Y.DOÇ.DR. BÜLENT TANRITANIR

Bildungsroman olarak F. Soctt Fitzgerald’ın This Side of Paradise adlı yapıtı

67 ÖZET İlk defa Alman yazar Johann Wolfgang von Goethe tarafından 1794 yılında yazılan `Wilhelm Meister’s Lehrjahre’ adlı romanla ortaya çıkan Bildungsroman türü, genç bir `erkek’ kahramanın ahlaki, psikolojik ve entelektüel gelişiminden ibarettir. Geleneksel romandan keskin bir şekilde ayrılan Bildungsroman, `Çıraklık Modeli’ adı verilen bir model sayesinde henüz olgunlaşmamış kahramanının içsel gelişimini aşama aşama gözler önüne sermeyi amaçlar. Bu tezde yapılmaya çalışılan şey Fitzgerald’ın ilk roman’ı olan ve çoğunlukla tematik açıdan incelenen This Side of Paradise’ın Bildungsroman tekniği bakımından incelenmesidir. Bunu yaparken Wilhelm Meister’s Lehrjahre, İngiliz edebiyatı’nın en önemli roman yazarlarından biri olan James Joyce’un The Portrait of the Artist as a Young Man ve Compton Mackenzie’nin Sinister Street adlı romanları karşılaştırmalı bir biçimde incelenmiştir. Fitzgerald, Bildungsroman türünde yazmış olduğu bu romanda Goethe’nin iki parçalı yapısına ve `Çıraklık Modeli’ne sıkı sıkıya bağlanarak Amory’nin içsel sorgulamalarını ve kişiliğindeki olumlu yöndeki değişimi ve olgunlaşmayı aşama aşama okuyucusuna sunar. Ortaya çıkan sonuç ise bir Bildungsroman klasiğidir.

F. Scoot Fitzgerald’ın This of paradise ve The Great Gatsby adlı yapıtlarında Amerikan rüyasının sonu

F. Scott Fitzgerald, Amerikan edebiyatında toplumsal gerçeklik ile ilgili temaları işleyen, davranış romanı türünde yazan önemli romancılardan biridir. Onun yaşamı ve yapıtları 1920’li yılların bir özetidir. Genç bir yazarın, gençliğin sorunlarını anlatması, yalın ve gerçekçi anlatımıyla birlikte onu üne kavuşturan etkenlerden bazılarıdır. Fitzgerald’ın evrensel bir konu olan başarı düşünü, yaşadığı toplumda bu düşün çok popüler olduğu bir dönemde objektif bir şekilde anlatması onu Amerikan edebiyatında klasik yazarlardan biri yapar. 20. yüzyılın başlarında Amerika’da toplumsal, ekonomik ve siyasal alanlarda önemli değişiklikler gerçekleşir. I. Dünya Savaşı, Amerikan toplumu üzerinde derin etkiler bırakır. Genç ve yaşlı kuşak arasında bir uçurum oluşur. Genç kuşağın yaşam tarzı değişir. Büyük kentler cazibe merkezi olur. Kadınlar toplumda kendilerini daha fazla ifade ederler ve daha rahat tavırlar sergilerler. Ekonomik anlamdaki gelişmeler, üretim toplumundan tüketim toplumuna geçişi hızlandırır. İnsanlar teknolojinin bütün nimetlerinden yararlanmak isterler. Otomobil toplumsal statünün bir simgesi haline gelir. Genç kuşağa, başıboş yaşam şekli işaret edilerek `Yitik Kuşak’ nitelendirmesi yapılır. Caz müziği 1920’lerin özelliklerini yansıtır ve döneme ayrıca `Caz Çağı’ denilir. İnsanların elde etmek istediği şeylere ulaşma şekilleri, `Amerikan Rüyası’ mitinin, ortaya çıkış şeklinden oldukça farklı unsurlar içermesine ve yozlaşmasına neden olur. Bu çalışmada, Amerikan romanının 20. yüzyılda kaydettiği gelişmeler, tarihsel arka plan ışığında ve F. Scott Fitzgerald’ın yaşamı, The Great Gatsby ve This Side of Paradise adlı yapıtlarında `Amerikan Rüyası’nın ele alınışı irdelenmeye çalışılmıştır. `Amerikan Başarı Rüyası’ ya da düşünün özündeki üstün özellikleri yitirip maddi başarı şekline dönüştürülmesi ve sonunda yozlaşıp düş kırıklığı şekline dönüşmesi çalışmamızın odak noktası olmuştur. Sonuç olarak, insanların ideallerinin ve düşlerinin olmasının doğal olduğu, kendisini gerçekleştirmek için elinden geleni yapması gerektiği ancak her ne pahasına olursa olsun bunları gerçekleştirme düşüncesinin ve maddi başarının gerçek başarı ile karıştırılmasının düşleri kabusa çevirebildiği görülmüştür.