PROF. DR. VACİT İMAMOĞLU

A comparative study of gated and non-gated dwellings in Ankara: Zirvekent settlement and Birlik neighborhood in Çankaya Ankara Çankaya’daki Zirvekent kapılı konut sitesi ile Birlik Mahallesi’ndeki evlerin karşılaştırılması

Etrafı çevrili yerleşim alanları, diğer bir deyişle kapılı konut siteleri, günümüzün değişen kentsel ve yaşamsal dinamikleri nedeniyle ortaya çıkmış olup dünya çapında hızla yaygınlaşmaya devam etmektedir. Çevresinden çitlerle veya duvarlarla ayrılarak kontrollü ve kısıtlı girişe olanak veren bu yerleşimler; güvenli, iyi yönetilen, iyi bakılan, sakin ve huzurlu konut alanları yaratarak günümüz kentlerinin dezavantajlarını yok etmeye ve alternatif yaşam ortamları yaratmaya çalışmaktadır. Buna karşılık bu tür yerleşimler birçok alanda tartışmalara ve eleştirilere de hedef olmaktadır. Bu eğilimin kentlerin fiziksel ve sosyal bütünlüğüne zarar vermesi ise konunun en çok tartışılan boyutudur. Tüm dünyada olduğu gibi, Türkiye de bahsedilen çelişkilerle beraber bu özelleşmiş konut alanlarının çoğalmasına ve hızla yayılmasına şahit olmaktadır. Tez çalışması kapsamında bu yerleşim türünün Türkiye’deki durumu incelenmiştir. Bu amaçla, Ankara’nın merkez ilçesi olan Çankaya’da bir alan araştırması yapılmıştır. Kapılı yerleşimlere örnek olarak seçilen Zirvekent Sitesi ve ona bitişik olan Birlik Mahallesi evlerinde bir anket çalışması yürütülmüştür. Bulguların sonuçlarına göre de kapılı siteler ve komşu mahallelerindeki katılımcıların demografik özellikleri, evleri ve çevreleri ile ilgili tercihleri, algıları ve değerlendirmeleri ortaya koyularak aralarındaki ilişkiler ve farklıklar ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Zirvekent Sitesi ve Birlik Mahallesi’nde oturanların yaşları, eğitim seviyeleri ve gelir seviyeleri anlamlı farklılıklar ortaya koymuştur. Ayrıca, araştırma sonuçları Zirvekent Sitesi’nde oturanların Birlik Mahallesi’nde oturanlara göre kendilerini daha güvende hissettiklerini göstermiştir. Bunlara ek olarak, Zirvekent Sitesi sakinlerinin yaşadıkları fiziksel ve sosyal çevrelerinden Birlik Mahallesi sakinlerine göre daha memnun oldukları, buna bağlı olarak da halen oturdukları evlerin ideallerindeki eve daha yakın olduğu ve şu anki evlerinde daha uzun süre oturmak istedikleri de ortaya çıkmıştır.

Evaluating two shopping centers in the light of the principles of universal design Evrensel tasarım ilkeleri ışığında iki alışveriş merkezinin değerlendirilmesi

Yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren dünyadaki yaşlı ve yaşa bağlı engelli sayıları önemli oranlarda artışlar göstermiştir. Bu artışa paralel olarak gelişmiş ülkelerde yaşlılar için özel projeler üretilmeye başlanmış ancak bu projelerle yaşlılar çoklukla toplumdan soyutlanmışlardır. Engelliler ise zaten toplumdan ayrı olarak yaşamaktaydılar. İnsan hakları Evrensel Beyannamesinin 1948 yılında kabulünden sonra artan bilinçlenmenin etkisiyle son altmış yıl içinde dünyada yaşlılarla engellilerin herkesle birlikte toplumsal yaşamdan yararlanması ve yaşam kalitelerinin arttırılması için çalışmalar yapılmış, bazı standart ve ilkeler geliştirilmiştir. Engelsiz tasarım yaklaşımı ile başlayan, tasarıma bakış açısını genel ve özel tasarımdan herkes için tasarıma, kapsayıcı ve/veya evrensel tasarıma kadar geliştiren ve değiştiren bir süreç yaşanmaya başlanmıştır. Tezde bu süreç gelişmelerin kısa açıklamalarıyla birlikte incelenmiştir. Bu gelişmelerin yapılı çevrelerdeki ve binalardaki etkileri tasarımdan uygulamaya kadar yayılmıştır. Dolayısıyla engelli kişiler toplum içinde daha fazla yer almaya başlamışlardır. Özellikle hastaneler, kültür merkezleri ve alışveriş merkezleri gibi kamu binalarında Evrensel Tasarım ilkelerinin uygulanması engellilerin toplumla kaynaşması açısından daha da önem kazanmıştır. Bu tezde, Türkiye’de 1995 yılı sonrası sayıları hızla artmakta olan alışveriş merkezlerinden seçilmiş iki örnek üzerinde evrensel tasarım ilkelerinin uygulanması değerlendirilmiş, daha kapsayıcı bina ve çevreler tasarlamak için karşılaşılan sorunlar irdelenmiştir. Tez de ayrıca alışveriş merkezlerinin tarihçesi kısaca ele alınmış, Anadolu’da yapılmış olan tarihi çarşılar ve dünyadaki örnekler hakkında kısa bilgiler verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Evrensel tasarım, erişilebilirlik, engelsiz tasarım, kapsayıcı tasarım, engellilik, kamu binaları ve alışveriş merkezi mimarisi.