PROF.DR. NECLA ARSLAN SEVİN

XVII. ve XX. yüzyıllar arası Kırıkkale ve çevresindeki mimari eserler Architectural monuments in and around Kırıkkale between the XVII th. and XX th centuries

8. ÖZET Bu çalışmada, yurt kalkınmasında büyük öneme sahip olan endüstriyel ve ekonomik faaliyetlere ev sahipliği yapan Kırıkkale çevresinin tarihsel zenginliğini ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu yörede bulunan, XVIII. yüzyıldan Cumhuriyet dönemine kadar tarihlenebilen mimari eserler incelenmiştir. İnceleme beş bölümden oluşmuştur. Giriş bölümünde, konunun tanımı yapılmış ve çalışma yöntemi anlatılmıştır. İkinci bölümde, inceleme yapılan yerleşim birimlerinin coğrafi özellikleri ve tarihçeleri incelenmiştir. Üçüncü bölümü katalog oluşturmaktadır. Bu bölümde incelenen yapılar ev, konak, mektep, imalathane, cami, türbe, köprü sıralamasına göre incelenmiştir. Dördüncü bölüm değerlendirme bölümüdür. Bu bölümde bütün yapılar plan özelliklerine, mimari anlayışlarına, süslemelerine, yapı malzemelerine göre karşılaştırılmış, bu özelliklere göre genellemeler yapılmıştır. İncelenen yapıların büyük bir çoğunluğunu evler oluşturmaktadır. Keskin evleri genellikle iki katlı olarak düzenlenmiştir. Tek katlı olan evler çok az sayıdadır. Evler çoğunlukla orta sofalı olarak düzenleniştir. Evlerin neredeyse tamamında ocak bulunmaktadır. Bazı evlerin alt katları kiler olarak kullanılırken bazılarınınki ahır olarak kullanılmaktadır. Alt kat ile üst kat bağlantısı bir merdivenle sağlanan evlerde cumba uygulamasıyla karşılaşılır. Evlerin üst katlarında bulunan balkonlar genellikle ahşap direkler ve kemerlerle dışarı açılmaktadır. Malzeme olarak alt katlarda taş malzeme kullanılmış ve duvarlar kalın tutulmuştur. Hımış tekniği kullanılan üst kat duvarları ise ince tutulmuştur. Düz damla örtülü olan evlerin üstü kırma çatıyla kapalıdır. Diğer yapılar ise yöreye has özellikler göstermektedir. İmalathanelerde, okullarda, camide ve türbede taş malzeme kullanılmıştır. Süsleme, evlerin tavanlarında yoğunlaşırken camide, giriş kapısı ve mihrap kısmında yoğunluk kazanmaktadır. 102

Güney Doğu Anadolu bölgesindeki Atatürk anıtları

105 ÖZET ?Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki Atatürk Anıtları? ile ilgili hazırlamış olduğum tezim, bölgedeki 9 il (Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak) ve ilçeleri kapsamaktadır. Bu kapsamda ele aldığım il ve ilçelerde tespit edilen Atatürk Anıtlarının bir envanteri çıkarılmıştır. l ve ilçelerin alfabetik dizilişine göre sıralanan katalog bölümünde, bölgedeki Atatürk Anıtlarının bilgileri de belli bir sıra takip edilerek sunulmuştur. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki Atatürk Anıtlarında ya sadece Atatürk tek figür olarak konu edinilmiş ya da Atatürk ile birlikte birden çok figürün bulunduğu kompozisyonlar şeklinde betimlenmiştir. Bölgede yapılmış olan Atatürk Anıtlarında heykeltıraşın kendi beğenisi ve duyuşu yanında, anıtın dikildiği yerin konumu da göz önünde bulundurularak ele alınmıştır. Bu Anıtlarda, Atatürk genel itibariyle askeri üniformalarıyla (at üzerinde asker Atatürk Anıtları da sıkça işlenmiştir.) ya da çağdaş giyimiyle sivil şekilde betimlenmiştir. Askeri betimlemelerde; Atatürk; Gazi, Mareşal, Başkumandan vs. sıfatlarıyla karşımıza çıkarken, sivil giyimli betimlemelerde; Reisicumhur, Başöğretmen vs. sıfatlarıyla anıtlaştırılmıştır. Ayrıca, bölgedeki Atatürk Anıtlarında, sivil giyimli betimlemelerinde Atatürk, ya ?Nutuk? ya da ?Bilim Sanat? başlıklı bir kitabı elinde tutmaktadır. Bu tür betimlemelerde, Atatürk’ün yaptığı devrimler ile birlikte Bilim ve Sanat’a verdiği önem vurgulanmaktadır. Bölgedeki Atatürk Anıtlarında, heykel malzemesi olarak; bronz, polyester, fiberglas kullanılırken, kaidesinde ise mermer, granit ile beraber bu yöredeki taş ocaklarından çıkarılan kesme taşlarda sıkça kullanılmıştır. Atatürk Anıtlarında heykelin bütünleştirici öğesi olarak, kaidelerin büyük çoğunluğunun ön yüzünde, Atatürk’e ait sözlere yer verilmiştir. Bazı anıtların kaidesinde konunun daha iyi vurgulanması için yardımcı öğe olarak rölyeflerde yapılmıştır. Alçak ya da yüksek kabartma şeklinde ele alınan bu rölyeflerde; Kurtuluş Savaşı’ndan sahneler işlenmiştir. Anıt-çevre bağlamında, Anıtların yapıldığı yerin çevre düzenlemesi tamamlayıcı unsur olarak her zaman için düşünülmüş, Atatürk Anıtlarının çevre düzenlemesinde yeşillendirme çalışmalarına önem verilmiştir.