PROF.DR. HASANBALA SADIKOV

Robert Koleji ve yabancı okullara yönelik Atatürk döneminde yapılan düzenlemeler

ÖZET Yabancı okullar, Osmanlıdan Türkiye Cumhuriyetine kalan en önemli meselelerden birisidir. Yabancı okullar Osmanlı Devletinde genellikle misyonerlik faaliyetlerinin bir sonucu olarak açılmış ve bu okullar bağlı oldukları devletlerin lehine çalışmışlardır. Ayrıca azınlıklara yönelik faaliyetleri ile de Osmanlı Devletinin parçalanmasında önemli rol oynamışlardır. Türkiye Cumhuriyeti Devleti kurulana kadar bu yabancı okullar doğru dürüst denetlenemedi. Devlet bu okullara Müslüman-Türk çocukların gitmelerini engellemenin ötesinde fazla bir şey yapamadı. Cumhuriyet döneminde uygulanan eğitim politikaları ise Osmanlı döneminden farklı idi. Cumhuriyet yönetimi bu okulları denetim altına alma yoluna gitmiştir. Bu okullar içerisinde en önemlilerinden biri de Robert Kolejidir. Robert Kolejinin gerek Osmanlı-Türk, gerekse Amerikan eğitim tarihinde önemli bir konumu vardır. Ünü en eski Amerikan kolejlerinden biri olmasından kaynaklanır. Ayrıca çok geniş bir coğrafyadan öğrenci cezbedişi Robert Kolej’e daha kurulduğu yıllardan itibaren uluslararası bir kimlik kazandırmıştır. Gerek kuruluşu gerekse kuruluşundan sonraki faaliyetleri bakımından tarihimizde önemli bir yere sahiptir. Kolejin kurucusu Cyrus Hamlin Anadolu’da misyonerlik faaliyetlerinde bulunmak amacıyla Amerika’da yetişmiş bir misyonerdir. Cumhuriyet’le birlikte eğitim alanında birçok yeni düzenlemeler yapıldı. Bunların en önemlilerinden biri olan Tevhid-i Tedrisat (1924), ya da eğitimin birliği ilkesi, Türkiye’de ulusal eğitim politikasının ana hatlarını çizmiştir. Osmanlı’nın eğitim anlayışından kopuş anlamına gelen Tevhid-i Tedrisat özellikle Osmanlı topraklarında faaliyette bulunan yabancı okulları etkilemiş ve laiklik ilkesi gereğince okullarda dini eğitim dolayısıyla misyonerlik çalışmaları yapılmasına izin verilmemiştir. Bu okulların birçoğu yeni düzenlemelere uyum sağlayamamış ve kapanmak zorunda kalmıştır. Robert Koleji kapanmayan okullardan biridir çünkü bu okul zamanla yeni sisteme uygun hale getirilmiştir. Cumhuriyet’le birlikte okulda gözlenen temel farklılık Osmanlı dönemine özgü uluslararası niteliğini yitirmesiydi. Cumhuriyet’in türdeşliği Robert Kolej’i de etkilemekte gecikmedi. Robert Koleji kısa sürede yeni eğitim anlayışını benimsemiş ve Türk eğitim sisteminin bir parçası olmuştur.

Viyana sisteminde devletlerarası münasebetlerde Osmanlı İmparatorluğu The Ottoman empire at the internatıonal relations of Vienna system

133 VİYANA SİSTEMİNDE ULUSLARARASI MÜNASEBETTE OSMANLI İMPARATORLUĞU Yeni fikir akımlarının öncüsü Fransız Devrimi ve onun önderi Napolyon, 25 yıl gibi kısa bir sürede Avrupa’nın altını üstüne getirdi. Fakat sonuçta yenildi. Napolyon’ un bozduğu haritayı yeniden düzenlemek için galip devletler, Metternich’in öncülüğünde 1815’te Viyana’ da bir kongre topladılar. Bu kongrede alınan kararlardan biri de Napolyon’un tahtından ettiği krallara haklarını yeniden vermek ve Ulusçuluk, Liberalizm ve Devrimcilik fikirleri ile savaşmaktı. Bunun için “Kutsal ittifak” adı altında bir ittifak kurdular. Bu sisteme tarihte “Müdahale” veya “Metternich” Sistemi denir. Bundan sonra müdahale sistemi çalışmaya başladı. Bu sırada 1821 yılında Mora’ da Doğu Bloku’nun yani İslâmın temsilcisi Osmanlıya karşı bir ayaklanma başladı. Ulusçuluk fikri ile başlayan bu isyana, bu fikre karşı savaşan ittifak, çıkarları nedeniyle destek vermiştir. Bu olayın sonucunda Osmanlı topraklarında, ilk bağımsız Hıristiyan devlet “Yunanistan” ortaya çıktı. Bu olay aynı zamanda “Müdahale Sistemi’nin de sonu oldu. Artık Avrupa, sorunlara çözümü kongrelerde arıyordu. Bu nedenle Viyana Kongresi dünyada bir ilkin başlangıcıdır. Yine bu dönemde güçsüzlüğünü anlayan Osmanlı imparatorluğu, Rusya’ ya karşı denge unsuru olarak İngiltere’ye dayanma yoluna gitti. Bunu, ilk olarak 1829 Osmanlı-Rus savaşında uyguladı. Osmanlıyı parçalayarak Boğazlar üzerinden sıcak denizlere inmek isteyen Rusya, İngiltere ile karşı karşıya gelmemek için bir müddet kendi himayesinde bir Osmanlı imparatorluğu kurmaya çalıştı. Mısır İsyanı sırasında Hünkar iskelesi Antlaşmasını yaparak bunu uygulamaya koydu, İngiltere, buna karşı çıkarak 1840 Londra Protokolü ve 1841 Londra Boğazlar sözleşmesi ile antlaşmayı çürüttü. Sonuçta 1878 yılına gelindiğinde İngilterede Osmanlının toprak bütünlüğü fikrinden vazgeçti. Bu defa da Almanya’ya dayanan Osmanlı yine de dağılmaktan kurtulamadı.

Cumhuriyet Döneminde Van Emniyet Müdürlüğü Repuclic of Turkey Period Van Police Department

ÖZET CUMHURİYET DÖNEMİNDE VAN EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ Yüksek Lisans Tezi YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Önder MAÇ Tez Yöneticisi : Prof.Dr. Hasanbala SADIKOV OCAK-2005 10 Nisan 1845 yılında yayımlanan ve yabancı elçilik görevlilerine bir tezkere ile gönderilen “Polis Nizamnamesi” ile ilk defa Polis adı altında Zabıta Teşkilatı kurulmuştur. Bu dönemde kuruluşları başka başka olan makamlarca yürütülen zabıta hizmetlerinin birleştirilmesi maksadıyla Zaptiye Müşiriyeti kurulmuştur.. Bu teşkilatın kurulmasıyla İstanbul ve taşradaki zabıta kuruluşları yeniden yapılanmıştır. Zaptiye Nezareti başlangıçta sadece İstanbul’un asayişinden sorumlu iken 1885 yılından itibaren taşrada da kuruluşunu tamamlayarak hizmet ağım genişletmiştir. 22 Temmuz 1909 yılında çıkarılan İstanbul Vilayeti ve Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Teşkilatına Dair Kanun ile Zaptiye Nezareti kaldırılarak yerine Dahiliye Nezaretine bağlı ve ülkeye şâmil Polis Teşkilatının işlerini yürütmeye görevli “Emniyet-i Umumiye Müdürlüğü ve İstanbul Vilayetine bağlı bir Polis Müdürlüğü kurulmuştur. Bugünkü polis teşkilatı, 12 Haziran 1937 yılında yayınlanarak yürürlüğe giren 3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanununa göre yapılanmıştır Van ilinde 1932 tarihine kadar ilin emniyet teşkilatı Serkomserlik iken 1 Eylül 1932 tarihinde yürürlüğe giren 2049 sayılı Polis Teşkilatı Kanunu gereğince 3. Sınıf Emniyet Müdürlüğüne dönüştürülmüş ve 23 Ağustos 1932 tarihli kararname ile Van 3. Sınıf Emniyet Müdürü olarak Gaziantep Polis Müdürü Şerif Nimet atanmıştır. Terör örgütleri ülkenin dört bir yanında olduğu gibi Van’da da faaliyetlerini sürdürmektedir. Van’da PKK-Kongre Gel terör örgütü ve Hizbullah terör örgütü olmak üzere 2 adet terör örgütü faaliyette bulunmaktadır. Van ilinde merkezde 16, ilçelerde 6 olmak üzere toplam 22 Emniyet Teşkilatı mensubu bugüne kadar şehit olmuştur. Diğer illerde çalışan 6, yurtdışı görevinde bulunurken 1 olmak üzere toplam 7 Emniyet Teşkilatı mensubu Van ili dışında şehit olmuş mezarları şu an Van’da bulunmaktadır. Ayrıca Van’da askerlik görevi yaparken de 2 Emniyet Teşkilatı mensubu şehit olmuştur. Bu çalışmada Van Emniyet Müdürlüğü tüm yönleriyle araştırılmaya çalışılmış bulunabilen tüm bilgilere ve belgelere yer verilmiştir. 149 Anahtar Kelimeler : Polis, Zabıta, Van, Şehit, Emniyet, Sayfa Adedi : 178 150

Navarin olayı (uluslararası ilişkilere göre) Event of Navarin