PROF. DR. MEHMET ZEKİ ÇAMUR

Effects of precipitation recharge and artificial discharge on salt water-fresh water interface movement in Selçuk sub-basin: Climatic indications Selçuk alt-havzasındaki yağış beslenimi ve yapay boşalımın tuzlu su-yer altı suyu arayüzeyi hareketine etkileri: İklimsel belirtiler

Sıcaklık ve yağış miktarındaki iklim değişikliğine bağlı dalgalanmalar yeraltı suyunun beslenim oranını etkilemektedir. Yağış beslenimi ve yapay boşalım miktarındaki değişimler, yeraltı suyu seviyesine ve böylece deniz suyu ile temas halinde bulunan akiferlerdeki tuzlu su girişim oranına doğrudan tesir etmektedir. Bu çalışmanın amacı Selçuk alt-havzasındaki genel tarihsel yağış besleniminin eğilimini belirlemek ve MÖ 1100 den itibaren iklim değişikliğinden dolayı beslenim miktarında artış ya da azalış olup olmadığını saptamaktır. Ayrıca amaç, iklimdeki ve yapay boşalımdaki olabilecek dalgalanmalar sonucunda tuzlu su-yeraltı suyu arayüzeyinin gelecekteki konumunun incelenmesini kapsamaktadır. Bu sebeple, sonlu eleman yaklaşımı kullanılarak sayısal yoğunluk-bağımlı kesitsel yer altı suyu akım ve iyon taşınım modeli geliştirilmiştir. İlk olarak, akiferdeki güncel tuzlu su-yer altı suyu arayüzeyi ve yapay boşalıma bağlı hidrolik yük değişimi belirlenmiştir. Bozulmamış sürecin son aşamasını temsil eden 1976 yılındaki konsantrasyon dağılımını elde etmek için ters modellemeden yararlanılmıştır. Sonra, kalibre edilmiş değişkenler ve güncel beslenim değeri kullanılarak MÖ 1100 den 1976 ya kadar tuzlu su-yer altı suyu arayüzeyinin ilerlemesi modellenmiştir. Regresyon (deniz gerilemesi) modeli simülasyonları sonucunda (MÖ 1100-1976) alanda günümüzde belirlenenden daha az derecede tuzlu su girişimi olmuş olması gerektiği belirlenmiştir. Bu sonuç son 3076 yıldaki genel beslenim miktarının 1976 dan daha az olması gerektiğine işaret etmektedir. Bunlara ek olarak, hem iklim değişimi hem de su talebindeki artışın etkisi altındaki arayüzeyin gelecekteki (2010-2099) durumu ve hidrolik yük değişimi belirlenmiştir. Gelecek model simülasyonu tuzlu su-yeraltı suyu arayüzeyinin karaya doğru daha fazla hareket edeceğini göstermiştir. Fakat bu hareket çoğunlukla iklimsel değişikliklerden ziyade artan boşalım miktarından dolayıdır. Anahtar kelimeler: Tuzlu su girişimi, yoğunluk-bağımlı sayısal modelleme, Selçuk alt-havzası, iklim değişikliği