PROF. DR. MUSTAFA OFLAZ

71 numaralı Gaziantep Şer’iye Sicili transkripsiyonu (1-101. sayfalar-H. 1132/M. 1720)

Tezimizin konusu, tamamı 218 sayfadan oluşan 71 Numaralı Gaziantep Şer’iye Sicilleri’nin ilk 101 sayfasının transkripsiyonudur. Ancak tezin giriş kısmında Gaziantep tarihi, Osmanlı hukuk sistemi ve Şer’iye sicillerinden kısaca bahsedilmiştir. 71 Numaralı H. 1132 / M. 1720 tarihli Gaziantep Şer’iye Sicilleri’nde yer alan belgelerden faydalanılarak şehrin o dönemdeki kültürel, ekonomik, hukuki, sosyal faaliyetleri ortaya çıkarılmaya çalışıldı. Belgelerde yer alan veraset davalarının bazılarının sonunda vefat eden kimseden geriye kalan malların (tereke) ayrıntılı dökümünün yer alması, o dönemde kullanılan günlük eşyaları bilmemize yardımcı olmaktadır. Terekelerde yer alan giyim-kuşam, mutfak, yatak ve ziynet eşyaları şehrin folkloru açısından önemli yer tutmaktadır. Ayrıca belgelerde; alacak-verecek, ticari ilişkiler, arazi anlaşmazlıkları ve arazi satışları, nikâh akitleri, boşanmalar, kadına dayak atma, uygunsuz davranışlara karşı halkın tepkisi, iftira-tecavüz olayları, hırsızlık, kayıp eşya ve hayvanlar, vekil tayinleri, nafaka bağlanılması, adam yaralama ve cinayetler, vakıflar, doktor-hasta yakınları arasında yapılan protokol ve Müslümanlar ile zimmîler arasındaki münasebetler gibi farklı konularla ilgili bilgilere ulaşmak mümkündür. Böylece şehrin tarihi, kültürel, ekonomik ve sosyal yapısını daha yakından tanıma imkânına kavuşmuş olmaktayız.

Salnamelerde Bayezid Sancağı Yearbooks Bayezid Ensign

Salnamelerde Bayezid sancağında mülkî ve mahallî idare şöyledir. Başında sancak beyinin bulunduğu meclis-i idare-i livâ, köylüye ve çiftçiye kredi vermek üzere kurulan menfaat sandıkları, başında kaymakam olan meclis-i idare, belediye başkanını seçilenler arasından hükümetin atadığı ?meclis-i belediye? ve kazalarda bulunan de’avî mahkemeleri ile bunların temyiz merci olan Sancak merkezlerinde bulunan meclis-i temyiz-i livâ ile hukuk işlerinin yürütüldüğü, büyük aşiretlerin müdür sorumluluğunda bizzat sancak merkezine bağlı, sancak merkezinden yönetildiği bir yönetim vardır.

411 numaralı Bitlis Şer’iyye Sicili’nin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi (H. 1311-1321/M. 1893-1903) 411 belonging to Bitlis which occured between the year-1311 and (of Islamic calendar)-1893 and 1903

Bu Çalışma H. 1311-1321 M.1893-1903 yılları arasını ihtiva eden 411 Numarlı Bitlis Şer’iyye Sicili incelenmesinden oluşmaktadır. 411 Numaralı Bitlis Şer’iyye Sicili Osmanlıca metninin günümüz Türkçesin çevrilmesinde metne sadık kalındı, kelimeler değiştirilmeksizin cümle kuruluşları aynı şekilde verildi. Ana metin basit transkribe tekniği ile okundu. Metinde geçen Farsça, Arapça ve Türkçe sıfat ve tamlamalar bu dillerin gramer kurallarına göre yazıldı. Osmanlıca metinde geçen, ayın harfi: (‘) işareti, hemze (elif) harfi: (‘) işareti, uzun a: â harfi, uzun i: î harfi, uzun u: û harfi ile yazıldı. Sicilde geçen 192 belgenin tamamının transkripsiyonu yapılarak değerlendirildi. Belgede yer alan hükümlerin özeti tablo halinde verildi. Çalışmamızın özet tablosu, dava hakkında ki bütün sorulara cevap verebilecek niteliktedir. Sicilin başlıca konuları: verâset, vesâyet, mihir-boşanma, mütevelli tayinleri, hırsızlık gibi konulardan oluşmaktadır. Bilindiği üzere şer’iyye sicilleri kayıt edildiği dönem hakkındaki en orijinal bilgileri içermektedir. Bu bilgiler ışığında dönemin sosyal, idarî, hukukî, iktisadî ve kültürel yapısı hakkında ki bilgilere ulaşmak mümkündür. Bu amaç doğrultusunda sicilde yer alan yer isimleri, idarî görevlilerin isimleri, askerî görevlilerin isimleri, imam, muhtar ve papazların isimleri birer birer tespit edildi. Yine sicilde geçen cami, medrese ve diğer dini yapılar birer birer tespitti yapıldı. Sicilden dönemin soysal yapısı hakkında bilgiler verildi. Dönemin giyim-kuşamını ve kullandıkları eşyaların tespitti yapıldı. Yine dönemin iktisadî yapısı hakkında genel bilgiler verilip meslek grupları, çarşı ve esnaf dükkanları tespit edildi. Dönemin eşya fiyatları ve hayvan fiyatlarına ulaşıldı.

333 numaralı Bitlis Şer’iyye Sicili’nin transkripsiyonu (1 – 115. sayfalar) The transcription of Bitlis Judicial Record number 333 (between 1-115. pages)

Osmanlı Devleti’nin, XV. yüzyıl ile XX. yüzyılın ilk çeyreğine kadarki hukuki, sosyal ve siyasi tarihi araştırmalarında öncelikli başvurulan kaynaklar, Şer’iye sicilleridir. Şer’iye Sicilleri, Osmanlı şer’iye mahkemelerinde tutulan kayıtlar olup dönemin hukuki, dini, askeri, idari ve iktisadi uygulamaları hakkında ilim dünyasına ışık tutmaktadır. Hazırlamış olduğum bu çalışma, objektif tarih araştırmalarına katkı sağlamak gayesi ile 333 Nolu Bitlis Şer’iye Sicilinin (H.1295?1300/M.1878?1882) 1-115 sayfaları arası kısmının transkripsiyonunu ihtiva etmektedir. Bu sicil, Bitlis’e ait diğer Şer’iye Sicilleri ile birlikte Başbakanlık Osmanlı Arşivinde ve Ankara Milli Kütüphanede muhafaza edilmektedir. Çalışmamızın temel kaynağı Ankara Milli Kütüphaneden temin edilmiştir. Çalışma, Bitlis Tarihi, Osmanlı Hukuk Sistemi, genel mahiyette Şer’iye Sicilleri hakkında bilgi ve 333 Nolu Bitlis Şer’iye Sicili transkripsiyonu ile kısaca fihrist bölümlerinden ihtiva olmaktadır.