PROF.DR. HAMZA ZÜLFİKAR

Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkçenin öğretimindeki gelişmeler ve aşamalar From

Türk dilinin eğitim ve öğretimi Tanzimat’tan sonra başlamıştır. Bundan önceki eğitim ve öğretim Arapça eksenli bir anlayışla Osmanlıca bütünselliği içerisinde yapılmıştır. Türkçe ayrı bir öğrenme alanı olarak düşünülmemiştir. Tanzimatla beraber başlayan fikir hareketleri ve eğitim alanındaki değişmelerle birlikte batılı anlamda eğitim anlayışı ve bu bağlamda hazırlanan okuma kitapları ve yol gösterici içeriği olan kılavuz kitaplarının katkılarıyla yeni bir anlayış hâkim olmuştur. 15.yy’dan itibaren ?Osmanlıca? diye anılan yazı dili Türkçeden giderek uzaklaşmıştır. Eski Anadolu Türkçesinin sadeliğini yitirmesi, halkın anlamayacağı kadar karmaşık bir dil olarak Osmanlı Türkçesi diye bilinen bir yazı dili oluşturmuştur. Çok uluslu bir yapı arz eden Osmanlı Devletinin asli unsuru olan Türkler ve Türkçe giderek ikinci plana düşmeye başlamıştır. Bu durum bazı münferit girişimlerin başarısız kalmasıyla Tanzimat’a kadar sürer. Tanzimat’la başlayan bilimsel çalışmalardan Türkçe de etkilenir ve Türkçenin özellikleri araştırılarak dilimizle ilgili ilk bilimsel eserler yazılmaya başlanır. Tanzimat döneminde açılan yeni okulların programında Türkçe daha fazla yer edinir. Dilde sadeleşme ve halkın anlayacağı bir yazı dili oluşturma çabaları hız kazanır. Arap alfabesinin yazı öğretimini olumsuz etkilemesi nedeniyle alfabenin ıslahı veya değiştirilmesi yolunda ciddi tartışmalar yaşanır. Bu gelişmeler doğrultusunda hazırlanan gramer kitapları Türkçenin apayrı bir dil olduğunu Arapçadan ve Farsçadan geri kalmayacak özellikleri olduğunu gösterir. Değişen eğitim anlayışının yansıması olarak yurt dışına gönderilen eğitimcilerin görüşleri etkileri doğrultusunda ders içerikleri yenilenerek ezbere dayalı eğitimin yerine uygulamaya dönük eğitim anlayışı uygulamaya konulur. Bunun bir neticesi gramer kitaplarının hemen hepsinde ?temrin?lere yer verilmiştir. Tanzimat’la başlayan gelişme süreci Meşrutiyet ve nihayet Cumhuriyetin ilanı ve yapılan inkılâplarla daha da sistemli bir gelişme gösterir. Atatürk’ün liderliğinde dilde sadeleşmeye ve Türk dilinin ve tarihinin araştırılmasına hız verilir. 1928’de yapılan harf değişikliğiyle Türkçe öğretiminde yeni bir döneme girilmiş olur.