YRD. DOÇ. DR. SEVGÜL LİMONCU

Afet sonrası geçici eğitim yapılarında yapısal sürdürülebilirlik

Afetler, önemli oranda can kayıplarına neden olurken bir yandan da kullanıcıların yaşamlarının büyük bir kısmını geçirdiği mekânlarda yapısal hasarlara yol açmaktadır. Afetlerden sonra meydana gelen yapısal hasarlar; barınma, sağlık, eğitim ve çeşitli altyapı hizmetlerinin kesintiye uğramasında önemli rol oynamaktadır. Afet sonrası acil yardım, rehabilitasyon ve yeniden yapılanma aşamalarında kısa sürede afetzede gereksinimlerini karşılayabilecek yapıların oluşturulması kriz döneminin en hafif şekilde atlatılmasında oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Acil yardım aşamasında oluşturulması gereken birimler; toplu barınaklar, kriz yönetim merkezleri, sağlık hizmetleri için gerekli mekânlar, yardım malzemelerinin stoklanacağı depolar, mutfak ve yemekhaneler ve geçici eğitim yapıları olarak sıralanabilir. Acil yardım aşaması sona erdikten sonra başlayan rehabilitasyon aşamasında oluşturulacak geçici yapı uygulamalarında ise amaç, halkın psikolojik, sosyolojik ve fizyolojik gereksinimlerini kalıcı yapıların yapımı bitene kadar geçen süre içinde karşılamaktır. Rehabilitasyon aşamasında da barınma, sağlık, yiyecek, giyecek, eğitim, idari ve sosyal hizmetler gibi gereksinimlere ait geçici birimlere ihtiyaç duyulmaktadır. Eğitim de bu süreçte üzerinde duyarlılıkla durulması gereken gereksinimlerden biridir. Afetlerden olumsuz şekilde etkilenen öğrencilerin içinde bulundukları travmatik durumun üstesinden gelebilmeleri açısından eğitim ve öğretimin kesintiye uğramaması oldukça önemlidir. Afetzede öğrencilerin afet öncesinde sahip oldukları eğitim-öğretim imkanlarının afet sonrasında da herhangi bir azalma söz konusu olmadan devam edebilmesi için kullanıcı gereksinimleri doğrultusunda geçici eğitim yapılarının mümkün olduğunca hızlı bir şekilde oluşturulması gereklidir. Kısa bir süre içerisinde öğrencilerin eğitimlerine devam etmelerinin sağlanması, hayatın devam ettiği bilincinin oluşturulmasında ve içlerinde bulundukları yeni duruma uyum sağlamalarında önemli bir rol oynamaktadır. Doğal kaynakların aşırı tüketimi ve çevre sorunlarının artışı ile sürdürülebilirlik kavramı son dönemlerde gündemde önemli ölçüde yer tutmaktadır. Bu kavram toplumun ve sürekliliği olan herhangi bir sistemin işlevini kesintisiz, bozulmadan ve sistemin hayati bağı olan ana kaynaklara aşırı yüklenmeden sürdürülebilmesini esas alır. Afet sonrası oluşturulan geçici eğitim yapıları gereğinden daha uzun süre kullanılmaktadır. Bu nedenle söz konusu yapılar kullanıcı sağlığını olumsuz yönde etkilemekle ve kullanıcı gereksinimlerinin karşılanmasında yetersiz olmakla birlikte, birimlerin olası bir afette yeniden kullanılmak üzere kaynak oluşturması da engellenmektedir. Aynı zamanda geçici eğitim yapıları oluşturulurken yanlış arazi, malzeme ve yapım sistemi seçimi, uygulama yöntemleri, kullanım şekli ve kullanım sonrası işlemler doğal kaynaklara, ülke ekonomisine ve çevre ekolojisine önemli zararlar vermektedir. Afet sonrası geçici eğitim yapılarının oluşturulmasında sürdürülebilirlik kavramı, çevreye zarar vermeden ve kaynakların korunumu sağlanarak, afetzede öğrencilerin mümkün olan en kısa sürede gereksinimlerini karşılayabilecek mekânlarda eğitimlerine yeniden başlamalarını kapsar. Bu nedenle, sürdürülebilirlik kavramının afet sonrası oluşturulacak geçici eğitim birimlerinin yer seçim, tasarım, yapım, kullanım ve kullanım sonrası gibi tüm yaşam döngüsü evrelerinde göz önünde bulundurulması gereklidir. Bu çalışmada, afet sonrası acil yardım ve rehabilitasyon aşamalarında üretilen geçici eğitim yapılarının sürdürülebilirlik ölçütlerine uygun olarak oluşturulması ile öğrencilerin uygun mekanlarda eğitimlerine devam etmelerine ve ülke ekonomisine ve doğal kaynakların korunumuna katkı sağlanacağı vurgulanmıştır.

Sürdürülebilir yapı tasarımının sakarya-ferizli ilçesi afet sonrası kalıcı konut uygulamalarında irdelenmesi The examining of the sustainable building design in post-disaster permanent housing practice in the district of sakarya-ferizli

Afet sonrası barınma süreci, afetin şiddetine, etkilenen alana, oluşan hasara göre değişkenlik göstermektedir. Afet sonrası süreçlerde, yaşamın tekrar ve hızlı bir şekilde eski haline dönmesi istenir. Bu nedenle afet sonrası barınma süreçlerinin de hızlı ve organize şekilde ilerlemesi gerekmektedir. Afet sonrası barınmanın ilk adımı olan acil yardım aşaması, afetzedelere ilk etapta acil barınak sağlar. Rehabilitasyon aşamasında geçici barınak sağlanır ve rehabilitasyon aşamasından sonra da yeniden yerleşim süreci başlar ve bu süreçte afetzedeler, kalıcı konut edinirler. Çevre sorunlarının artışı nedeniyle gündeme gelen sürdürülebilirlik kavramı, günümüzde çevre-insan ilişkisi bakımından önem taşır. Sürdürülebilirlik kavramı, kaynakları tüketmeden, çevreye zarar vermeden var olan sistemlerin devam ettirilmesini esas alır. Afet sonrası yeniden yerleşim aşamasında sürdürülebilirlik, yeni kurulacak olan yerleşmelerin mümkün olduğunca çevreye zarar vermeden çevreden yararlanmasını kapsar. Sürdürülebilirlik, tahrip olmuş bir alanın yeniden şekillendirilmesinde bu bakımdan önemlidir. Bu nedenle afet sonrası yeniden yapım aşamasında üretilen kalıcı konutların hızlı üretim ve normal konut niteliklerini sağlamasının yanı sıra, sürdürülebilir olması da beklenir. Bu çalışmada, afet sonrası yeniden yerleşim aşamasında üretilen kalıcı konutların sürdürülebilirlik ölçütlerine uygun olarak üretilmesi durumunda ülke ve çevre ekonomisine katkı sağlayacağından bahsedilmiş ve buna bağlı olarak yeniden yapım aşamasının ?yeni kent? gibi ele alınması gerektiği vurgulanmıştır. Anahtar Kelimeler: Afet sonrası barınma, kalıcı konut, yeniden yapım, sürdürülebilirlik, afet sonrası sürdürülebilir barınma yaklaşımı.

Afet sonrası rehabilitasyon aşamasında barınma uygulamalarının sürdürülebilirlik doğrultusunda irdelenmesi Studying of post-disaster housing in rehabilitation stage in accordance with sustainability

Afetler sonucu pek çok can kaybı yaşanırken, bir yandan da yapılarda meydana gelen hasarlar sonucu barınma gereksinimi ortaya çıkmaktadır. Afet sonrası barınma gereksinimi acil yardım, rehabilitasyon ve yeniden yapım aşamalarıyla karşılanmaktadır. Afet sonrası barınma sürecindeki tüm aşamalarda kaynak tüketimi, ekonomik ve çevresel sıkıntılar ve kullanıcı gereksinimlerinin karşılanamaması gibi sorunlar ortaya çıkmaktadır. Acil yardım aşamasıyla ilk barınma gereksinimine cevap verilmekte fakat yerleşimlerin çevresel koşullara karşı dayanımı az olmakta ve uzun süreli kullanıma uygun olmamaktadır. Yeniden yapım aşamasıyla da kalıcı konut yapımı için çoğunlukla belli bir sürece ihtiyaç duyulmakta, dolayısıyla bu iki aşama arasında iyi işleyen bir rehabilitasyon aşamasına çoğu zaman gereksinim duyulmaktadır. Her afette çoğunlukla tekrar karşılaşılan rehabilitasyon aşamasında geçici barınma uygulamalarının uzun vadede ülke ekonomisi ve çevresel kaynaklar üzerinde yarattığı olumsuz etkiye dikkat çekilerek, her türlü karar verme evresinde sürdürülebilirlik doğrultusunda önceden planlanmış afet sonrası barınma süreciyle ortaya çıkan zararların en aza indirgenmesi hedeflenmektedir. Rehabilitasyon aşaması, iyi organize edilmiş bir afet senaryosu doğrultusunda afet öncesi planlamayla ortaya konulmazsa hem ülke kaynaklarına hem de bu barınaklarda yaşamaya mecbur kalan afetzedelere zarar vermektedir. Bu çalışma, rehabilitasyon aşamasında barınma uygulamalarının ülke ekonomisi ve çevreye verdiği zararların; afet öncesinde geliştirilmiş afet senaryosuna göre planlanmış organizasyon yapısının, iyi işleyen bir örgütlenme ile ortaya konup, geçici barınma uygulamalarının tüm yaşam süreçlerinde sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda ele alınması ile önleneceği düşüncesine dayanmaktadır.