PROF. DR. İRFAN ALBAYRAK

xanthoprymnus (Bennet, 1835) in Kirikkale province (Mammalia:Rodentia)

Bu araştırma 19 Nisan 2007 ila 28 Ağustos 2008 yılları arasında Kırıkkale ilinden yakalanan 30 (11 ??, 19 ??) Spermophilus xanthoprymnus örneğine dayanmaktadır. Örnekler arazi notu, kürk rengi, molar diş aşınım derecesi ve baculum şekline göre genç ve ergin olarak iki yaş grubuna ayrılmış ve cinsiyet tayini yapılmıştır. Bu araştırmada S. xanthoprymnus’un habitatı, kürk rengi, davranışı, kıl morfolojisi, baculum özellikleri, iç ve dış karakter özellikleri, karyolojik özellikleri, ekzoparazitleri ve bazı histolojik özellikleri incelenmiştir. Üç canlı Anadolu yer sincabının (1 ?, 2 ??) laboratuarda beslenme ve davranış özellikleri kaydedilmiştir. Türe ait baculum şekli verilmiş kıl örneklerinin ?crenate? tipte olduğu saptanmıştır. S. xanthoprymnus’da diploid kromozom sayısı 2n=42, temel kromozom sayısı NF=81, otozomal kromozomların kol sayısı NFa=78 dir. Bu türün akciğer ve karaciğerinden alınan doku kesitleri ilk defa bu araştırmada incelenmiştir. Baş iskeleti ve baculum verileri literatür verileriyle karşılaştırılmış ve örneklerimizin S. xanthoprymnus gelengius’u temsil ettiği saptanmıştır.

Orta Anadolu Bölgesi mıcrotus (Schrank, 1798) cinsinin taksonomik durumu (mammalıa: Rodentıa) Taxonomic status of the genus microtus (Schrank, 1798) in Middle Anatolia Region (mammalia: Rodentia)

Bu araştırma 2005 ila 2010 yılları arasında, Orta Anadolu Bölgesi’nden canlı ve ölü kapanlarla toplanan 242 ve daha önce koleksiyonda bulunan 102 örnekle birlikte toplam 344 Microtus örneğine dayanmaktadır. Örnekler standart müze örneği tipinde doldurulmuş ve koleksiyonda saklanmaktadır. İstatistiki değerlendirmeler için her örnekten ağırlıkla birlikte 7 dış ve 15 iç karakter ölçüsü kaydedilmiştir. Örneklerin baculumları hazırlanmış ve ölçüsü alınmıştır. Örneklerin tür seviyesinde teşhisleri yapılmış ve Orta Anadolu Bölgesi’nde 5 türün, Microtus dogramacii Kefelioğlu ve Kry?tufek, 1999, Microtus guentheri (Danford ve Alston 1880), Microtus hartingi Barrett-Hamilton, 1903, Microtus levis Miller, 1908 ve Microtus subterraneus (de Selys-Longchamps, 1836) ‘un bulunduğu tespit edilmiştir. Her türün ayırıcı özelliği ile birlikte kürk rengi, kıl morfolojisi, bazı üreme özellikleri ve karyotipleri yanında habitat özellikleri de kaydedilmiştir. Morfometrik ölçülerin istatistikî değerlendirilmeleri yapılmış ve türler birbiriyle karşılaştırılmıştır. Orta Anadolu Bölgesi’ndeki Microtus cinsi türleri için teşhis anahtarı oluşturulmuştur. Türlerin özellikleri literatür bilgisi ile de karşılaştırılarak coğrafik varyasyonların varlığı araştırılmıştır. Araştırma bölgesinden ilk defa Microtus hartingi albayrakii subsp n. ile bir alttür tanımlanarak ilk defa bilim alemine sunulmuştur.

Güneybatı Anadolu Bölgesi akreplerinin taksonomisi ve biyoekolojisi (Arachnida: Scorpionida) Taxonomy and bioecology of scorpions in Southwestern Anatolia Region (Arachnida: Scorpionida)

Bu tezde, Güneybatı Anadolu Bölgesi akrep faunası araştırılmış, 3 familyaya ait 4 cins içinde yer alan 5 tür ve 1 alttür tespit edilmiştir. Toplanan örnekler arasında Calchas gruberi türü Isparta ilinden, Iurus kraepelini türü Isparta ve Denizli illerinden ilk kez kaydedilmiştir.

Kırıkkale Kızılırmak su samuru, Lutra lutra (Linnaeus, 1758) yayılış alanlarının belirlenmesi Determination of distribution areas of the otter, Lutra lutra (Linnaeus, 1758) in Kizilirmak river near Kirikkale

Bu araştırma, Şubat 2005 ve Ağustos 2009 tarihleri arasında Kızılırmak’ın Hirfanlı Barajı ile Kalecik ilçe sınırı arasında kalan yaklaşık 130 km’lik bir bölümünde gerçekleştirilmiştir. Su samurunun faaliyet alanlarını belirlemek için ayak izi ve dışkı tespiti ile birlikte doğrudan gözlemler yapılmıştır. Arazi çalışmaları sonucunda 7 su samuru lokalitesi belirlenmiş ve bazı biyolojik ve ekolojik özellikler kaydedilmiştir. Araştırma alanından elde edilen su samuruna ait baş iskeletinden toplam 17 iç karakter ölçüsü alınmıştır. Su samuruna ait elde edilen 233 dışkı örneğinin analizi sonucunda su samurunun diyetini oluşturan besinler omurgasız, balık, kuş, memeli ve teşhis edilemeyen parçalar olmak üzere 5 kategoriye ayrılmıştır. Diyetin % 69,91’ini balık, % 18,80’ini omurgasız hayvan, % 4,39’unu kuş, % 4,39’unu memeli ve % 2,51’ini tespit edilemeyen kalıntıların oluşturduğu saptanmıştır. Bu araştırmada kayalıklar arasında, ağaç kök sistemi içerisinde ve toprak galerisinde olmak üzere su samuruna ait üç tip yuva tespit edilmiştir. Su samurunun lokalitelerinde habitat özellikleri kaydedilmiştir. Doğrudan gözlem sonucu tespit edilen su samuru bireylerinin davranışları kaydedilmiş ve görüntü alınmıştır. Tespit edilen lokalitelerin habitat kalitesi hesaplanmış, ayrıca bu bölgelerdeki insan faaliyetleri ?insan faaliyet yoğunluğu? kıstası ile bir puanlamaya tabi tutulmuştur. Sanayi kuruluşlarının nehir suyuna yaptıkları etkinin belirlenmesi için su numunelerinin analizleri yapılarak bazı parametrelerin ölçümleri yapılmıştır. Ayrıca habitat daralması, trafik kazası, balıkçılık ve su kirliliğinin su samurunu tehdit eden etkenlerin başında geldiği saptanmıştır.

Apodemus sylvaticus (Linneaus, 1758)’un sitokrom b ve ß-aktin genlerinin tespiti

Bu araştırma Ağustos 2009 ve Eylül 2010 tarihleri arasında Kırıkkale ilinden alınan bir orman faresi, Apodemus sylvaticus örneğinin sitokrom b ve ß-aktin genlerinin belirlenmesine dayanmaktadır. Kulak kepçesinden alınan doku örneğinin DNA izolasyonu yapılmış ve mitokondriyal sitokrom b ile ß-aktin genleri Türkiye’de ilk defa Polimeraz Zincir Reaksiyonu ile çoğaltılarak, sırasıyla 139 ve 154 baz çifti uzunluğunda dizin elde edilmiştir. Sitokrom b genine ait bazlardan Adenin % 25,89, Timin % 31,65, Guanin % 13,66 ve Sitozin % 28,05 olarak; ß-aktin genine ait bazlardan Adenin % 22,07, Timin % 21,42, Guanin % 25,32 ve Sitozin % 31,16 olarak tespit edilmiştir. Sonuçlar GenBankası verileriyle karşılaştırılmış ve sitokrom b geni dizini Apodemus’un türleriyle % 96 oranında benzerlik gösterdiği; ß-aktin gen dizini ise Rattus norvegicus ile % 96 oranında benzerlik gösterdiği tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Orman Faresi, Apodemus sylvaticus, Sitokrom b geni, ß-aktin geni, Türkiye.

Türkiye Lepus lınnaeus, 1758 cinsinin taksonomik durumu (mammalıa: Lagomorpha) Taxonomic status of the genus Lepus linnaeus, 1758 in Turkey (mammalia: Lagomorpha)

Bu araştırma, 2006 ve 2010 yılları arasında Türkiye’den elde edilen 129 yaban tavşanı örneğine dayanmaktadır. Örneklerimizin Türkiye’de tek bir türü, Lepus europaeus Pallas, 1758’u temsil ettiği saptanmıştır. Türün ayırıcı özelliği, habitat, yuva yapısı, bazı beslenme ve üreme özellikleri, fallus, kürk rengi, kıl morfolojisi, karyolojisi, diş varyasyonları, dış ve iç karakter ölçüleri kaydedilmiştir. Türkiye’den yaban tavşanı’nın standart, GTC, CTG ve AgNO3 bantlı karyotipleri ilk kez bu çalışma ile yapılmıştır. Bütün örneklerde diploid kromozom sayısı 2n=48 ve otozomal kromozomların kol sayısı ise NFa=88’dir. Kromozom setinde sekiz metasentrik ve submetasentrik çift ile büyükten küçüğe doğru sıralanan 15 subtelosentrik ve akrosentrik çift bulunmaktadır. X kromozomu büyük submetasentrik iken, Y kromozomu küçük bir akrosentriktir. C- bantlı karyotiplerde ve NOR dağılımlarında varyasyon bulunmuştur. Ancak, Kilis-Elbeyli örneklerinde subtelosentrik kromozomunun uzun kolunda bir duplikasyon tespit edilmiştir. Dişlerden P2, P3, P3 ve P4’de 11 yeni varyasyon tespit edilmiştir. Örneklerimiz, literatür verileriyle karşılaştırılarak değerlendirilmiş ve Türkiye’de Lepus europaeus Pallas, 1758 türünün Lepus europaeus syriacus Ehrenberg, 1883 ve Lepus europaeus philistinus Ferguson, 2005 alttürleriyle temsil edildiği tespit edilmiştir. Lepus europaeus philistinus araştırma alanından ilk kez kaydedilmiştir.

Güneydoğu Türkiye yarasaları (Mammalia: Chiroptera) Bats of the Southeastern Turkey (Mammalia: Chiroptera)

Bu araştırma 2005 ile 2009 yılları arasında Güneydoğu Türkiye’den toplanan 121 yarasa örneğine dayanmaktadır. Örnekler Microchiroptera alt takımının Emballonuridae, Rhinolophidae, Vespertilionidae ve Molossidae familyalarına mensup 14 tür, Taphazous nudiventris, Rhinolophus ferrumequinum, R. hipposideros, R. euryale, R. mehelyi, Myotis emarginatus, M. nattererii, M myotis, M. blythiii, M. cappaccinii, Pipistrellus pipistrellus, P. kuhlii, Miniopterus schreibersii ve Tadarida teniotis’le, temsil edilmektedir. Türlerin ayırıcı özellikleri ile ekolojik ve biyolojik özellikleri başlığı altında yayılış, habitat, üreme, karyogram, baculum, kürk rengi, ölçüler, örnek sayısı ve kayıt yerleri verilmiştir. Birden fazla türle temsil edilen bazı cinslere ait tür teşhis anahtarları verilmiştir. Aynı cinse ait türler kendi aralarında karşılaştırılmış ve her türün verileri literatür bilgileriyle karşılaştırılarak alttürle ilgili değerlendirmeler yapılmıştır. Myotis nattererii ve Rhinolophus mehelyi araştırma bölgesinden ilk kez kaydedilmiş, sadece bir lokaliteden bilinen Taphozous nudiventris için iki yeni lokalite daha tespit edilmiştir.