YRD. DOÇ. DR. CEM TUYSUZ

Anadolu Selçuklu vakıflarına birkaç örnek

Türk Tarihinin en önemli devletlerinden biri olan Anadolu Selçuklu Devleti Türkler tarafından Anadolu’ da kurulan ve on birinci yüzyılın sonlarından on üçüncü yüzyılın sonlarına kadar varlığını sürdüren bir devlettir. Uzun süren hâkimiyeti ve ortaya koyduğu ilim, kültür ve sanat eserleriyle Anadolu’ nun Türk Yurdu olmasını sağlaması açısından Türkiye Tarihi için büyük önem arz etmektedir. Anadolu Selçuklu Devleti kurulduğu tarihten itibaren müesseseleşmeye başlamıştı. Müesseseleşme faaliyetleri ile birlikte ülkenin her yerinde vakıflar kurulmaya başlamıştı. Vakıflar sultanlar, devlet adamları ve ülkenin ileri gelen zenginleri tarafından kurulmuştur. Vakıflar bünyesinde birçok kurum barındırarak ülkenin güvenlik, imar, sağlık, eğitim ve ticari açıdan gelişmesine katkıda bulunmuştur. Aynı zamanda ülkedeki ihtiyaç sahibi kimselerin ihtiyaçları karşılanarak refah seviyesi yükseltilmeye çalışılmıştır. Anadolu Selçuklu sultanlarından siyasi ve sosyal politikaları anlatılarak vakıfların da bu yönde gelişimi araştırmamızın temel konusunu oluşturmaktadır. Anahtar kelimeler; Vakıf, vakfiye, Anadolu Selçuklu Devleti, Anadolu Selçuklu Sultanları.

Azerbaycan Atabegliği (İldenizoğulları) Azerbaijan Atabeys(İldenizs)

İlk Çağlardan itibaren her zaman devlet çatısı altında yaşamayı bilmiş olan Türkler, Orta Asya?dan birçok nedene bağlı göç etmek zorunda kalmışlardır. Fakat bu göç ve dağılma da onların bu özelliklerini yok edememiş ve gittikleri yerlerde kısa sürede teşkilatlanarak devlet kurmayı başarmışlardır. Oğuzların, Selçuk Bey liderliğinde İslamiyet?i kabul etmeleri ile meydana getirdikleri Türk-İslam sentezi, bundan sonra kurdukları devletlere yeni bir boyut kazandırmıştı. Devletlerin daha uzun ömürlü ve daha çok halkına yararlı olabilmesi için birçok kurum ve müessese meydana getirmişlerdir. Büyük Selçuklu Devleti ile birlikte görmeye başladığımız ?atabeg? müessesesi de devleti yönetecek olan varislerin iyi bir eğitim ve tecrübe kazanmaları için oluşturulan bir kurumdur. Şehzadeler bir atabeg himayesinde vilayetlere gönderilmek suretiyle tecrübe kazanmaları sağlanırdı. Bu atabegler, merkezi otoritenin yok olmasını fırsat bilerek bulundukları bölgelerde kendi başlarına hareket etmeye başlamışlar ve çok geçmeden de bağımsız bir devlet kimliğine bürünmüşlerdir. Şemdeddin İldeniz?de, bu atabeglerden birisi olmuştur. Irak Selçuklu Devleti?nin son dönemlerinde Azerbaycan?da bağımsız olmuş ve tüm Azerbaycan?ın yönetimini kendi eline almıştır. Çok geçmeden Irak Selçuklu Devleti?nin de tüm inisiyatifini eline alarak yönetmiştir. Kendisinden sonra başa geçen varisleride İldeniz?in yolundan giderek yaklaşık olarak doksan yıl bu sülale Azerbaycan?da hüküm sürmüştür.Orta Asya?da Cengiz Han önderliğinde büyük bir İmparatorluk kuran Moğolların 1225 yılında bölgeye gelmesi ve bu toprakları ele geçirmesi ile Azerbaycan Atabegliği Devleti tarihten silinmiştir. Anahtar Kelime: Atabeg, ?ldenizliler, Azerbaycan Atabegliği.