Y.DOÇ.DR. EROL KIRDAR

Bazı büyüme düzenleyici hormonların (polystimullin-A6) kayın (Fagus orientalis L. ) fidanlarının morfolojik özellikleri üzerine etkisi The Effect of growth regulator (polystimullin-A6) on the morphological speciality of beech (Fagus orientalis L. )

ÖZET Yüksek Mühendislik Tezi BAZI BÜYÜME DÜZENLEYİCİ HORMONLARIN (POLYSTİMULLİN- A6) KAYIN (Fagus orientalîs L.) FİDANLARININ MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ETKİSİ Hande Nur VAROL Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Mühendisliği Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Erol K1RDAR Mayıs 2002, 62 sayfa Doğu Kaymı (Fagus orientalîs L.) deniz İkliminin etkisi altmda olan, serin, hava rutubeti yüksek yörelerde iyi bir gelişim göstermektedir. Sonbaharda ekseri bakır rengine dönüşen dekoratif yapraklan ve ilkbaharda canlı yeşil renkleriyle peyzaj bakımından tercih edilen türler arasındadır (Ürgenç, 1998). Gelişmiş ülkelerde bitki büyümesini kontrol eden ya da düzenleyen veya çevresel streslere karşı koruyan bazı fitoaktif polimer maddelerin kullanımı artmıştır. Bu çalışmada da oksin grubu büyüme düzenleyicisinin (PS-A6) kayın fidanlarının gelişmesine etkileri araştırılmıştır. Ayrıca fidan gelişimine ve tutma başarısına etkide bulunan repikaj işleminin kayın fidanları üzerindeki etkisi incelenmiştir. Bu çalışmaya temel oluşturacak deneme kurulurken 720 adet kayın fidanı kullanılmıştır. ÖZET (devam ediyor) 360 adet repikajlı (20 x 30 cm aralıklarla) 1 yaşındaki kayın fidanları (her işlem üç tekerrür parseline uygulanacak ve bu parsellerin her birine 30 adet fidan tekabül edecek şekilde) ekim yastığına cükilmiştir. Aynı ekim yastığında mevcut olan 1 yaşındaki repikajsız kaym fidanlarından 360 adedi ise 20 x 20 cm aralıklarla (her işlem üç tekerrür parseline uygulanacak ve bu parsellerin her birine 30 adet fidan tekabül edecek şekilde) düzenlenmiştir (Şekil 3.1). Bu 720 adet fidan üzerinde büyüme düzenleyici olarak PS-A6 hormonu çeşitli konsantrasyonlarda uygulanmıştır. Her fidana 0.3 İt su gelmesi sağlanacak şekilde PS-A6 su içerisinde çözündürülmüştür. Elde dilen bu çözeltiler fidanların diplerine vejetasyon döneminde verilmiştir. Hormon uygulamasının kök boğaz çapı, gövde, kök yaş ve kuru ağırlıkları ile yaprak sayısı üzerinde etkili olduğu tespit edilmiştir. Repikaj uygulamasının hormon uygulaması sonuçlarından farklı olarak fidan boyu üzerinde de etkili olduğu belirlenmiştir. Bu etki özellikle hormonlu-repikajlı fidanlarda önemli ölçüde kendisini göstermiştir. Hem hormon muamelesi görmüş hem de repikaja tabu tutulmuş fidanlarda kontrol fidanlarına nazaran daha fazla büyüme görülmüştür. Bütün bu etkilere rağmen fitohormonlann ileri yaşlarda meydana getirdiği değişimlerin nasıl olacağı tam olarak bilinmemektedir. Bu nedenle idare müddeti çok uzun olan Fagus orientalis L. gibi türlerde bir an önce büyüme düzenleyicilerin ileri yaşlarda meydana getirebileceği değişimlerin neler olacağına ilişkin çalışmalara başlamalı ve bitkilerin daha ileri yaşlarda nasıl bir gelişme göstereceği ortaya konmalıdır. Yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışmada; büyüme düzenleyici hormonun (Poh/stimullin A6) Doğu Kayını (Fagus orientalis L.) fidanları üzerinde meydana getirdiği etkilerin araştırılması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda tutma başarısı yüksek kaliteli fidanların üretimi hedeflenmiştir. Fidanlar üzerine çeşitli konsantrasyonlarda hormon uygulaması yapılarak hem farklı konsantrasyonlar hem 111 *$£*** ÖZET (devam ediyor) de muamele edilmemiş kontrol fidanları gelişme yönünden birbirleriyle kıyaslanarak incelenmiştir. Bu incelemeler neticesinde en uygun hormon konsantrasyonu tespit edilmeye çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Doğu Kayını, Fidan, Repikaj, Büyüme Düzenleyiciler, Polystimullin, Bilim Kodu: 502.01.02 IV

Araç Orman İşletme Müdürlüğü’ndeki silvikültürel uygulamaların doğaya uygun ormancılık anlayışı açısından incelenmesi

ÖZET Yüksek Mühendislik Tezi ARAÇ ORMAN İŞLETME MÜDÜRLÜĞÜNDEKİ SILVIKULTUREL UYGULAMALARIN DOĞAYA UYGUN ORMANCILIK ANLAYIŞI AÇISINDAN İNCELENMESİ Halil Barış ÖZEL ^ YSgsncö&OTfc» KÜOTI* DOKÜMANTASYON MtlKKEt Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Mühendisliği Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Erol KIRDAR Haziran 2002, 169 sayfa Yüksek Mühendislik tezi olarak hazırlanan bu çalışmada; dünya ormancılığında hızla yaygınlaşan ve kısa zamanda geniş bir taraftar kitlesi kazanmış olan Doğaya Uygun Ormancılık anlayışı bakımından Araç Orman İşletme Müdürlüğü ormanlarında gerçekleştirilen silvikültürel uygulanmaların incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Araç Orman İşletme Müdürlüğüne bağlı Araç (Merkez), Karkalmaz, Gölcük, Dereyayla, Sıragömü ve Boyalı işletme şefliklerinde uygulanan amenajman planlan, silvikültür planlan, teknik gözlem defterleri, 35 nolu cetvelleri, gençleştirme ve bakım çalışmaları yapılan sahalarda incelemelerde bulunulmuş, planlamada ve uygulamada karşılaşılan sorunlar tesbit edilmiş ve bu sorunların çözümlerine ilişkin birtakım öneriler getirilmeye çalışılmıştır. ÖZET (devam ediyor) Günümüzde gelişmiş ülkeler özellikle aşın yararlanmalar sonucunda doğal formlarını değiştirmiş oldukları ormanlarına kaybettikleri doğal yapıyı tekrar kazandırabilmek için yoğun bir çaba göstermektedirler. Bu kapsamda 19. yüzyılın ortalarından itibaren tüm gelişmiş ülkelerde yürütülen ormancılık faaliyetlerinde ormanları sadece odun hammaddesi üretilen rezervler olarak değerlendirmeyen ve ormanların insanlığa sağladığı diğer koruyucu fonksiyonlarından yararlanmayı amaçlayan doğaya uygun orman işletmeciliği benimsenmiştir. Doğaya uygun ormancılık anlayışı çerçevesinde ormanlarda uygulanan silvikültürel yöntemlerde ise esas amaç doğada hakim olan ekolojik dengeyi korumaktır. Bu çalışmada doğaya uygun ormancılık anlayışı açısından Araç Orman İşletme Müdürlüğüne bağlı 6 işletme şefliğinde yapılan incelemelerde öncellikle bu işletme şefliklerinde uygulanan amenajman ve silvikültür planlarında önemli eksikliklerin olduğu tesbit edilmiştir. Bu tesbitlere göre işletme şefliklerinde uygulanan amenajman planlarında sadece plan ünitesi olarak belirlenen ormanlardan odun hammaddesi üretimine yönelik planlamanın yapıldığı ancak günümüz modern ormancılığında üzerinde önemle durulan ormanların sağladığı hidrolojik, antierozyonal, klimatik, toplum sağlığı, estetik ve rekreasyonel faydalara ilişkin fonksiyonel planlamalar yapılmamıştır. Ayrıca uygulanan amenajman planlarında plan ünitesi ormanlarına ait yetişme muhiti koşullarına ve bitki toplumlarına ait yeterli veriler de bulunmamaktadır. Bir önceki plan döneminde uygulanan amenajman planlarında plan ünitesi ormanlarına ilişkin verilen son hasılat, ara hasılat ve seçme etalarının tüm işletme şefliklerinde yine bir önceki plan döneminde ormanlarda yapılan uygulamalar sonucunda elde edilen son hasılat, ara hasılat ve seçme etalarından yüksek olduğu tesbit edilmiştir. Ayrıca bir önceki plan döneminde uygulanan amenajman planlarında gençleştirme alanı olarak ayrılan alanların %63,31’i (1359,5 ha) ve bu plan döneminde uygulanan amenajman planlarında gençleştirme alam olarak ayrılan alanların %43,06’sı (705,0 ha) çeşitli teknik ve sosyal nedenlerden dolayı gençleştirme alanları dışına çıkarılmıştır. ııı ÖZET (devam ediyor) Silvikültür planlarında ise gençleştirme ve bakım çalışmalarının yapılacağı meşcerelerin yetişme muhiti koşullarına, meşcere kuruluş özelliklerine, bu meşcerelerde yapılacak teknik müdahalelere ait çalışma programlarına, bu meşcerelerde zararlı olabilecek biyotik ve abiyotik faktörler ile bunlara karşı alınabilecek önlemlere ve yapılan müdahaleler sonucunda elde edilecek ürünün değerlendirme olanaklarına ilişkin yeterli ve düzenli verilerin bulunmadığı tesbit edilmiştir.Bir önceki plan döneminde işletme şefliklerinde gençleştirmeye ayrılan saf ve karışık meşcerelerin tamamında gençleştirme metodu olarak Büyük Alan Siper Metodu (BASM) uygulanmış, sadece Araç (Merkez) işletme şefliğinde bu metod kullanılarak gençleştirme yapılan ancak başarılı bir şekilde gençlik getirilemeyen 12 ve 13 nolu bölmelerde dikim yoluyla yapay gençleştirmeye gidilmiştir. Bir önceki plan döneminde işletme şefliklerinde yapılan gençleştirme çalışmalarının %47,70’inde sonuçlanmış, %52,30’ında ise sonuçlanmamıştır. Bir önceki plan döneminde işletme şefliklerine ait ormanlarda yapılan bakım çalışmaları ise sıklık bakımı, mutedil ve kuvvetli alçak aralama, 4180 sayılı tamim uygulaması, 4770 sayılı tamim uygulaması ve budama şeklinde olmuştur. Gençlik ve kültür bakımı çalışmaları ise yapılmamaktadır. Ayrıca sürgün kökenli kayın ve meşe türlerinden meydana gelmiş olan ve baltalık olarak işletilen meşcerelerde ise herhangi bir rehabilitasyon çalışması yapılmamaktadır. Seçme işletmesine göre işletilen orman alanlarında ise yapılan hatalı seçme kesimleri ve usulsüz yararlanmalar sonucunda düşey kapalılık kaybolduğu ve bu ormanlar tek tabakalı bir meşcereye dönüşmüştür. Anahtar Kelimeler: Doğaya Uygun Ormancılık, Gençleştirme, Bakım, Bilim Kodu: 502.01.02 iv

Büyükdüz araştırma ormanı sarıçam-göknar-kayın karışık meşcerelerinde şerit tıraşlama yöntemiyle gençleştirme çalışmasının 50 yıllık sonuçlarının değerlendirilmesi Evaluation of the 50 years results of the regeneration practice in scots pine-fir-beech mixed stands by using clearcutting in strip method in Büyükdüz research forest

ÖZET Yüksek Mühendislik Tezi BÜYÜKDÜZ ARAŞTIRMA ORMANI SARIÇAM-GÖKNAR-KAYIN KARIŞIK MEŞCERELERİNDE ŞERİT TRAŞLAMA YÖNTEMİYLE GENÇLEŞTİRME ÇALIŞMASININ 50 YILLIK SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Saadettin PINARBAŞI Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Mühendisliği Ana Bilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd,Doç.Dr. Erol KIRDAR Temmuz 2003, 55 sayfa. Bu araştırmada Karabük Büyükdüz Araştırma Ormanında Sarıçam-Göknar-Kaym karışık meşceresinde 1952 yılında şerit traşlama yöntemi ile yapılan gençleştirme çalışmasının 50 yıllık sonuçlan incelenmiştir. Bu amaçla ilk önce, 1952 yılında tesis edilen parseller bulunmuş, parsellerdeki tüm ağaçların göğüs çaplan ölçülmüştür. Her parselde 2’er adet sarıçam ve göknar ağacı kesilerek bunlar gövde analizine tabi tutulmuşlardır. Elde edilen sonuçlara göre; parsellerdeki göknar sayısı özellikle gençlik çağında sürekli bir artış göstermektedir. Sançamın boy artımı başlangıçta fazla olup bu üstünlüğünü 50. yılda kaybetmektedir. Ortalama olarak sançam 0.30 m. boya 7 yılda, 1.30 m boya 14 yılda ulaşırken, göknar 0.30 m. boya 8 yılda, 1.30 m boya 15 yılda ulaşmaktadır. ııı ÖZET(devam ediyor) Çap ve hacim artımı başlangıçta sarıçamda yükselirken 40 yaşında göknar sarıçama yetişmektedir. Anahtar Sözcükler: Sarıçam, Göknar, Kayın, Doğal Gençleştirme, Büyukdüz Araştırma Ormanı, Karışık Meşcere, Silvikültür Bilim Kodu: 502 01 02 iv

Büyük çiçekli manolya (Magnolia grandiflora L.)’nın tohum ve çelik ile üretim teknikleri üzerine araştırmalar

ÖZET Yüksek Mühendislik Tezi BÜYÜK ÇİÇEKLİ MANOLYA (Magnolia grandi/lora L. )’NIN TOHUM VE ÇELİK İLE ÜRETİM TEKNİKLERİ ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR Murat ERTEKİN Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Mühendisliği Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Erol KIRDAR Temmuz 2001, 96 sayfa Yüksek Mühendislik tezi olarak hazırlanan bu çalışmada; Büyük çiçekli manolyanın en yüksek kalite ve miktarda fidanlarının üretim teknolojisinin araştırılması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda üretim tekniklerinden generatif üretim tekniği ve çelik ile üretim tekniği kullanılmış olup en iyi üretim tekniğinin ortaya çıkarılmasına çalışılmıştır. Büyük Çiçekli Manolya (Magnolia grandi/lora L.) özellikle son yıllarda Marmara, Ege, Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinde hem Aile ağacı olarak hem de diğer peyzaj çalışmalarında tercih edilen türler arasındadır. ıı ÖZET (devam ediyor) Gelişmiş ülkelerde bitki büyümesini kontrol eden ya da düzenleyen veya çevresel streslere karşı koruyan bazı fitoaktif polimer maddelerin kullanımı artmıştır. Bu çalışmada da oksin ve sitokinin benzeri büyüme düzenleyicilerinin tohumların çimlenmesine, çeliklerin köklenmesine ve fidanların gelişmesine etkileri araştırılmıştır. Ayrıca fidan gelişimine ve tutma başarısına etkide bulunan repikaj tekniğinin manolya fidanları üzerindeki etkisi incelenmiştir. Tohum ile üretim tekniğinde 1500 tane tohum, büyüme düzenleyici olarak da Polistimullin (Oksin benzeri PS-A6 ve Sitokinin benzeri PS-K) hormonu kullanılmıştır. Çimlenme deneyinde kontrol tohumlarında %64 çimlenme görülürken 40 ppm konsantrasyonunda PS-A6+PS-K hormon uygulamasının çimlenmeyi hızlandırdığı ve çimlenme yüzdesini artırarak %93 gibi yüksek bir orana çıkardığı görülmüştür. Çimlenme hızı hormon uygulanmış tohumlarda % 57, kontrol tohumlarında ise % 24 olarak tespit edilmiştir. Repikaj uygulamasının yapılması da; fidan gelişimini etkilemiştir. Bu etki özellikle hormonlu- repikajlı fidanlarda önemli ölçüde kendisini göstermiştir. Hormon uygulanmış ve 6 ay sonra repikaja tabii tutulmuş fidanlar kontrol fidanlarına nazaran belirgin bir büyüme üstünlüğü göstermiştir. Fidanlar belirli olgunluğa ulaştıklarında 2 ay boyunca 10 günde bir püskürtme şeklinde 30 ppm IBA ve 30 ppm PS-A6+ PS-K hormonları verilmiştir. 3. ayın sonunda fidanların büyüme parametreleri incelenmiş ve hormon uygulanmış fidanların kontrol fidanlarına göre belirli bir üstünlüğe sahip olduğu saptanmıştır. Çelik ile üretme metodunda da yaklaşık olarak 930 adet gövde çeliği ve 750 adet yaprak-göz çeliği köklendirilmeye çalışılmıştır. Ancak araştırma süresince bir tek çelik bile köklenmemiş sadece kallus oluşturmuştur. Anahtar Kelimeler: Büyük Çiçekli Manolya, Çimlenme, Çelik, Fitohormon, Repikaj Bilim Kodu: 502.01.02 111

Tokat Kelkit Vadisi’nde (Erbaa-Niksar yöresi) prodüktif amaçlı kızılçam ağaçlandırmalarının gelişimleri Growth of productive purposeful plantation red pine on Tokat Kelkit Valley (Erbaa-Niksar)

ÖZET Yüksek Mühendislik Tezi TOKAT KELKİT VADİSİNDE (ERBAA-NİKSAR YÖRESİ) PRODÜKTİF AMAÇLI KIZILCAM AĞAÇLANDDİMALARININ GELİŞİMLERİ Mesut TANDOĞAN Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Mühendisliği Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Erol KDIDAR Mayıs 2002, 86 sayfa Ülkemizin yedinci beş yıllık kalkınma planına (1993-1999) göre 1999 yılında 33.130.000 metreküp endüstriyel ve yakacak odun hammaddesine ihtiyacı vardır. Kızılcam, hızlı gelişen bir tür olması ve geniş yayılışı nedeniyle ülkemizde bu açığı kapatacak bir ağaç türü olup bu nedenle ağaçlandırmalarda ilk sıralarda yer almaktadır. Bu çalışma Kelkit vadisindeki (Erbaa-Niksar) endüstriyel amaçlı Kızılcam plantasyonlarının gelişme durumlarının araştırılması amacıyla yürütülmüştür. Burada belirtilmesi gereken önemli nokta çalışmanın daha önce değişik tarihlerde tesis edilmiş kızılcam plantasyonlarında uygulanmış olmasıdır. Diğer taraftan deneme sahalarına ait kızılcam orijinleri tespit edilemediği için orijin çalışmalarına yer verilememiştir.Araştırma sahasındaki kalker, kiltaşı, andezit anamateryalleri üzerinde toplam 51 adet deneme alanı alınmıştır. Plantasyon in ÖZET (devam ediyor) çalışmaları 1965 ve 1996 yıllan arasında tamamlanmıştır. Her deneme alanında (100 metrekare) 12-25 ağaç üzerinde yaş, boy ve çap ölçümleri yapılmış daha önceden hazırlanmış olan toprak profilleri incelenmiştir. Diğer taraftan en yakın meteoroloji istasyonlarından alınmış değerlere göre, ekolojik şartlardan biri olan iklim faktörü (sıcaklık, yağış, nem) araştırılmıştır. Toplanan veriler Erkan (1996) ve Alemdağ (1962) tarafından hazırlanan Kızılcam Hasılat Tablolarındaki yaş, çap ve boy ilişkisi ile karşılaştırılmıştır. Toplanan verilerden aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir : 1-Aynı yükseltideki yörelerde bulunan deneme sahalarında kızılcamda gelişmeyi daha fazla yıllık yağış ve nemin etkilediği anlaşılmaktadır. 2-Deneme alanlarında değişik anakaya türleri ile kızılcamın gelişmesi arasında belirgin bir fark görülmemiştir. Ancak iyi ayrışma gösteren anamateryaller üzerindeki artım daha fazladır. 3-Prodüktif amaç doğal yetişme muhiti dışında çok özenle belirlenmeli, asıl amaç odun veya lif yonga üretimi olmalıdır. Anahtar Sözcükler : Kızılcam, Kelkit, Ağaçlandırma, İklim, Anakaya Bilim Kodu : 502.01.02 iv