YRD. DOÇ. DR. MEHMET GÜLTEKİN

Okulöncesi dönem çocuklarına çevre bilinci kazandırmada fen ve doğa etkinliklerinin etkileri konusunda öğretmen görüşleri

Okulöncesi dönem, çocukların bilissel, sosyal-duygusal, fiziksel, psiko-motor, dil ve estetik gelisim alanlarında hızlı gelisme gösterdikleri bir dönemdir. Bu dönemde, temel alıskanlıkların ve becerilerin yanı sıra çocuklara çevre bilincinin kazandırılması da büyük önem tasımaktadır. Yapılan arastırmalar, çevre sorunlarından en fazla etkilenen grubun çocuklar oldugunu göstermektedir. Oysa, temiz ve saglıklı bir dünyada yasamak, çocukların temel gereksinimidir. Çocukların gerek tüm gelisim alanlarında saglıklı bir gelisme gösterebilmeleri gerekse ekolojik dengeyi kurarak saglıklı bir gelecek olusturabilmeleri, okulöncesi dönemde çocuklara çevre bilinci kazandırılmasıyla olanaklıdır. Bu dönemdeki çocuklara çevre bilinci kazandırmada ise, okulöncesi egitim programında yer alan fen ve doga etkinlikleri önemli rol oynamaktadır. Çünkü, fen ve doga etkinlikleri, çevre bilincinin kazanılmasına yönelik etkinlikleri içermekte ve çocuklara çevre bilinci kazandırmada önemli katkılar saglamaktadır. Bu arastırmada, okulöncesi dönem çocuklarına çevre bilinci kazandırmada fen ve doga etkinliklerinin etkileri konusunda ögretmen görüslerinin saptanması amaçlanmıstır. Arastırma, 2005-2006 egitim-ögretim yılında Eskisehir il merkezindeki altı bagımsız anaokulu ve sosyo-ekonomik düzeylerine göre belirlenen 12 ilkögretim okulunun anasınıfı ögretmenlerinin görüslerine dayalı olarak gerçeklestirilmistir. Arastırmada tarama modeli kullanılmıs ve 24 anasınıfı ögretmeniyle görüsülmüstür. Arastırma verileri, nitel veri toplama yöntemlerinden yarı-yapılandırılmıs görüsme teknigi ile toplanmıstır. Verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz teknigi kullanılmıs ve elde edilen veriler sayısallastırılmıstır. Daha sonra, sayılara dayalı olarak bulguların yorumu yapılmıstır. Arastırma bulgularından elde edilen sonuçlara göre; anasınıfı ögretmenlerinin çevre bilinci konusundaki düsüncelerinin, çevre bilinci kavramıyla örtüstügü; ögretmenlerin çocuklara çevre bilinci kazandırmada en çok, fen ve doga etkinliklerinden yararlandıkları, fen ve doga etkinliklerini çocuklara çevre bilinci kazandırmada etkili gördükleri ortaya çıkmıstır. Ayrıca, fen ve doga etkinlikleri kapsamında yer alan inceleme gezilerinin ve bitki yetistirme çalısmalarının da çocuklara çevre bilinci kazandırmada etkili oldugu sonucuna ulasılmıstır. Ögretmenlere göre, fen ve doga etkinliklerinin çevre bilincine yönelik olarak çocuklara olumlu davranıslar kazandırdıgı ve bu davranısların, dogadaki canlıları koruma, onlara zarar vermeme, onları sevme ve onlara deger verme; dogayı koruma ve dogaya zarar vermeme; çevreyi temiz tutma; canlıların bakımı ve beslenmesi konusunda sorumluluk alma; çevresine karsı yanlıs davranıs sergileyen insanları uyarma tutum ve davranısları oldugu ortaya çıkmıstır.

Okulöncesi öğrenime devam eden çocukların tercih ettikleri ilgi köşeleri ve tercih etme nedenleri

Okulöncesi dönemi kapsayan 0?6 yas, çocukların hızlı gelisim gösterdikleri kritik bir dönemdir. Bu dönemde edinilen deneyimlerin, çocugun daha sonraki yasamında etkili olması, onun egitimine olabildigince erken baslanmasını gerekli kılmaktadır. Bu yönüyle, ailede verilen okulöncesi egitimin yanında, kurumlarda verilen okulöncesi egitim de büyük önem tasımaktadır. Okulöncesi egitim kurumlarında, çocuklarda istenilen davranısların kazandırılması için hazırlanmıs okulöncesi egitim programları uygulanmaktadır. Bu programlarda, çocukların tüm gelisim alanlarını destekleyen çesitli etkinliklere yer verilmektedir. Bu etkinliklerden biri de serbest zaman etkinlikleri içinde yer alan; çocukların ilgi ve istekleri dogrultusunda oyunlar oynadıkları ilgi köselerinde oyun etkinlikleridir. Okulöncesi egitim ortamlarının zengin uyarıcılı fiziksel ortamını olusturan ilgi köseleri, çocukların gelisimleri, yeni ve özgün ürünler olusturmaları ve yaratıcılıga yönelmelerinde önemli islevler görmektedir. lgi köselerinin bu islevleri yerine getirebilmesi ise, çocukların ilgi ve isteklerini karsılayacak nitellikte olmasına baglıdır. Bu arastırmada, okulöncesi ögrenime devam eden çocukların tercih ettikleri ilgi köseleri ve tercih etme nedenleri hakkında ögretmen görüslerinin belirlenmesi amaçlanmıstır. Tarama modelinde gerçeklestirilen arastırma; 2005?2006 ögretim yılında Eskisehir il merkezinde Milli Egitim Müdürlügüne baglı 113 ilkögretim ve 8 bagımsız anaokulunda görev yapan 215 okulöncesi ögretmeni üzerinde gerçeklestirilmistir. Arastırmada veri toplama aracı olarak, ögretmenlerin, okulöncesi ögrenime devam eden çocukların tercih ettikleri ilgi köseleri ve tercih etme nedenlerine iliskin görüslerini almak amacıyla 3 bölüm ve 15 sorudan olusan bir anket formu kullanılmıstır. Ankette, 10 kapalı uçlu sorunun yanında 5 tane de açık uçlu soruya yer verilmistir. Arastırma verilerinin çözümlenmesinde kapalı uçlu sorulardan elde edilen nicel veriler için sayı, ve yüzde, açık uçlu sorulardan olusan nitel verilerin çözümlenmesinde ise betimsel analiz teknigi kullanılmıstır. Arastırmada elde edilen bulgular, ögretmenlerin sınıflarında ilgi köselerini genellikle bulundurdukları, çocukların ilgi köselerini tercihlerinde malzeme sayısının yeterli ve ilgi çekici olmasının, sık sık degisiklik yapılmasının etkili oldugunu göstermektedir. Tüm çocukların ilgi köselerinde oynamaktan hoslandıkları ancak, kız ve erkek ögrencilerin tercihlerinde anlamlı bir farklılık bulundugu görülmüstür. Ögretmen görüsleri dogrultusunda, ögrencilerin ilgi köselerini tercih etme nedenlerinin basında ögrencilerin kendi tercihleri, ögretmen yönlendirmesi ve malzeme sayısının yeterli olmasının geldigi görülmüstür. Bunun yanında ögretmenlerin, ilgi köselerinin düzenlenmesinde ve oyun etkinliklerinin gerçeklestirilmesinde fiziki sartların yetersiz olması basta olmak üzere, çocuk sayısının çok olması ve malzeme sayısının yetersiz olması sorunlarıyla ara sıra da olsa karsılastıkları görülmüstür.

Okulöncesi eğitim kurumlarında uygulanan fen ve doğa etkinliklerinin çocukların problem çözme becerilerine etkisi konusunda öğretmen görüşleri

Bireylerin, özellikle çocukların, problem çözme becerilerini kazanma sürecinin erken baslaması çok önemlidir. Özellikle okulöncesi dönem bu becerilerin kazandırılması için gerekli olan egitimin verilmesine en uygun çagdır. Çünkü, çocuklar bu dönemde, problem çözme becerilerini kazanmaya olanak veren ortamlar ve etkinlikler içerisinde yer almaktadırlar. Bu ortamlar ve etkinlikler içersinde, özellikle okulöncesi egitim kurumları ve bu kurumlarda uygulanan fen ve doga etkinlikleri büyük önem tasımaktadır. Fen ve doga etkinlikleri ile gerçeklestirilen çalısmalar, günlük yasamın kolaylasması ve çocukların problem çözme becerilerini gelistirmesine büyük katkılar saglamaktadır. Fen ve doga etkinliklerinde yapılan çalısmalar, çocuklarda yaratıcılık, hayal gücü, gözlem, inceleme ve düzenleme, uygulama ve sosyal problem çözme becerilerin ögrenilmesini ve gelistirilmesini saglamaktadır. Özellikle probleme karsı olumlu tutum içinde olma, merak duygusu, arastırma ve kesfetme istegi içinde olan çocuklar, uygun biçimde düzenlenmis fen ve doga etkinlikleri çalısmaları ile bu becerileri kazanmak için daha çok güdülenmis olurlar. Bu arastırmada, okulöncesi egitim kurumlarında uygulanan fen ve doga etkinliklerinin çocukların problem çözme becerilerine etkisinin ögretmen görüslerine dayalı olarak belirlenmesi amaçlanmıstır. Tarama modeli kullanılarak gerçeklestirilen arastırma, Eskisehir ilinde yer alan ilkögretim bünyesindeki anasınıfları ve bagımsız anaokullarında görev yapan 200 okulöncesi egitim ögretmeni üzerinde gerçeklestirilmistir. Arastırmada veri toplamak için 11’i kapalı uçlu ve 3’ü açık uçlu olmak üzere 14 sorudan olusan anket formu kullanılmıstır. Arastırma verilerinin çözümlenmesinde, ögretmenlerin kapalı uçlu sorulara verdikleri yanıtlar sayı ve yüzdeler ile ortaya konulmustur. Arastırmada, verilen yanıtların puan ortalamalarının ögretmenlerin çalısmakta oldukları kurumlara göre farklılık olusturup olusturmadıgını belirlemek için bagımsız t testinden, meslek kıdemlerine göre farklılık gösterip göstermedigini belirlemek için ise tek yönlü varyans analizinden (ANOVA) yararlanılmıstır. Varyans analizi sonucunda F degerinin anlamlı çıktıgı durumlarda farklılıgın hangi gruplar arasında olustugunu belirlemek amacıyla Tukey HSD (Tukey’s Honestly Singificant Difference Test) çoklu karsılastırmalı testi uygulanmıstır. Ögretmenlerin açık uçlu sorulara verdikleri yanıtların çözümlenmesinde ise betimsel analiz için çerçeve olusturma asamasında açık uçlu soruların dökümü yapılmıstır ve elde edilen veriler tablolastırılarak sunulmustur. Arastırma sonuçlarına göre ögretmenler, fen ve doga etkinliklerinin problem çözme becerilerini kazandırmada çok yeterli oldugu görüsündedirler. Problem çözme becerileri içerisinde inceleme ve düzenleme becerilerinin yeterli, yaratıcılık, hayal gücü, gözlem, sayısal, uygulama, iletisim ve sosyal problem çözme becerilerinin ise çok yeterli olarak kazandırıldıgı anlasılmıstır. Ayrıca, ögretmenlere göre, fen ve doga etkinliklerinin problem çözme becerilerini istenilen ölçüde kazandıramamasının en önemli nedenleri, ögretmenlerin fen ve doga etkinligini planlamada ve uygulamada yetersiz olmaları ve fen ve doga etkinligi için gerekli araç-gereçlerin yetersiz olmasıdır.