Y.DOÇ.DR. ALAADDİN KARACA

Rübab Dergisi üzerine sistematik ve tematik bir inceleme A systematic and thematic investigation of Rubab maganine

ÖZET Dergiler, kültür hayatımızın önemli unsurlarındandır. Çünkü onlar, yaşadıkları çağın canlı tanıklarıdır. Onlardan birçoğu, geçmişten günümüze kültür taşıyıcılığı yaparak, kültürel mirasın nesilden nesile aktarılmasında önemli rol üstlenmişlerdir. Dergi incelemeleri de, araştırmacıların üzerinde çalıştıkları konular için ilk elden kaynak ve bilgi edinmeleri açısından oldukça önemlidir. Yine aynı alanda yapılan incelemeler, o derginin yayımlandığı dönemi daha iyi anlayıp doğru tahlil edebilmemizi sağlaması açısında da ihmal edilmemesi gereken konulardan birisidir. Bu ölçüler içerisinde düşünüldüğünde, Türk kültür hayatında önemli rol oynadığına inandığımız Rübab dergisi üzerine çalışmanın gerekliliği ortaya çıkar. Rübab dergisi, Cemal Nadir idaresinde 07 Şubat 1911-23 Mayıs 1913 tarihleri arasında tamamı 116 sayı olarak o dönemin şartlarında uzun sayılabilecek bir süre yayımlanmış bir dergidir. Rübab ideolojik düşüncelerden uzak, özellikle edebiyat, fen ve sanata ağırlık veren bir kimlikle çıkarılmıştır. Dergisinin yazar kadrosu başta Servet-i Fünun olmak üzere Fecr-i Âti ve Milli Edebiyat hareketlerinin önemli temsilcilerinden oluşmaktadır. Bu kadro hiç şüphesiz Rübab ‘in yayınlandığı dönemde popülaritesini ortaya koyması açısından önemlidir. Derginin dikkati çeken bir başka yönü de dönemin iki kalem savaşma aracılık etmesidir. Bunlardan birincisi daha sonra kendilerim “Nayiler “olarak tanıtan Yeni Nesil ile Fecr-i Âtî temsilcileri arasında diğeri ise Cadı romanının yazarı Hüseyin Rahmi ile Sahabettin Bey ve genç talebeleri arasında geçmiştir. Yaptığımız incelemeyi dört ana başlık halinde sunmayı uygun gördük. Çalışmamızın Giriş bölümünde meşrutiyet dönemi toplumsal ve siyasal ortam hakkında bilgi vererek, adı geçen derginin dayanmış olduğu sosyal, fikrî ve edebî temelleri belirlemeye çalıştık. Birinci Bölümde derginin kimlik bilgileri ve yazar kadrosu hakkında bilgi verdik. Çalışmamızın İkinci Bölümünü, “Rübab Dergisinde Yayımlanan Yazıların Yayım Sırasına Göre Sistematik Dizini”, “Rübab Dergisinde Yayımlanan yazıların Türlere Göre Tasnifi” ve “Rübab Dergisinde Yayımlanan Yazıların Yazar ve Şairlerine Göre Tasnifi” şeklinde üç alt başlığa ayırarak dergide yayımlanan yazıların 389 1 sistematiğini çıkardık. Birinci ait başlıkta dergide yayımlanan tüm yazıların dizinini, ikinci alt başlıkta da bu yazıların edebi türlere göre dizini yaptık. Bu uygulamayla dergiden yaralanmak isteyen araştırmacılara kolaylık sağlamayı amaçladık. Üçüncü bölümde dergide yayımlanan nesir yazılarının türlerim ve içeriklerini, şiirlerin ise temalarını belirlemeye çalıştık. Servet-i Fünun ve Fecr-Âti dönemlerinin asıl konu ve temalarının yanı sıra, 1908’de ilân edilen İkinci Meşrutiyet’in getirmiş olduğu hürriyet ortamı ile birlikte sosyal muhtevanın da şahsî edebiyat taraftarı sanatçıların gündemine girmesinin nedenlerini tespit etmeye çalıştık. Sonuçta ise Rübab dergisinin II. Meşrutiyet sonrası Türk edebiyatındaki yerini ve önemini, Türk edebiyatına getirdiği yenilikleri tespit etmeye çalıştık. Çalışmamızda sistematik ve tematik analiz yöntemlerini kullandık. Bu çalışmayla bugün zevkle okuduğumuz eserlerin oluşum zeminleri ile özellikle Fecr-i Âti ve Milli Edebiyat topluluklarının edebî ve fikri yönü hakkında daha geniş ve sağlıklı bilgilerin elde edilecektir.