PROF. DR. MEHMET MUSTAFAEV AKDESTE

Radyoprotektör biyopolimer sistemlerin geliştirilmesi

?Radyoprotektör? olarak adlandırılan bazı kimyasal maddelerin organizmayı iyonizan radyasyonun zararlı etkilerinden koruyabildigi bulunmustur. Bu maddeler çok küçük miktarlarda bile organizmayı iyonizan radyasyonun öldürücü etkilerinden koruyabilirler. Günümüze kadar çok çesitli maddelerin radyoprotektif etkileri üzerine birçok arastırma yapılmıs ancak polimerik yapıda bir radyoprotektöre rastlanmamıstır. Radyoprotektif etkisi arastırılan bu maddeler küçük molekül agırlıkları nedeniyle organizmada kısa süreli biyolojik etki göstermektedirler. Bu nedenle polimerik radyoprotektörlerin gelistirilmesi çok büyük önem tasımaktadır. Bu amaçla, suda çözünen negatif yüklü poliakrilik asit (PAA) ve akrilik asit vinilpirolidon kopolimerleri (P(AA/VP), nötral polivinil pirolidon (PVP) ve bunların Cu(II) ile iyon koordinasyon bilesenlerinin ve kan proteinleri içersinde en çok miktarda bulunan protein fraksiyonu Serum Albumini (BSA) ile olusturdukları çesitli kompleksler kullanıldı. Radyasyon etkisi ile komplekslerde meydana gelen degisimler kimyasal yöntemlerle (uv-vis, FT-IR spektrofotometri, HPLC, elementel analiz, AAS) incelendi. Bu maddelerin radyasyon varlıgında, dolasan kan lenfositleri üzerinde olusturdukları etkiler ise sitogenetik yöntemler (mikronükleus analizi (MN), kromozom aberasyon (CA) analizi) kullanılarak arastırılmıstır. Biyolojik etki mekanizmasının anlasılabilmesi için polimerlerin farklı molekül agırlıklarının ve konformasyonunun denenmesi ile ilgili çalısmalara agırlık verilmistir. Belirli bir radyasyon dozuna kadar polimer-metal ikili kompleks sisteminde Cu2+’nin radyasyon etkisi ile Cu1+’e indirgenmesi, artan radyasyon dozu ile artıs göstermistir. Bu sonuçlar radyasyon enerjisinin ikili kompleksdeki Cu2+ iyonları tarafından absorblandıgı düsüncesini dogrulamıstır. Sitogenetik çalısmalardan ise molekül agırlıgı ve konformasyon degisiminin hücreye olan etkisinin farklı oldugu gösterilmistir. PAA ve komplekslerinin hücre ile olan etkilesiminde interpolimer kompleks olusumu ve kooperatif etkilesimin rolü oldugu gösterilmistir. PAA’nın belirli bir konsantrasyon aralıgında radyoprotektif bir etki gösterdigi belirlenmistir. Bu çalısmalar mevcut küçük molekül agırlıklı, organik radyoprotektif maddelere alternatif olabilecegi düsünülen daha etkili, düsük toksisiteye sahip radyoprotektörlerin gelistirilmesine bir baslangıç olması amacı ile yapılmıstır. Anahtar Kelimeler: Radyoprotektör, Suda çözünen polimer, PAA, polimer-metal kompleksi, MN, CA.