Y.DOÇ.DR. BEDRİ SARICA

Alaşehir ve yöresi ağızları

Bu çalışma ile Alaşehir ve yöresinde bulunan köylerin ağız özellikleri, derleme yoluyla incelenmiştir. Bir yörenin ağız özelliği, tarihi geçmişi ve etnik yapısıyla yakından ilgilidir. Bu konulara tezin giriş bölümünde yer verilmiştir. Yazı dilinden farklı olarak yörede kullanılan ünlü-ünsüz çeşitleri verilmiştir. Ünlülerde ve ünsüzlerde görülen ses olayları da ayrıntılı olarak incelenmiştir. Tezin ikinci bölümünü oluşturan Şekil Bilgisi’nde isimler başta olmak üzere sıfat, zarf, zamir, edat, bağlaç ve fiiller ele alınmıştır. Burada Türkiye Türkçesi’nin dil özelliklerinden farklı olan örnekler metinlerden bulunarak gösterilmiş ve yapının nedeni belirtilmiştir. Ağız çalışması yapılan bölgede ses olayları tek tek incelemeye alınmış ve örneklerle belirtilmiştir. Özellikle örnek bol kullanılmıştır. Metinlerde rastlanmayan; fakat yörede fazlaca kullanılan örnekler de abartılmadan birkaç yerde gösterilmiştir. Son bölümde ise, yazı dilinde bulunmayan ya da söyleyişleri farklı olan kelimeler sözlük oluşturularak gösterilmiştir.

Dörtyol ağzı

352 TEZ ÖZETİ Bu çalışma Hatay ilinin Dörtyol ilçesiyle ilçeye bağlı belde ve köylerin ağız özelliklerini kapsamaktadır. Teze malzeme teşkil eden çalışmalar Dörtyol ve beldelerinden toplanmak suretiyle bir araya getirildi. Çalışma yapılırken bilgisayar ve ses kayıt programlarından yararlanıldı. Çalışma için seçilen kişilerin yaşlı, telaffuzu düzgün, konuşmasına engel teşkil edecek bir rahatsızlığının bulunmamasına ve uzun süredir bölgede yaşamış kişiler olmasına dikkat edildi. Kişiler ve derleme yapılacak yer seçilirken yörenin ağız özelliklerini daha çok yansıtan ve kültürel etkileşime daha az maruz kalmış yerler tercih edildi. Bu şekilde Dörtyol belde ve köylerinin ağız özellikleri ve Türkiye Türkçesinden ayrılan yönleri tespit edilmeye çalışıldı. Tez giriş, inceleme, metinler, sözlük ve sonuç bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Dörtyol ilçesinin tarihi, iklimi, coğrafi konumu, idari yapısı ve yörede yapılan çalışmalar hakkında bilgi verildi. İnceleme bölümünde metinlerden faydalanılarak, Dörtyol ağzının özellikleri ve Türkiye Türkçesinden ayrılan yönleri tespit edildi. Bu bölüm şekil ve yapı bilgisi olmak üzere iki bölüm halinde hazırlandı. Metinler bölümü ise tezin asıl bölümüdür. Bu bölüm tezin diğer bölümlerini hazırlamaya kaynak teşkil eden bölümdür. Bu bölüm Dörtyol’un belde ve köylerinde yaşayan, çalışmaya kaynak olan kişilerin konuşmalarının derlenerek hazırlandığı transkribe edilmiş metinlerden oluşmaktadır. Çalışmanın sonuç bölümünde ise Dörtyol ağzının değerlendirmesi yapıldı ve Türkiye Türkçesinden ayrılan yönleri belirtildi.