PROF. DR. VASIF HASIRCI

Dual action, photoactive liposomes as cancer drug carriers Kanser ilacı taşıyıcısı olarak etkili, fotoaktif lipozomlar

oz KANSER İLACI TAŞIYICISI OLARAK İKİLİ ETKİLİ, FOTO AKTİF LİPOZOMLAR Çirli, Özlem Öğün Yüksek Lisans, Biyolojik Bilimler Bölümü Tez Yöneticisi: Prof. Vasıf Hasırcı Temmuz 2002, 83 sayfa Bu çalışmanın amacı ilaçların sistemik yerine yerel olarak uygulanabilmesi için fotoaktivasyonla lipozomlardan ilaç salimini sağlamaktır. Lipozom yapışma iki biyoaktif madde katıldı: 1) UV uygulandığında lipozomun zar yapısının bozulmasını ve içeriğinin salınmasını sağlamak amacıyla, zar yapısındaki fotoaktif madde Suprofen (SPF), 2) Lipozomun iç kısmında, UV uygulaması sonrasında yerel olarak salınacak olan anti-kanser ilacı Cisplatin (CIS). Fosfatidilkolin (PC)rkolesterol ve l,2-dipalmitol-sn-glisero-3-fosfokolin (DPPC):kolesterol (7:3) içeren Standart REVler; PC:kolesterol:SPF ve DPPC:kolesterol:SPF (7:3:3) içeren fotoaktif REVler hazırlandı. Floresan bir molekül olan Calcein (CAL), REV’lerin hapsetme verimliliğinin (HV) ve in situ salrm davramşrmn belirlenmesi amacıyla kullanıldı. REV içine hapsedilmiş CAL/CIS ile serbest CAL/CIS jel geçirgenlik kromatografisi ile aynldı. Lipozom varlığı spektrofotometrik olarak 410 nm’de abzorbans ölçülerek belirlendi. CAL miktarı spektroflorimetrik olarak belirlendi. CIS miktarı, yapısındaki platinin ICP-optik emisyon spektrometri ile tayiniyle hesaplandı. REVler inverte floresan mikroskopla incelendi ve büyüklükleri belirlendi. SPF’nin PC REVlerinin zar yapışma katılmasının, CAL HV’ni (standart REVlere kıyasla) %5 artırdığı bulundu (%34). PC yerine DPPC kullamldığmda, HV%21’e düştü. Kırk dakika süreyle UV-A, UV-B veya gama ışınlarına maruz bırakılmanın, standard ve SPF içeren REVlerden in vitro CAL şahmına etkisi incelendi. UV-B’ye maruz bırakılmanın en üst düzeyde salıma yol açtığı, bunu UV-A ve gama ile ışımanın izlediği gözlendi. En düşük salım hiç ışınlanmayan örneklerde görüldü. REV yapısmda DPPC kullanımının PC’ye kıyasla daha yüksek zar kararlılığına ve daha düşük CAL şahmına yol açtığı bulundu. UV-B’ye maruz bırakma süresi ile lipozomal zar geçirgenliği arasında doğrusal bir ilişki olduğu gözlenmiştir. Bu çalışma SPF içeren REVlerin kararlılığının bozulmasının en etkin biçimde lipozom zarmdaki SPF’nin 40 dakika süre ile UV-B’ye maruz bırakılmasıyla sağlandığım göstermiştir. In vitro çalışmalar sırasında da UV-B’nin, UV-B’ye maruz bırakılmış ve bırakılmamış CİS’nin, SPF’nin, CIS taşıyan ve boş DPPC REVlerin (standart ve SPF içeren) RAJI hücrelerine etkisi incelenmiştir. Serbest ve zar yapısına katılmış SPFnin RAJI hücrelerini öldürmesi SPFnin etkinliğini ortaya koymaktadır. Sonuç olarak, bu çalışmada UV ışımasıyla lipozom zar yapısındaki bir molekülün yapısal değişikliğe uğraması ve lipozomun kararsızlaşması sağlanmıştır. Yapısal değişikliğe uğrayan molekül antikanser etkisi göstermektedir. Ayrıca kararsızlaşma sonucu lipozom içine hapsedilmiş antikanser ajanının ortama salınması sağlanmıştır. Böylece, kansere karşı ikili etkili bir fotoaktif lipozom sisteminin tasarımı gerçekleştirilmiştir. Anahtar kelimeler: Lipozom, REV, Fotoaktif, Fotodinamik, Suprofen, Cisplatin, İkili etki. vı