PROF.DR. ABDÜLSELAM ULUÇAM

Van Gölü havzası Türk mimarisinde yazı sanatı Art of inscription in Turkish architecture in Van lake basin

9. ÖZET / SUMMARY Van, Bitlis ve Muş illerini kapsayan Van Gölü havzası, coğrafî ve stratejik önemi sebebiyle tarih boyunca önemli yerleşimlere sahne olmuştur. Bölge, bu özelliğini Türk döneminde de sürdürmüş, Van, Bitlis ve Ahlat gibi tarihî derinliği olan merkezlerde önemli ölçüde kültür varlığı oluşmuştur. XII. yy. ‘dan XIX. yy. ‘a kadar bölgede oluşan bu eserlerde yazıya önemli ölçüde yer verildiği görülmektedir. Bölgede Türk dönemine ait 56 yapı üzerinde yazının kullanıldığı tesbit edilmiştir. Çalışmamızda bu yazılar yerinde incelenmiş, ölçüleri alınarak fotoğrafları çekilmiştir. Şekil, içerik ve sanatsal boyutuyla irdelenen söz konusu yazılar, transkribe edilerek daha düzgün bir şekilde anlamlandırılmıştır. Yapılan araştırmada, bölge mimarisinde yer alan yazıların, yoğunluk sırasına göre sülüs, ma’kılî ta’lik ve kûfî türlerinin celî tarzda uygulamalarına rastlanmıştır. Yazılarda kullanılan dil, çoğunlukla Arapça’dır. Özellikle erken dönem yapılarında görülen Arapça’yı sırasıyla Türkçe ve Farsça izlemektedir. Yazıların konusunu daha çok kimlik ve tarih bilgileri oluşturmaktadır. Ancak, dinsel metin içerikli yazılar da az değildir. Yazılar, taş ve mermer malzeme üzerine kabartma, sınırlı sayıda da kazıma tekniğiyle işlenmiştir. Türk – İslâm mimarisinin genelinde görüldüğü gibi, bölge mimarisinde de yazı, bazen işlevsel, bazen dekoratif, bazen de sanat kaygısı ve amacıyla yoğun bir şekilde yer almıştır.