YRD. DOÇ. DR. TÜRKAY GÖKGÖZ

Orman sınırlarındaki değişimin coğrafi bilgi sistemleri yardımıyla analizi

Önemli doğal kaynaklarımızın başında gelen ormanların sınırları; doğal afetler, insanın sebep olduğu durumlar veya işlenmeyen tarım arazilerinde meydana gelen orman yürümesi gibi nedenler sonucunda değişim gösterebilmektedir. Bu değişimlerin belirlenmesi, bunlara etki eden faktörlerin saptanmasına ve değişimin neden olduğu sorunlara çözüm üretilmesine yardımcı olmaktadır. Meydana gelen zamansal değişimin belirlenmesinde, coğrafi bilgi sistemleri en temel araçtır. Bu çalışmada, Ordu sınırları içerisinde bulunan Topçam Merkez Köyü’ne ait 4.9 km2’lik bir alanda meydana gelen zamansal değişim incelenmiştir. Bunun için 1971 ve 1986 tarihlerine ait meşcere haritaları, 1956 ve 1973 tarihli hava fotoğrafları ve 2007 tarihli uydu görüntüsü, 125000 ölçekli topografik haritalar referans alınarak sayısallaştırılmış ve sınıflandırılmıştır. Elde edilen veriler ve 2009 tarihli kadastro verileri karşılaştırılarak; meydana gelen değişimlerin nedenleri ve sonuçları bölge nüfusunda meydana gelen değişimler göz önünde bulundurularak incelenmiştir. Sonuçta, çalışma bölgesinde, 1973-2009 yılları arasında orman alanlarında artış meydana gelirken, tarım alanlarında azalmanın meydana geldiği belirlenmiştir. Nüfus verilerinin incelenmesi sonucu, 1980 yılından itibaren nüfusun azaldığı tespit edilmiş ve tarım alanlarındaki azalmanın nüfusun azalmasıyla ilişkili olduğu düşünülmüştür.

Taşkın risk yönetiminde zarar görebilirlik analizleri

Taşkınlar Türkiye’de ve dünyada sıklıkla meydana gelen doğal afetler arasında yer almaktadır. Özellikle son yıllarda küresel ısınmanın da olumsuz etkileri sonucunda meydana gelen taşkın afetlerinde ciddi oranda artış görülmekte olup gerçekleşen taşkınlar sonucunda büyük miktarlarda can kayıpları ve maddi hasarlar oluşmaktadır. Afetlerin büyüklüğü, tehlikenin büyüklüğünden çok zarar görebilirliğin büyüklüğüne bağlıdır. Toplumun tehlikeyi fark etme, zararları azaltma ve afetlerle başa çıkma kapasitesi ne kadar yüksek ise afetin olumsuz etkileri o kadar az olacaktır. Bu nedenle afetlerin olumsuz etkilerini azaltmaya yönelik olarak yapılan çalışmalar zarar görebilirliği azaltmayı hedeflemektedir. Bu çalışmada Mahmutşevketpaşa Deresi ve kollarını içine alan havzada taşkın riskine yönelik olarak zarar görebilirlik analizleri gerçekleştirilmiştir. Yapılan çalışma hazırlık, taşkın risk analizi ve zarar görebilirlik analizleri aşamalarını içermektedir. Hazırlık aşamasında tüm grafik veriler coğrafi bilgi sistemi ortamına aktarılmış, koordinat dönüşümleri yapılarak verilerin aynı koordinat sisteminde olmaları sağlanmıştır. Daha sonra veriler birbirleriyle olan ilgilerine göre gruplanarak grafik verilerle birlikte öznitelik bilgilerini de içeren coğrafi veritabanları oluşturulmuştur. Taşkın risk analizi aşamasında çalışma alanında daha önceki yıllarda meydana gelen taşkınlara ait fotoğraflar, video görüntüleri ve hasar tespit cetvelleri incelenerek çalışma alanının ?Taşkın Risk Haritası? oluşturulmuştur. Zarar görebilirlik analizleri aşamasında çalışma alanında zarar görebilirliğe etki eden değişkenler belirlenmiş; fiziksel, sosyal ve ekonomik açıdan zarar görebilirlik analizleri gerçekleştirilerek analiz sonuçları haritalarda gösterilmiştir. Çalışmanın sonunda fiziksel, sosyal ve ekonomik zarar görebilirlik analizlerinin sonuçlarından elde edilen bilgilere dayanılarak çalışma alanının çoklu zarar görebilirlik haritası oluşturulmuş ve çalışma sonlandırılmıştır. Çalışma sonunda elde edilen verilere göre her bir zarar görebilirlik türü için zarar görebilirliği en yüksek olan köyün Mahmutşevketpaşa Köyü, zarar görebilirliği en düşük olan köyün ise Elmalı Köyü olduğu belirlenmiştir. Mahmutşevketpaşa Köyü’nün fiziksel, sosyal ve ekonomik zarar görebilirliğinin çalışma alanında bulunan diğer köylerden daha fazla olmasının nedeni, Mahmutşevketpaşa Köyü’nün riskli bölgelerde bulunan değişkenlerinin (yapı sayısı, yollar, toplam nüfus sayısı, okuma-yazma bilmeyenlerin sayısı, kadınların sayısı ve ticari yapıların sayısı) sayılarının diğer köylerin riskli bölgelerde bulunan değişkenlerinin sayılarından daha fazla olmasıdır. Riskli bölgelerde bulunan değişkenlerin sayıları fazlalaştıkça o değişkenlerin tehlikeler karşısında zarar görme ihtimali artacağından zarar görebilirlik de artacaktır.

Kadastral amaçlı bilgi sistemlerinde 3 boyutlu modelleme ve görselleştirme tekniklerinin kullanılması konusunda bir araştırma

Kadastral amaçlı Coğrafi Bilgi Sistemi tasarım ve uygulamaları ülkemiz de dahil olmak üzere pek çok ülkenin ulusal projeleri haline dönüşmüştür. Bu projelerin tasarım ve uygulama süreçlerini etkileyen önemli unsurlardan biri de ülkelerin kadastral yapısının farklılığıdır. Dünyada bir çok ülkede hukuki ve kurumsal yapı farklı olduğu için farklı kadastral amaçlı CBS modelleri gelişmiştir. Ancak son dönemde klasik 2B CBS’lerin yanı sıra pek çok uygulamada coğrafi alanın 3 boyutlu hesabı, sorgulanması, analizi ve görselleştirilmesi gibi işlevleri de yerine getirebilen CBS’ler ön plana çıkmıştır. Kısa vadede 2B CBS’ler mevcut isteklere cevap verebileceklerdir, ancak orta ve uzun vadede tüm sistemlerin yüksekliğin de bir coğrafi bilgi olduğu gerçeğinden ve gerçek dünyaya daha çok benzeme arayışlarından etkilenmesi kaçınılmazdır. Çalışmamızda kadastral amaçlı bilgi sistemlerinin de bu gelişme ve arayışlardan nasıl etkileneceği, somut olarak taşınmaz haklarının 3 boyutlu olarak nasıl modellenerek kayıt ve güvence altına alınabileceği konusu, öncelikle ülkemizdeki kadastral yapı anlatılarak ve farklı ülkelerde konuyla ilgili yapılan çalışmalarla örneklenerek konunun teknik boyutu yanı sıra hukuki ve kurumsal boyutlarıyla da incelenmeye çalışılmıştır. Coğrafi Bilgi Sistemleri bileşenleri, işlevleri, kullanım alanları, veri modelleri gibi konular ikinci bölümde, 3 B modelleme teknikleri üçüncü bölümde anlatılmaktadır. Dördüncü bölümde ülkemizdeki mevcut kadastral sistemin daha iyi anlaşılması açısından taşınmaz mülkiyeti kavramı, kadastro, tapu sicili ve konuyla olan ilişkisi nedeniyle kat mülkiyeti konuları ile ilgili temel kavramlara 3B ile ilgili olan kısımları ön plana çıkarılarak değinilmektedir, bu bölümde ayrıca ülkemizde bir CBS olarak tasarlanan Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi (TAKBİS) konusunda bilgiler de verilmektedir. Beşinci bölümde taşınmaz mülkiyetinin üçüncü boyutu ile birlikte görsel hale getirilmesine ilişkin yaklaşımlar ve farklı ülkelerde yapılan çalışma, tartışma ve problemler anlatılmış olup son bölümde ise ülkemizde de başta Tapu ve Kadastro olmak üzere konuyla ilgili pek çok kullanıcısı olan bir CBS yazılımının 3B modülü kullanılarak özellikle mülkiyete konu bağımsız bölümler 3B olarak oluşturulmuş ve Tapu kaydı ile ilişkilendirilmiş daha sonra bir CAD yazılımında ne yapılabilir sorusuna da ayrıca cevap aranmış, takiben yapılan araştırmanın sonuçları ve öneriler sıralanmıştır. Anahtar kelimeler: CBS, 2B Kadastro, 3B modelleme, Kat mülkiyeti