YRD. DOÇ. DR. HAYDAR EFE

Ombudsmanlık kurumu ve Türkiye’de uygulanabilirliği

Devlet yapısı ve sunduğu kamu hizmetleri zamanla ve teknolojik gelişmelerle karmaşıklaşmakta, geleneksel hak arama yolları yeni oluşumlar karşısında eksik kalmaktadır. Çağdaş demokrasinin gelişim sürecinde idarenin her alana el atması, mevzuatın son derece karmaşık hal alması, yargısal ve diğer denetim yollarını kendilerini yenilemeyip çığ gibi artan iş hacmi karşısında işlemez hal alması sonucunda değişen toplum şartları ve ihtiyaçları insanları yeni hak arama yollarını aramasına sebep olmuştur. Bu anlayışı benimsemiş ülkelerde bu gerekliliğin yerine getirilmesi amacıyla diğer hak arama yollarının yanı sıra ombudsmanlık kurumu oluşturulmuştur. Ülkemizde ombudsmanlık kurumu ülkemizde oluşturulma çalışmaları, 1970’lere kadar uzansa da kanunlaşma sürecini yakın bir zamanda tamamlamıştır. Kurumu güçlü bir altyapıya kavuşturmak için Anayasa değişikliği yapılarak, kuruma anayasal bir statü kazandırılmıştır. Ombudsmanlık kurumunun ülkemizde oluşturulması, ülkemizin demokratik hukuk devleti ve insan hakları idealine ulaşması ile devlet-millet yakınlaşmasına büyük katkıları olacaktır. ANAHTAR KELİMELER: Ombudsmanlık, İdarenin Denetlenmesi, Kamu Denetçiliği Kurumu

Avrasya jeopolitiğinde Türkiye’nin oynayacağı enerji köprüsü rolü

Enerji, ulusların ekonomik, siyasi ve askeri gücünü belirleyen stratejik bir unsurdur. Özellikle petrol ve doğal gaz en çok kullanılan hakim enerji kaynaklarıdır. Enerji geçiş güzergahları içerisinde yer alan Türkiye, son yıllarda uluslararası piyasalara kesintisiz, çevresel olarak güvenli petrol ve doğal gaz taşınması ve ticari-bağımsız ihraç yollarının oluşturulması açısından stratejik bir önem kazanmıştır. Küresel enerji sistemi içinde jeopolitik konumundan dolayı önemi artan Türkiye, uluslararası toplumun dikkatini çekmeye başlamıştır. Gelecek 25 yıl içerisinde %60 oranında artması beklenen dünya enerji tüketiminin büyük bir bölümünün, Türkiye’nin de içinde bulunduğu bölgeden karşılanacağı öngörülmektedir. Coğrafi konumu nedeniyle zengin enerji kaynaklarına sahip Orta Doğu ve Orta Asya ülkeleri ile Avrupa arasında yer alan Türkiye, petrol ve doğal gaz taşımacılığında hem bir köprü hem de terminal özelliği taşımaktadır. Türkiye, geliştirilen petrol ve doğal gaz boru hattı projeleriyle, Avrupa ve dünya piyasalarına enerji arz güvenliği dahilinde petrol ve doğal gaz sunumu yapabilecektir. Proje halinde olan petrol ve doğal gaz iletim hatlarının tamamlanmasıyla birlikte Türkiye, transit geçiş ücreti alarak elde edeceği ekonomik kazanımlarını ve politik gücünü daha da arttıracaktır. Böylece Avrasya bölgesinde istikrarın, barış ve huzurun sağlanmasına katkıda bulunarak, doğu ve batı ülkeleriyle ilişkilerini ve işbirliğini geliştirerek, Avrupa ve Asya’yı birbirine bağlayan enerji koridorunda ciddi anlamda söz sahibi bir ülke haline gelebilecektir

Soğuk Savaş’ın bitiminden günümüze Avrupa Birliği’nin Kıbrıs sorununa bakışı

Tezin temel amacı, Avrupa Birliği’nin Kıbrıs sorununa yönelik 1980’lerin ortasına kadar süren nispeten tarafsız bakış açısını 1 Ocak 1981’de Yunanistan’ın Avrupa Birliği üyesi olmasıyla birlikte değiştirmesinin sebep ve sonuçlarını ardından 1 Mayıs 2004’te AB’ye üye olan Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin Birliği yönlendirme çabalarını ortaya koymaktır. Çalışmanın birinci bölümünde Kıbrıs’ın jeopolitik önemi vurgulanarak, tarihsel süreçte Kıbrıs’ta yaşanan gelişmelerden bahsedilmiştir. İkinci bölümde, Yunanistan’ın Avrupa Birliği üyesi olmasıyla birlikte, Birliğin Yunanistan’ın yanında yer alarak, Kıbrıs sorununda bir taraf haline gelmesi ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin Avrupa Birliği üyesi olmasıyla beraber, bu üyeliği Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Türkiye üzerinde bir baskı aracı olarak kullanmaya başlaması ve Kıbrıs sorununda günümüze kadar yaşanan gelişmeler üzerinde durulmuştur. Sonuç olarak, Kıbrıs sorununun çözümünde Türkiye’nin ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin çabalarının tek başına yeterli olmadığı bunun yanı sıra Avrupa Birliği’nin çözüm konusunda isteksiz davranan Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’ni de çözüme yönlendirmesi ve Birleşmiş Milletler çatısı altındaki çözüm çabalarını desteklemesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Avrupa Birliği, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, Birleşmiş Milletler, Türkiye.

Hukuk devletinden bir sapma olarak derin devlet sorunsalı

Bu çalışmada, dünya üzerinde söz sahibi konumdaki istihbarat örgütleri ( gizli servisler) ile Türkiye’de Osmanlıdan günümüze istihbarat toplama görevini üstlenmiş servislerin yapıları, çalışma şekilleri ve tarihsel süreç içerisinde hukuk devletinden sapma yönelimleri ele alınmaktadır. Bunun için öncelikle, devletin ortaya çıkışı, tarihsel süreç içerisinde gelişimi, hukuk devleti, hukuk devletinden sapmalara ortam hazırlayan hikmet-i hukümet, devletin bekası gibi kavramlar üzerinde durulmaktadır. İkinci olarak dünya üzerinde söz sahibi istihbarat servisleri, bunların kuruluşu, hangi ülkelerde kuruldukları, kuruluş gayeleri, zaman içinde siyasal, sosyal ve ekonomik hayata etkileri incelenmektedir. Son bölümde ise Türk istihbarat servisleri, Osmanlı devletinden günümüze servislerin sosyal hayata etkileri, Türk istihbaratı ile diğer önemli istihbarat örgütlerinin benzer ve zıt yönleri incelenmiş, istihbarat servislerinin denetiminin güç olmasından dolayı hukuk çizgisinin dışına çıkma, hukuksuzluğu ilke edinme gibi yönelimlerinin sebep ve sonuçları üzerinde durulmuştur. Anahtar Kelimeler: Gizli Servis, Hukuk Devleti, Devletin Bekası, Din, Türk İstihbaratı

Soğuk Savaş sonrasında Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ve Türkiye ilişkileri

Orta Asya Türk Cumhuriyetleri, Soğuk Savaş sonrasında bağımsızlıklarını kazanmalarının ardından özellikle zengin enerji kaynaklarına sahip olmaları nedeniyle küresel ve bölgesel aktörlerin dikkatlerini çekmişlerdir. Özellikle Rusya Putin ile beraber uygulamaya çalıştığı Yakın Çevre Doktrini’yle tekrar bölgeye hakim konumda olmak için çaba sarf etmektedir. Diğer büyük güçler ABD, AB ve Çin enerji güvenliğini sağlamak amacıyla bölgeyle yakından ilgilenmektedirler. ABD ise Rusya’nın bu bölgedeki hegemonyasını yeniden kurmasını engellemeye, bölgeyi Rusya’dan bağımsız olarak Batı’yla yakınlaştırma çabasındadır. Bağımsızlığın ardından Orta Asya Türk Cumhuriyetleri önemli sorunlarla karşılaşmaktadırlar; terörizm, İslami radikalizm, piyasa ekonomisine geçiş, çok partili parlamenter sistemin kurumsallaşması, yolsuzluklar ve ekonomik güçlükler bunların başında gelmektedir. Söz konusu bölgeyle yakın tarihi ve kültürel bağları olan Türkiye de bölgeyle yakın ilişkiler kurma amacındadır. Laik, demokratik ve Müslüman bir ülke olarak Türkiye bu ülkeler için iyi bir modeldir. Ayrıca Türkiye, Orta Asya bölgesinin enerji kaynaklarına bir enerji koridoru rolü oynayarak bölgenin Rusya’ya olan bağımlılığının kırılmasında ve bölge ülkelerinin siyasi olarak bağımsız ve demokratik bir ülke olarak yaşamalarında önemli bir rol oynayacaktır. Anahtar Kelimeler: Orta Asya, Orta Asya Jeopolitiği, Soğuk Savaş, Türkiye ve Orta Asya İlişkileri.

Gelişmekte olan ülkelerde çocuk işçiliği sorunu: 1980 sonrası Türkiye örneği Problem of child labor in developing countries: The case of Turkey after 1980

Çocuk işçiliği, çok karmaşık, toplumu etkileyen ve bütün dünyada var olan bir olgu olup minimum çalışma yaşının altında çalışan bireyler ?çocuk işçi? olarak nitelendirilmektedir. Çocuk işçiliğinin en kötü şekli çocuk emeğinin sömürülmesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Çocuk işçiliği, çocuğun fiziki, zihinsel gelişimi üzerinde etkili olduğu gibi onu eğitim ve birçok haktan mahrum bırakarak sonraki yaşamını ve çalışma hayatını da etkilemektedir. ILO verilerine göre, dünyada 5-17 yaş grubunda 218 milyon, Türkiye’de 958 bin çocuk işçi bulunmaktadır. Bu tezin temel amacı çocuk işçiliğinin en önemli iki nedeni olan yoksulluk ve eğitimsizliğin yanı sıra çocuk işçiliğine neden olan yetişkinlerin işsizliği, çarpık kentleşme, küreselleşme, ebeveynlerin eğitim durumu, sosyal dışlanma, çocuk emeğinin ucuz olması, organize olmamış iş yaşamı, kayıt dışı ekonomi, iç ve dış göç, hızlı nüfus artışı, işçi haklarının baskı altın tutulması ve cezaların az olması gibi diğer faktörleri ve çocuk işçiliğinin önlenmesi için alınması gereken önlemleri ortaya koymaktır. Toplumun geleceğini belirleyicilerinin çocuklar olduğu düşünüldüğünde; onların fiziki, zihinsel gelişmelerini normal olarak tamamlamaları aynı zamanda gelecek nesillerin sağlıklı olması anlamına gelmektedir. Anahtar Kelimeler: Çalışan Çocuk, Çocuk Emeği, Çocuk İşgücü.

Osmanlı-Rus, Osmanlı-İran ilişkileri ve tarihsel süreç içinde doğu sınırlarımızın oluşması Ottoman-Russian, Ottoman-Iran relations and the formation of our eastern borders in the historical process

Bu çalışmanın temel amacı sınır kavramının anlam ve önemi vurgulayarak Rusya ve İran sınırlarımızın tarihsel süreç içinde nasıl ortaya çıktığını ortaya koymaktır.Tarihi olaylar ve ilişkiler ülkelerin sınırlarını da etkilemiş ve yaşanan değişimler sınırları da şekillendirmiştir. Jeopolitik olarak önemli olan bölgelerde istikrarsızlıklar artmış ve çatışmalar daha fazla görülmüştür. Sınırlar olmadan ekonomik, siyasi ve sosyal yaşamı düzenlemek pek mümkün olmadığından sınırların önemi de artmıştır. Rusya ile olan sınırlarımız, Rusya?nın 1492 yılında Osmanlı Devleti ile siyasi ilişki kurmak istediği dönemden, 1921 yılında Moskova Antlaşması ile sınırlarımızın son şeklini aldığı döneme kadar genel hatlarıyla incelenmiştir. Rusya ile yapılan savaşlar ve ardından yapılan antlaşmalar incelenmiş ve bu antlaşmalar sonucunda sınırlarımızda meydana gelen değişmeler ele alınmıştır.İran ile aramızdaki sınırın belirlenmesi sırasında, Osmanlı Devleti ve İran arasında tarih boyunca mezhep farklılıkları ve sınır ihlalleri nedeniyle yaşanan anlaşmazlıklar ve savaşlar anlatılmıştır. 1502 yılında Safevi Devleti’nin kuruluşundan Cumhuriyet döneminde yapılan sınır değişikliklerine kadar geçen süre içindeki sınır değişiklikleri incelenmiş ve günümüzdeki Türkiye-İran sınırının nasıl oluştuğu açıklanmıştır. Anahtar Kelimeler: İran, Osmanlı Devleti, Rusya, Sınır, Türkiye.