PROF. DR. HAVVA TUNÇ

Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de doğrudan yabancı sermaye yatırımları

Doğrudan yabancı sermaye yatırımları küreselleşmenin vazgeçilmez bir parçası olarak dünya ekonomisine şekil veren unsurların başında gelmektedir. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları çok uluslu şirketler tarafından yapılırlar. Günümüzde çok uluslu şirketlerin gelirleri bazı ülkelerin gayrisafi yurtiçi hasılasından bile büyüktür. Çok uluslu şirketler doğrudan yabancı sermaye yatırımı yapacakları ülkeyi seçerken ülkenin yatırım ortamının özellikleri, ekonomik ve siyasi istikrar gibi faktörleri göz önüne alırlar. Ayrıca o ülkedeki işçilik gibi üretim faktörlerinin ucuz olması, iki ülke arasındaki mesafe uzunsa taşıma maliyetlerini minimuma indirmek, hammaddeyi daha ucuza veya yerinde temin etmek, teknoloji ve insan kaynaklarına erişmek, yeni pazarlara açılmak, o ülkede var olan ithalat tarife ve kotalarından kaçınmak gibi nedenlerle doğrudan yabancı sermaye yatırımı yaparlar. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları özellikler Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler tarafından tasarruf açığının kapatılması ve sermaye açığının giderilmesinde bir kurtarıcı olarak görülmektedir. Türkiye’de doğrudan yabancı sermayeyle ilgili mevzuat özellikle 1980’den sonra liberalleşme kapsamında kolaylaştırılmıştır. Yine de Türkiye’ye büyük miktarlarda doğrudan yabancı sermaye çekilememiştir. Türkiye Avrupa Birliği ilişkilerinin ve Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne katılım sürecinin Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı sermaye yatırımlarında ve Avrupa Birliği kaynaklı doğrudan yabancı sermaye yatırımlarında önemli etkileri mevcuttur. Avrupa Birliği de doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının en önemli ihracatçısı ve ithalatçısı konumundadır. Bu tezin amacı Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de doğrudan yabancı sermaye yatırımları ile doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını belirleyen gayri safi yurt içi hasıla, ihracat, ithalat, döviz kuru, faiz oranı ve istihdam oranı gibi makroekonomik göstergelerle arasındaki eş bütünleşme ilişkisini analiz etmektir.

Avrupa Bİrliği’nde ortak dış ve güvenlik politikası

?Avrupa Birliği’nde Ortak Dıs ve Güvenlik Politikası? (ODGP), adlı çalısmada küresel ve bölgesel krizlerin Avrupa Birliği dıs faaliyetlerinde meydana getirdiği değisiklikler incelenmistir. ODGP 1993’te Maastricht’te imza edilen Avrupa Birliği Antlasması ile AB’nin ikinci sütunu olarak belirlenmistir. Birçok değisikliğin yapıldığı Amsterdam Antlasmasından beri ODGP’de önemli gelismeler sağlandı. Üç bölümden olusan çalısmada: (1) Avrupa Birliği tarihi ve gelisimi, (2) Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası, (3) Avrupa Birliği Ortak Dıs ve Güvenlik Politikası ile NATO’nun durumuna yer verilmistir. Avrupa ülkeleri bağımsız bir ?Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası? olusturmak için çalısmalarına devam etmektedirler. Bu çalısmalarla ilgili olarak birçok konu açıklanmaya çalısılmıstır. Ortak güvenlik ve savunma politikaları Ortak dıs ve güvenlik politikasının belirlediği çerçevede yapılmaktadır. Avrupa Birliği ODGP çerçevesinde operasyon kabiliyeti ile kriz bölgelerine müdahale edebilmekte, kriz bölgelerinde güç bulundurabilmektedir.

Doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve gelişmekte olan ülkeler Foreign direct investments and developing countries

Son 30 yıla damgasını vuran küreselleşme kavramı, malların, hizmetlerin, bilgi ve sermayenin ülkeler arasında her geçen gün daha serbest hareket edebildiği bu dolaşımın olumlu ve olumsuz etkilerinin tüm dünya üzerinde görüldüğü bir paradigma olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu süreçte tüm bireyler, kamu kurumları, işletmeler ve ülkeler, küreselleşmenin olumsuz etkilerini en aza indirmeye çalışırken, olumlu etkilerini ise azami bir seviyeye çıkarmak için büyük çaba sarf etmektedir. Bu çabanın temel sonucu ise artan rekabet olarak karşımıza çıkmaktadır. Küreselleşmenin ülkeler açısından iktisadi ve sosyal faydaları çerçevesinde en önemli sonuçlarından biri sürekli artan ?Doğrudan Yabancı Yatırımlar? olarak görülmekte ve günümüzde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler, doğrudan yabancı yatırımları kendi ülkelerine doğru çekebilmek için sürekli iyileştirmeler yapmakta, teşvikler ve tanıtım programları uygulamaktadır. Ülkeler arasında sürekli rekabet artmakta ve bu süreçte doğrudan yabancı yatırımları gerçekleştiren çokuluslu şirketlerin ülke tercihleri rekabette belirleyici olmaktadır. Bu temel tespitten hareketle araştırma çalışmasında doğrudan yabancı yatırımların kuramsal altyapısı incelenmiş, doğrudan yabancı yatırımların ülke ekonomilerine faydaları ile birlikte doğrudan yabancı yatırımların makro ölçekte ülke seçimine ilişkin kuramsal çerçeve ortaya koyulmuştur. Bu kuramsal araştırmaya bağlı olarak tezin temel sorgusu; ülkelerin doğrudan yabancı yatırımlar açısından cazip olmasını sağlayan unsurların belirlenmesi ve bu unsurların analizi ile bazı ülkelerin doğrudan yabancı yatırımlar açısından neden geçmişten bugüne daha cazip olduğudur. 99 ülkenin yer aldığı çalışmada yapılan analizin sonucunda, mukayeseli üstünlükler, makroekonomik koşullar, iş ortamı koşulları ve yığılma ekonomileri etkilerinin ve bu etkileri belirleyen göstergelerin doğrudan yabancı yatırımlara etkisi analiz edilmiştir. Bu analiz sonuçları ışığında, ülkeler açısından bu etkiler dikkate alınarak hem 2008 hem de 2011 yılları için bir DYY Endeksi (FDII) oluşturulmuştur. BRIC ülkeleri ve Türkiye olmak üzere gelişmekte olan ülkelerin küresel krizin de etkileri dikkate alınarak öne çıkan ve geride kalan yanları analiz edilmiştir.