YRD. DOÇ. DR. SEMİH ÖNÜT

Ters lojistik sistemlerinin stokastik modelleme ile tasarımı ve kağıt sektöründeki uygulaması

ÖZET Ekonomik optimizasyon ve çevresel koruma konuları arasındaki ilişki, yakın zamanlı araştırma programları tarafından fazlaca ilgi görmektedir. Üretici sorumluluğu şirketleri; ürünlerini geri alabileceği, işleme, iyileştirme ve geri dönüşüm yapabileceği bir lojistik ağı kurmaya itmektedir. Bu tip ağlar tipik ileri lojistik ağlarından farklıdır. Bu yüzden ilgili konuları hesaba katan özel çalışmalar yapılmalıdır. Atık kâğıt problemi de, geri dönen ürünlerin işleme katılmasından dolayı ters lojistik alanına girmektedir. Bunun yanında belirsizlik, geri dönüşüm ağlarının önemli bir parçasıdır. Özellikle lojistik altyapının stratejik tasarımı için belirsiz bilgiyi hesaba katmak gerekmektedir. Bu çalışmada ters dağıtım incelenmiş ve bu problemin çözümü için belirsizliği işin içine etkin bir şekilde katan iki aşamalı stokastik model önerilmiştir. Çalışmada iki adet parametre ?belirsiz? olarak varsayılmıştır. Bunlar; müşteri talebi ve müşteriden toplanabilecek atık kâğıt miktarıdır. Geçerlilik analizi için her senaryoyu deterministik olarak modele dahil edip Mükemmel Bilginin Beklenen Değeri ve Stokastik Çözümün Değeri birimleri hesaplanmış ve incelenmiştir. Ayrıca değişik sayıda senaryo içeren iki aşamalı stokastik modeller çözülmüştür. Son olarak diğer bir teknik olan robust programlama karşılaştırma için kullanılmıştır. Bu çalışmanın iki amacı vardır; mevcut optimizasyon modellerin incelenip eksiklerin belirlenmesi ve bu eksikleri giderecek bir modelin sunulmasıdır. İkinci amacın hedefi şu sorulara cevap aramaya çalışmaktadır: toplama ve işleme merkezlerinin nerede açılacağı ve atık kağıdın müşteriler ve ağın düğümleri arasındaki rotasının ne olacağıdır. Modelin İstanbul Türkiye’deki büyük ölçekli bir uygulaması sunulmuştur. Uygulama, ağ tasarımı için kullanılmak üzere, sunulmuş olan geliştirilmiş formülasyonunun geçerliliği göstermek üzere yapılmıştır. Ayrıca atık kâğıt ağı için elde edilen sonuçlar özetlenmiştir. Sonuçlar, önerilen modelin ters lojistik ağ tasarımı problemleri için kullanışlı bir metot olduğunu göstermektedir.

Müşteri odaklı sistemler için yapay sinir ağı ve bulanık çıkarım tabanlı bir karar destek sistemi yaklaşımı

Değişen iş dünyası ve piyasa koşulları, işletmeleri sürekli olarak yeni stratejiler aramaya ya da mevcut stratejilerini bu yeni koşullara adapte etmeye zorlamaktadır. Artık organizasyonlar arasındaki farklılığı belirleyen en önemli faktör, bilgi akışı faktörüdür. Dolayısıyla, bir işletmenin başarısı, işlediği ve dağıttığı bilgiden değer yaratma becerisine ve bu değeri ele geçirmek için geliştirdiği iş modeline bağlı olacaktır. Günümüzde, tedarik zinciri yönetimindeki fonksiyonel ve operasyonel entegrasyon kavramı, tedarik zincirinde yer alan tüm birimlere genişletilmiştir. Bu sebeple bir tedarik zincirindeki tüm birimler, zincirin performansını geliştirmek adına birbirlerine ihtiyaç duyar hale gelmişlerdir. Bu noktada müşteri odaklılık, değişen rekabet çevresini dikkate alan yeni bir strateji olarak tedarik zinciri literatüründe yer almaya başlamıştır. Bu tez çalışmasında, tedarik zincirindeki tüm birimlerin iş performanslarını arttırmak amacıyla, çok aşamalı bir tedarik zinciri için değişken temin sürelerini dikkate alan, müşteri taleplerini ve tedarikçi kapasitelerini entegre etmeye olanak tanıyan, güçlü karar destek altyapısı oluşturacak bir model önerilmektedir. Tez çalışmasında, tedarik zinciri üç aşama olarak incelenmiştir; (i) müşteri-bayi aşaması, (ii) dağıtım merkezi aşaması, (iii) üretici aşaması. Yapay sinir ağı ve bulanık mantık yaklaşımları ile modellenen bu yapı, İstanbul’da dayanıklı tüketim malları sektöründe faaliyet gösteren bir işletmeye uygulanmıştır. Her aşama için uygun olan sinir ağı yapıları kurulmuş ve parametrelere bağlı olarak çeşitli simülasyonlar yapılmıştır. Tüm bu değerlendirmelerden sonra; elde edilen değerlerin gerçeğe çok yakın olması sebebiyle, tedarik ve talep zincirlerinin entegre bir şekilde çalışmasının yapay zeka yaklaşımları ile modellenebileceği sonucuna varılmaktadır. Model bünyesinde kalitatif ve kantitatif değişkenleri de içererek, kullanıcıya karar verme sürecinde büyük esneklikler sağlamaktadır. Sonuçlar klasik istatistiksel yöntemlerle karşılaştırmalı analiz şeklinde sunulmuştur. Sonuçların tatmin edici olması, modelin pratikte kullanılabilirliği görüşünü desteklemektedir.