PROF.DR. HIDIR DEMİR

Kuzey Kıprıs Türk Cumhuriyeti’nde İvesi X Kıbrıs yerli F1 ve sakız Kıbrıs yerli F1 koyunların çeşitli verim özellikleri yönünden karşılaştırılması Comparison of the various production characteristics of avasi X Cyprus native F1 and sakız X Cyprus native f1 ewes in the Turkish Republic of Northern Cyprus

ÖZET K.K.T.C.’de yürütülen bu araştırmada, Kıbrıs yerli koyununun düşük düzeyde bulunan döl ve süt verim kabiliyetlerinin yükseltilebilmesi için Sakız ve İvesi koçlarla melezlenmesi, Kıbrıs şartlarında elde edilen melez (İvesi x Kıbrıs Yerli Fi ve Sakız x Kıbrıs Yerli Fi) kuzuların yaşama gücü ve büyüme özellikleri ile Fi koyunların döl ve süt verimleri yönünden birbirleriyle karşılaştırılması yapılmıştır. İvesi x Kıbrıs Yerli Fi ve Sakız x Kıbrıs Yerli Fi kuzuların yaşama gücü değerleri ile doğum, 30. gün, 60. gün ve 90. gün canlı ağırlık değerleri ve her iki genotipten Fi dişi tokluların sıfat öncesi canlı ağırlıkları tespit edilmiştir. Araştırmada her iki genotipten elde edilmiş olan Fi dişi tokluların 85 adeti 1/4 yaşında tohumlanmaya alınmış olup bunların döl ve süt verimleri kaydedilmiştir. İvesi x Kıbrıs Yerli Fi kuzuların 30., 60. ve 90. gün yaşama gücü değerleri sırasıyla %95,89, %95,89 ve %95,89 olarak tespit edilirken, Sakız x Kıbrıs Yerli Fi kuzuların yaşama gücü değerleri aynı sıraya göre %94,74, %93,42 ve %93,42 olarak saptanmıştır. Araştırmada İvesi x Kıbrıs Yerli F| ve Sakız x Kıbrıs Yerli Fi kuzuların ortalama doğum ağırlığı sırasıyla 4,59 kg ve 4.48 kg; 30. gün ağırlığı 9,09 kg ve 8,88 kg; 60. gün ağırlığı 17,65 kg ve 13,72 kg; 90. gün ağırlığı ise 27,79 kg ve 26,75 kg olarak saptanmıştır. Büyümenin bütün dönemlerinde her iki genotipte de erkekler dişilerden, tek doğmuş kuzular ikiz doğmuş kuzulardan daha hızlı gelişme göstermişlerdir. Doğum ve 30. gün canlı ağırlığı yönünden İvesi x Kıbrıs Yerli Fi ve Sakız x Kıbrıs Yerli Fi kuzular arasında saptanmış olan farklılıkların P<0,01 düzeyinde, 60. ve 90. günlerdeki farklılıkların ise P<0,001 düzeyinde istatistiksel açıdan önemli olduğu belirlenmiştir. İncelenen bütün dönemler için doğum tipi yönünden olan farklılıkların P<0,001 düzeyinde istatistiksel bakımdan önem taşıdığı saptanmıştır. Ayrıca doğumdan 90. güne kadar olan büyüme dönemleri için cinsiyetin etkisinin istatistiksel açıdan önem taşımadığı, doğum ağırlığı hariç diğer bütün dönemlerde doğum yılının etkisinin ise P<0,05 ve P<0,01 düzeyinde etkili olduğu tespit edilmiştir. İvesi x Kıbrıs Yerli F| koyunlar ile Sakız x Kıbrıs Yerli F| koyunların sıfat öncesi ortalama canlı ağırlık değerleri sırasıyla 57,10 kg ve 54,79 kg bulunmuştur. Sıfat öncesi canlı ağırlık değerleri üzerine hem genotipin hem de yılın etkisinin istatistiksel açıdan P<0,05 düzeyinde önem taşıdığı saptanmıştır. Döl verim özelliklerinin saptanması için toplam 42 adet İvesi x Kıbrıs Yerli Fi koyunu kullanılmış ve koç-altı koyun sayısına göre doğum; tek ve ikiz doğum oranlan; kuzu oranı; bir doğuma düşen kuzu sayısı ve sütten kesilen kuzu oranı sırasıyla %88,09; %67,57 ve %32,43; %1 16,67; 1,32 ve %1 1 1,90 olarak hesaplanmıştır. Tohumlanan 43 adet Sakız x Kıbrıs Yerli F| koyununun koç-altı koyun sayısına göre doğum; tek, ikiz ve çoklu doğum oranlan; kuzu oranı; bir doğuma düşen kuzu sayısı ve sütten kesilen kuzu oram sırasıyla %95,35; %39,02, %43,90 ve %17,07; %174,42; 1,83 ve %158,13 olarak saptanmıştır. Genotipler arası yapılan karşılaştırmada, Sakız x Kıbrıs Yerli Fj koyunlann döl verim özellikleri yönünden belirgin üstünlüğü tespit edilmiştir. İvesi x Kıbns Yerli Fi koyunları ile Sakız x Kıbrıs Yerli Fi koyunlann ortalama laktasyon süreleri sırasıyla 245,73 gün ve 243,27 gün ve laktasyon süt verimleri ise 116,92 kg ve 197,10 kg olarak belirlenmiştir. Laktasyon süt verimi için, etkileri ölçülebilen faktörler içerisinde genotipin; laktasyon süresi için ise doğum tipinin belirleme derecesinin en yüksek düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Bu araştırmada elde edilen bulgularla, gerek her iki genotipteki Fj kuzuların yaşama ve büyüme hızındaki değerlerin birbirine yakın bulunması, gerekse de Sakız x 54 Kıbrıs Yerli Fi koyunların döl ve süt verim kabiliyetindeki bariz üstünlük nedenleriyle Sakız x Kıbrıs Yerli Fi koyunların kullanma melezlemesinde anaç materyal olarak tercih edilmesinin daha uygun olacağı görüşüne varılmıştır. DD