PROF. DR. HÜSEYİN KARA

Ülkemizde üretilen pamuk yağlarının rafinasyonunun iyileştirilmesiyle kullanım verimliliklerinin artırılması

Bitkisel yağ sektöründe önemli pay sahibi olan ve üretimi ilk sıralarda yer alan pamuk yağının rafinasyonu ülkemizde istenilen ölçüde gerçekleştirilemediği için, pamuk yağı kullanılarak elde edilen gıda ürünlerinin raf ömürleri kısalmakta ve ürün kalitesi düşmektedir. Pamuk yağı kalitesinin ve kullanım verimliliğinin artırılması ve pamuk yağından elde edilecek gıda ürünlerinin besin kalitelerinin yükseltilmesi amacıyla gerçekleştirilen bu çalışma; pamuk yağı rafinasyon şartlarının iyileştirilmesi ve rafinasyonu iyileştirilen pamuk yağının kızartmalık yağ olarak kullanım verimliliğinin incelenmesi olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Pamuk yağı rafinasyon şartlarının düzeltilmesi için gerçekleştirilen çalışmalar; yüksek kalitede pamuk yağı üretimi için en önemli rafinasyon basamağı olduğu düşünülen ağartma basamağı üzerinde yoğunlaşılarak gerçekleştirilmiş ve ağartma kademesinde kullanılan parametreler optimize edilmiştir. Yüksek kalitede rafine edilen pamuk yağının, kızartmalık yağ olarak kullanım verimliliğinin incelenmesi amacıyla gerçekleştirilen denemeler için; pamuk yağına çeşitli gıda katkı maddeleri (anti-oksidant, köpük ve sıçrama kesici, kıvam artırıcı vb.) ilave edilerek kızartmalık yağ karışımları hazırlanmıştır. Kızartmalık yağa göre her yarım saatte %8 oranında patates dilimlerinin kullanılarak 170±5 ºC’de, 10 saat süreyle 20 kez kesintisiz şekilde kızartma işlemleri gerçekleştirilmiştir. Kızartma işlemleri sonucunda; kızartmalık yağların kalitesini belirlemede önemli bir parametre olan polar madde miktarı en fazla %17’ye ulaşmış olup, bu değer Avrupa Birliği Mevzuatı ve Türk Gıda Kodeksi tarafından öngörülen maksimum %25 olan limit değerin altında yer almaktadır. Seçkin tat ve kararlılığına, uygun oranda yağ asit kompozisyonuna, yüksek dumanlama noktasına sahip olan ve diğer bitkisel yağlardan kolaylıkla ayırt edilebilen özellikle de kızartmalar için ideal olan pamuk yağının yüksek kalitede rafinasyonu ile; ülkemizde üretilen pamuk yağlarının yerli ve yabancı pazar paylarının arttırılması, pamuk yağı kullanılarak elde edilecek olan gıda ürünlerin beslenme kalitesinin yükseltilmesi ve ithal olarak ülkemize giren ticari kızartmalık yağlar ile rekabet edilerek ülke ekonomisine katkıda bulunulması umut edilmektedir. Anahtar Kelimeler: Pamuk yağı, Rafinasyon, Ağartma, Optimizasyon, Kızartma, Gıda Katkı Maddeleri, Polar Madde.

Akış enjeksiyon?katı faz ekstraksiyon sistemi ile bazı metal iyonlarının tayin edilmesi

Bu çalışmada, hümik asitlerin immobilizasyonu sonucunda çözünürsüzleştirilmiş hümik asitin (ImHA) katı formu sabit faz olarak kullanılmıştır. Birleştirilmiş Akış Enjeksiyon-Katı Faz Ekstraksiyon ve Kromatoğrafik ayırma sistemleri için (6 girişli 2 pozisyonlu) iki adet valf sistemi ve yeni bağlantılarla HPLC cihazı modifiye edilmiş, Cu(II), Ni(II), Co(II) metal iyonlarını tutma kapasitesi ve özellikleri incelenmiştir. Metallerin karışım halinde bulunmadığı durumlarda Akış Enjeksiyon sistemleri çok verimli olduğu görülmüştür. Ön kolon (Sodyum dodekilsülfat) ve post kolon türevlendirme (PAR) sistemi ile Cu(II), Ni(II), Co(II), Fe(III), Pb(II), Zn(II), Cd(II) metal iyonları ayrı ayrı ve karışım halinde C18 kolon üzerinde ayırılmış ve 530 nm dalga boyunda UV dedektörde tayin edilmiştir. Sonuç olarak FIA-SPE birleştirilmiş analiz sistemlerinde sabit faz olarak çözünürsüzleştirilmiş hümik asidin kullanımının verimli olduğu ve bazı metal iyonlarının ayırılması için C18 kolonuyla birlikte ön deriştirici kolon olarak kullanılabileceği görülmüştür. Metal iyonlarının tutulma ve ayrılma özelliklerinin belirlenmesinde, geliştirilen bu FIA-SPE birleştirilmiş sistemleri; uygulanabilir, tekrarlanabilir, verimli ve etkili online deriştirme sistemi olduğu tespit edilmiştir.

Hümik maddelerin bazı biyokimyasal kaynaklardan ekstraksiyonu ve akış enjeksiyon sistemleriyle tayin metotlarının geliştirilmesi

Sunulan bu çalışmada, bazı biyokimyasal kaynaklardan hümik maddelerin (HM) eldesi için yüksek verimli bir ekstraksiyonu metodu oluşturulmuş, bu kaynakların hümik madde içeriği tespit edilmeye çalışılmış ve hümik asitlerin (HA) miktarının tayini için standart metotlara alternatif olması beklenilen yeni bir akış enjeksiyon metodu (FIA) geliştirilmiştir. Hümik maddelerin ekstraksiyonu için farklı ekstraksiyon metotları denenmiş ve en yüksek hümik madde verimi, HNO3 ön yükseltgemeli KOH ekstraksiyon metodundan elde edilmiştir. Hümik asitlerin miktar tayini için HPLC sistemi modifiye edilerek kemometrik yaklaşımlarla yeni, hızlı, hassas ve seçici bir akış enjeksiyon metodu geliştirilmiştir. Yüzey grafikleri kullanılarak, kısmi faktöriyel tasarım ile sistemin numune hacmi, sıcaklık, hareketli fazın akış hızı ve pH gibi parametrelerinin optimum değerleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Cevap değeri olarak kullanılan regresyon katsayılarına (R2) ve normal dağılım grafiklerine göre parametreler içerisinde en anlamlı etkiyi akış hızının yaptığı belirlenmiştir. Önerilen FIA metodu, sahip olduğu geniş kalibrasyon aralığı ile (0-2000 mg/L) daha az seyreltme işlemine ihtiyaç duymakta, farklı konsantrasyonlara sahip hümik asit numunelerini tayin edebilmekte ve saatte 60 analiz yapabilmektedir. Tayin limiti (LOD) ve ölçüm limiti (LOQ) sırasıyla 9,18 g/mL ve 30,6 g/mL olarak tespit edilmiştir. FIA metodu ile hümik asitlerin tayininde kullanılan standart spektrofotometrik metot sonuçları arasında mükemmel bir uyum tespit edilmiştir. Önerilen FIA metodu, hümik asitlerin sürekli ve otomatik miktar tayini için çok kolay, hızlı ve uygulanabilir bir metot olduğu görülmüştür.