Y.DOÇ.DR. NURİ BAŞOĞLU

System dynamic modeling of energy needs and investments in Turkey, foresight of 2023 and policy implications Türkiye için enerji ihtiyacı ve yatırım planlamasının sistem dinamiği yaklaşımı ile modellenmesi, 2023 yılı için bir uzgörü ve politika çalışması

ÖZET Ulusal enerji sektöründe verimsiz kaynak tahsisleri nedeniyle, kritik dönemlere rastlayan enerji kesintileri ve yetersizlikleri yaşanmaktadır. Ulusal enerji üretimi ile talep arasında oldukça büyük bir oranda açık olmasına rağmen, hala kapasite artırımı sağlayacak yatırımlar ertelenmektedir. Bu çalışma, enerji yatırım kararlarının etkinliğini artırmak amacı ile yeni çözümler aramak üzere odaklanmıştır. Ulusal enerji sektörü literatüründe henüz bulunmayan, sistem dinamiği yaklaşımı kullanılarak, ulusal enerji sistemi modeli oluşturulmuş, yatırım ve politika kararlarının nedensel döngülerinin etkileri incelenmiştir. Enerji yatırım kararlarının ardındaki yeterli karar destek birikimi endekslenerek modele dahil edilmiş ve değişimlerinin sisteme etkileri analiz edilmiştir. Uzgörü araçlarından Delphi metodolojisi kullanılarak, sektörün 2023 yılına dek beklentileri tespit edilmeye çalışılmış, bunlar simülasyona senaryo olacak şekilde düzenlenmiştir. Uzgörü çalışmasını literatürdeki geleneksel yöntemlerden ileri taşıyarak, veritabanı uygulamaları ve İnternet üzerinden yürütmek üzere gerekli altyapı hazırlanarak kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda, enerji sektöründe yatırım politikalarını belirlemede kullanılabilecek, oyun mimarisinde bir model geliştirilmiştir. Karar verici, sektördeki temel politika değişkenlerinin girdileri ile oynayarak, sonuçlan 50 yıllık bir perspektif için alabilir ve bu sonuçlara göre karar verebilir. Bu çalışmanın devamında uzgörü çalışması, geliştirilen altyapı kullanılarak, daha geniş kitleleri kapsayacak şekilde uygulanabilir. Sistem dinamik model, enerji sektörünün ekonomi ile olan ilişkilerini de kapsayarak daha hassas sonuçlar üretebilecek hale getirilebilir. xıı

System dynamics modeling of conflict within and between nations: Case study Turkey and its neighbors Ülkeiçi ve ülkelerarası anlaşmazlıkların sistem dinamiği yaklaşımı ile modellenmesi: Çalışma konusu Türkiye ile komşuları

ÖZET Uluslararası anlaşmazlıklar dünya politikasının vazgeçilmez bir özelliğidir. Hızla değişen ve globalleşen dünyamızda ticaret, göç ve çevre konuları daha fazla, önem kazanmaya başlasa da savaş, barış ve uluslararası anlaşmazlıklar hala önemini korumaya devam etmektedirler. Günümüz dünyasında milli hükümetler vatandaşlarına yüksek yaşam standartları sunmak için mücadele etmektedirler. Bu durum da gerek ülke içinde gerekse ülkeler arasında kısıtlı kaynakların kullanımı için amansız bir yarışı beraberinde getirmektedir. Çevremizdeki dmamiklik ve karmaşıklık günden güne artmaktadır. Geleneksel yönetim araç ve teknikleri böylesi karmaşık ve dinamik bir çevrede yetersiz kalmaktadır. Hayatta kalabilmek ve bu çevreyle mücadele edebilmek için daha fazlasına ihtiyaç vardır. Sistem dinamikleri, gerek ülke içi gerekse ülkelerarası çatışma ve anlaşmazlıkları oluşturan safhaları incelemek için en ideal yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmanın amacı ülke içi ve ülkelerarası anlaşmazlıkların incelenmesi ve yönetilmesi için bir sistem dinamik model oluşturmaktır. Bu çalışmada ülke içi ve ülkelerarası anlaşmazlıklara neden olan değişkenler ve bunların birbirleri ile olan etkilerinin araştırılması hedeflenmiştir. Müteakiben bu anlaşmazlıklara neden olan safhaların incelendiği özgün bir model oluşturulmuştur. Modelin kurulabilmesi amacıyla Türkiye ve komşularına ait veriler toplanmıştır. Bu model Türkiye ile herbir komşusu için ayrı ayrı çalıştırılmıştır. Model ilk olarak Türkiye ve komşularına ait temel senaryo verileri ile çalıştırılmış ve sonuçlar gelecekteki anlaşmazlıkların anlaşılıp incelenmesi amacıyla karar vericilere sunulmuştur. Müteakiben alternatif senaryolar yaratılmıştır. Bu senaryolar da duyarlılık analizi yapmak suretiyle oluşftırulmuştur. Bu analiz model sınırlarının belirlenebilmesi ve modelin sağlamlığının test edilmesi için de çok faydalı olmuştur. XV

Critical success factors of information technology implementations

ÖZET Bilişim Teknolojisi uygulamalarında kritik basan faktörlerini belirlemek ve bu uygulamaların organizasyonların performansına etkilerini ölçmek karmaşık iştir. Bilişim Teknolojilerinin organizasyonların performansına etkilerini ölçmeyi amaçlayan çalışmalarda zorluklarla karşılaşılmıştır. Literatürden performans ölçmek için kullanılan çok sayıda kritik faktör belirlenebilir. Bunlar parasal olmasının yanı sıra aynı zamanda parasal olmayan faktörlerdir. Bu tez çalışmasında kullanılan ölçüm faktörleri şunlardır: Ürün/hizmet çeşitliliği, ürün/hizmet kalitesi, yıllık bütçe, operasyon maliyeti satış büyümesi, pazar payı, kurum imajı, müşteri memnuniyeti. Ayrıca Bilişim Teknolojilerinin organizasyonlara sağladığı faydalan artırabilecek çok sayıda faktör tespit edilebilir. Bilişim Teknolojilerine yapılan yatırım miktarı, Bilişim projelerinin tasarlanması ve uygulanma koşullan bu faktörlerden birkaçıdır. Organizasyonların uyguladıklan bilişim teknolojisi stratejileri, Bilişim Teknolojilerinden sağlanan bilginin kalitesi, Bilişim Teknolojflerinin bireylerin kişisel birikimine katkısı da bu faktörlere eklenebilir. Bilişim Teknolojilerinin organizasyon performansı ilişkisini etkileyen baza kritik kurumsal faktörler olarak ise kurumsal iş stratejileri ve kurum kültürü en başta sayılabilir. Bahsedilen tüm bu faktörler Bilişim TelaH>lojilerittin organizasyon performansına etkilerini ölçmede dikkate alınması gereken kritik basan faktörleridir. Anahtar Kelimeler: Bilişim Teknolojileri (BT), Bilişim Sistemleri, BT Yatırımları, Organizasyon Performansı, îş Stratejileri, BT Stratejileri, Kurum Kültürü. xı

The Role of information technologies in supply chain management Tedarik zinciri yönetiminde bilişim teknolojilerinin rolü

ÖZET Bilişim teknolojileri başarılı tedarik zincirlerinin oluşturulması ve sürekliliğinin sağlanmasında organizasyonlar içerisinde ve organizaslar arasındaki kesintisiz sanal bağların oluşturulması için bir zorunluluktur. Bu pazarlama, satış, satınalma, fînans, üretim ve ulaştırma bölümleri arasındaki sürekli iletişimi sağlayan organizasyoniçi süreç ve bağların oluşturulması anlamına geldiği kadar tedarik zincirini oluşturan müşteriler, tedarikçiler, nakliyeciler ve parekendeciler arasında da bu süreç ve bağların oluşturulması anlamına gelir. Yeni bilişim teknolojilerinin çoğalması, tedarik zinciri boyunca gerçek-zamanlı ve hat üzerinden yapılan haberleşmeyi bir gerçeklik haline getirmiştir. Bu teknolojiler tedarik zincirinin oluşturulmasını sağlayan unsurlardır. Uygun şekilde kullanıldıklarında, bilişim teknolojileri büyük ölçüde kırtasiye işlerini azaltır, haberleşmeyi geliştirir, tedarik zamanını, stoğu ve katma değeri olmayan faaliyetleri azaltır. Ayrıca ürünün tedarik ve oluşumundan müşteriye ulaşana kadar geçen zamanın azaltılmasını sağlar. Bilişim teknolojilerinin kullanılmasıyla müşteri sipariş süreci, stok yönetimi, reklam ve satınalma gibi birçok standart iş süreç ve fonksiyonları değişime maruz kalmışlardır. Bu tezde sistem dinamikleri metodolojisi kullanılarak tedarik zinciri içerisindeki bir firmanın modeli oluşturulmuştur. İçinde bilişim teknolojilerinin kullanıldığı dört iş süreci mpdele eklenmiştir. Bu dört iş süreci aşağıdaki gibidir: 1. Sipariş süreci 2. Stok yönetimi 3. Reklamasyon 4. Satınalma Bu bilişim teknolojilerinin firmanın tedarik karan, stok yönetimi, talep tahmini, satışlar ve net gelirler parametreleri üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Tedarik zinciri yönetimi, sistem dinamikleri ve bilişim teknolojileri bu tez için anahtar sözcüklerdir. ıx

A Decision support system using data mining an application in TMA Veri madenciliği kullanan karar destek sistemi: Akademide bir uygulama

ÖZET VERİ MADENCİLİĞİ KULLANAN KARAR DESTEK SİSTEMİ: AKADEMİDE BİR UYGULAMA Günümüzün rekabetçi ortamında, organizasyonların etkili bir şekilde mücadele edebilme yetenekleri en uygun olanı belirleme ve seçmeye bağlıdır. Bu sebeble mevcut verileri incelemek ve öngörülen amaçlar doğrultusunda işlemek, kurumlara yüksek kalite, üretkenlik ve iş tatmini konularında büyük faydalar sağlar. Akademide uygulanan mevcut mesleki branş belirleme sistemi personelin eğilimlerini bütünüyle dikkate almamaktadır. Bu durum bağlı olunan kurumun verimliliğini, personelin kişisel gelişimini ve memnuniyetini olumsuz olarak etkilemektedir. Bu analiz sonucunda bazı personelin farklı bir dağıtım metodu ile branşlarına dağıtılmaları halinde daha başarılı olacakları düşünülmektedir. Bu çalışmada, öğrencilerin iki yıl boyunca Akademide almış oldukları derslerdeki performansları analiz edilerek branşlara ayırma prosesi için bir model geliştirilmeye çalışılmıştır. Akademi öğrencilerinin okuldaki başarılan ile mezun olduktan sonraki başarıları arasında ilişki kurmak suretiyle hangi eğilimdeki öğrencilerin hangi branşta daha başanlı olacakları ve bunda hangi derslerin etkili olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca bu çalışmada; yapılan analizler ışığında geliştirilen modellerle ile, kişi-branş uyumunun arttırılması hedeflenmiştir. Geliştirilen bu modellerle öğrencilerin eğilimleride dikkate alınarak branşları belirlenecek ve dolayısıyla personelin performanslarının ve kurumun etkinliğinin artması sağlanacaktır. Bu çalışmayla öğrencilerinin mezun olduktan sonraki başarılarını attırmak suretiyle kurumun verimliliğine katkıda bulunmak amaçlanmıştır. Analiz aşamasında mevcut veri madenciliği teknikleri, AnswerTree, SPSS, Microsoft Access, Excel and SQL gibi istatistik paket programlan kullanılmıştır. Analiz, Akademiden 1995-1998 yıllan arasında mezun olan öğrencilere uygulanmıştır. ıx