PROF. DR. HALİL İBRAHİM BULUT

Günümüz radikal İslami akımların temelleri Foundations of today’s radical Islamic movements

Dinin sadece kişisel-metafizik bir unsur değil, aynı zamanda toplumların hayatını da derinden etkileyen sosyo-kültürel bir faktör oluşu tartışmasız kabul görmüş bir gerçektir. Bu noktada dinin, bireyin fikir hayatını hatta kitlelerin sosyal ve politik hareketlerini yönettiğini ve toplumların geleceğini yönlendirdiğini söylemek mümkündür. Nitekim tarihsel süreçte diğer dinlerde olduğu gibi İslam dini içerisinde de belirli bir grup ya da topluluk olarak, dini referansla ortaya çıkan İslamiyet’i kendi anlayışları doğrultusunda yorumlayan değişik fikir akımları ortaya çıkmış ve paralelinde çeşitli şiddet eylemleri meydana gelmiştir. Lakin dini orijinli görülse de bir toplumda bu tarz bakış açısını ortaya çıkaran asıl neden insan faktörüdür. Bu bakış açısıyla İslam toplumlarında radikal eğilimleri ortaya çıkış itibariyle ele alınırken, toplumun eğitim düzeyini, kültürel yapıya aşırı bağlılıktan doğan kabilecilik ve yaşama alanını oluşturan coğrafi zorluklar ve toplumun değer yargılarını, alışkanlıklarını, gelenek ve göreneklerini inceleyerek gözden geçirmek gerekmektedir. Sonraki tarihsel süreçte ise İslam toplumlarında özellikle son yüzyılda artan radikal sapmalarda bu döneminde yaşanan sıkıntı, buhran ve kaoslar etkili olmuştur. Bu tarz koşulların olduğu ortamda doğan fikirler incelenirken ayrımcılık, eşitsizlik ve mahrumiyetin ötesinde siyasi, ekonomik, sosyal ve kişisel faktörleri de göz önünde bulundurmak gerekir. Bu çalışmada İslam toplumlarında Haricilik ile başlayan Selefi-Vahhabi ideoloji ile olgunlaşan etkisini tüm İslam dünyasına hissettirmiş radikal anlayışların genel özelliklerine, doğuş nedenlerine ve koşullarına dikkat çekmeye çalışmıştır.