PROF. MEHMET HALİL ÇİÇEK

Şeyh Cüneyd Efendi ve tefsirdeki metodu Şheikh

Bu çalışmamızda ?Haşiye ala Tefsiri’l-Kâdî li Sureti’l- Kehf? adlı eserini incelediğimiz Şeyh Cüneyd Efendi, XIX. asrın sonu ile XX. asrın ilk yarısında yaşamıştır. Medrese tahsilinin çoğunu babası Şeyh Fethullah Verkanisî’nin yanında alan Şeyh Cüneyd, Bitlis’in Hizan ilçesinin Koyunlu beldesinde doğmuştur. Şeyh Cüneyd Efendi; Tefsir, Nahiv, Fıkıh, Arap Dili ve Tasavvuf Edebiyatıyla ilgili olarak toplam altı eser yazmıştır. Ayrıca biri Arapça, ikisi Farsça olmak üzere üç tane de şiiri olup bütün eserleri elimizde mevcuttur. Bu eserler incelendiğinde onun İslamî ilimlerde bilgi ve birikim sahibi olduğu görülmektedir. Şeyh Cüneyd Efendi, genel olarak bütün ilim dünyası, özel olarak da medrese geleneğinde çok meşhur olup takdir edilen Kadı Beydavî’nin ?Envaru’t-Tenzîl ve Esraru’t-Te’vîl? adlı eserinin Kehf Suresi bölümüne bir haşiye yazmıştır. Bu haşiye onun Tefsir ilmindeki vukufiyetini göstermesi açısından önemlidir. Şeyh Cüneyd, bu haşiyesinde Kur’ân metnini ve tefsirin ibarelerini incelerken Lügat, Nahiv, Sarf, Belagat ve Tasavvuf ilimlerinden istifade etmiştir. Gerek duyduğu yerlerde Kur’ân lafızlarının sözlük anlamlarına, hangi kökten türediğine ve cümle içindeki konumuna temas etmektedir. Kur’ân ve tefsirin ibareleri üstünde durarak bunlardan nükteler çıkarma ve hüküm istinbat etmeye özen göstermektedir. Böylece tefsirinin önemli bir kısmını Kur ‘an ve tefsirden çıkardığı kendi görüş ve tercihlerine hasrettiğini söylemek mümkündür.