PROF. DR. MEHMET EMİN ARTUK

Türk Ceza Kanunu’nda seçenek yaptırımlar (TCK m.50)

Ceza hukukundaki önemli gelişmelerinden biri, cezaların gittikçe daha az şiddetli olması gerektiği yolundaki eğilimin yanı sıra, hapis cezası yerine uygulanacak başka cezaların da uygulamaya konulmasıdır. Türk Ceza Kanunun 50. maddesinde düzenlenmiş olan seçenek yaptırımlar, hükmedilen bir yıl veya daha az süreli hapis cezası yerine uygulanan, adlî para cezası, mağdurun zararın giderilmesi, bir meslek veya sanat edinmeyi sağlamak amacıyla bir eğitim kurumuna devam etme, belirli yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklama, ilgili ehliyet ve ruhsat belgelerinin geri alınması, belli bir meslek ve sanatı yapmaktan yasaklama ve kamuya yararlı bir işte çalıştırma yaptırımlarıdır. Seçenek yaptırımlar, kanundaki düzenlendikleri yer itibariyle güvenlik tedbiri değil cezadır. Bunlar, tıpkı hapis cezası, adlî para cezası gibi, ihlale tepki olduklarından ceza yaptırımı olarak Türk Ceza Kanunun ceza tanımı içerisine alınmalıdır. Seçenek yaptırımlar, ceza oldukları için sınırlı sayıdadır, artırılamazlar ve cezaların kanuniliği ilkesi bunlar hakkında da geçerlidir. Seçenek yaptırımlar daha hafif şiddette cezalar olduğundan, bunlardan, yanlızca adli para cezası seçenek yaptırımı tekerrüre esas alınabilir. Diğerleri alınamaz. Ceza olmaları nedeniyle, seçenek yaptırımların genel af ile ve mahkûmun ölümü ile ortadan kaldırılmasına karar verilmesi gerekir. Ayrıca seçenek yaptırımlar ceza zamanaşımı nedeniyle infaz edilemezler.