PROF. DR. ZEKİ TEKİN

415. numaralı Bitlis Şer’iyye Sicil

Siirt, tarihi açıdan önemli bir ilimizdir. Osmanlı Devleti’nin hakimiyetine girdikten sonra, Siirt’in şehir hayatında hızlı bir canlanma meydana gelmiştir. İşte, bu canlanmayla birlikte Siirt’te şer’iyye sicil defterleri tutulmaya başlanmıştır. Şer’iyye sicil defterleri, Osmanlı tarihi araştırmacıları için birinci dereceden öneme sahip kaynaklardır. Bunlar, kaydedildiği dönemdeki halkın sosyal, idari, hukuki, iktisadi ve kültürel yapısı hakkında bilgi verir. Şer’iyye sicil defterleri sayesinde de, Siirt’in toplumsal hayatını, kültürel ve ekonomik yapısını tespit etme imkânı buluyoruz. Çalışmamızın konusunu oluşturan 415 numaralı Bitlis şer’iyye sicil defterinin tamamı, 1314-1327/1896-1909 yılları arasındaki belgeleri kapsamaktadır. Tezimize, konu hakkında genel bir bilgi vermek amacıyla, giriş mahiyetindeki bölümümüzle başladık. Daha sonra Siirt’in tarihi ve şer’iyye sicilleri hakkında bilgi verdik. Bunun devamında ise 415 numaralı Bitlis şer’iyye sicilinin özelliklerini, fihristini ve transkripsiyonunu verdik. Tezimizin sonuç kısmında ise, 415 numaralı Bitlis şer’iyye sicilinin genel bir değerlendirmesi yapılmıştır. Buna göre, bu çalışma ile Siirt’in 1314-1327/1896-1909 yılları arasındaki sosyal, idari, hukuki, iktisadi kültürel adli yapısı ile Müslüman, gayrimüslim ilişkileri tespit edilmeye çalışılmıştır

333 Numaralı Bitlis Şer’iyye Sicili’nin transkripsiyonu (116 – 232. Sayfalar) The transcription of Bitlis Judicial Record Number 333 (Between 116 – 232

Osmanlı Devleti’nin, XV. yüzyıl ile XX. yüzyılın ilk çeyreğine kadarki hukuki, sosyal ve siyasi tarihi araştırmalarında öncelikli başvurulan kaynaklar, Şer’iyye sicilleridir. Şer’iyye Sicilleri, Osmanlı şer’iyye mahkemelerinde tutulan kayıtlar olup dönemin hukuki, dini, askeri, idari ve iktisadi uygulamaları hakkında ilim dünyasına ışık tutmaktadır. Hazırlamış olduğum bu çalışma, objektif tarih araştırmalarına katkı sağlamak gayesi ile 333 Nolu Bitlis Şer’iyye Sicilinin (H.1295?1300/M.1878?1882) 116 – 232 sayfaları arası kısmının transkripsiyonunu ihtiva etmektedir. Bu sicil, Bitlis’e ait diğer Şer’iyye Sicilleri ile birlikte Başbakanlık Osmanlı Arşivinde ve Ankara Milli Kütüphanede muhafaza edilmektedir. Çalışmamızın temel kaynağı Ankara Milli Kütüphaneden temin edilmiştir. Çalışma, Bitlis Tarihi, Osmanlı Hukuk Sistemi, genel mahiyette Şer’iyye Sicilleri hakkında bilgi ve 333 Nolu Bitlis Şer’iyye Sicili transkripsiyonu ile kısaca fihrist bölümlerinden oluşmaktadır.