PROF. DR. H. BİRSEN HEKİMOĞLU

Şiddet ve darbe: 1983-2002 yılları arası Türkiye’deki sivil-asker ilişkilerinin anatomisi Violence and coup: Anatomy of civil-military relations in Turkey between 1983 and 2002

Türkiye’de sivil-asker ilişkilerini inceleyen çalışmalar hem tarihsel kapsam hem de çeşitlilik açısından geniş bir yer tutmaktadır. Türkiye’deki sivil-asker ilişkilerinin yapısı ve siyaset alanı üzerinde yarattığı etki hem ülkenin demokratik yapısını hem de siyaset alanının çerçevesini belirlemektedir. Bu çerçeve ise Carl Schmitt’in ve Giorgio Agamben’in öne sürdüğü siyasal iktidarın özelliklerini belirleyen olağanüstü hal kuramı ile açıklanmaktadır. Bu tez çalışması, 12 Eylül 1980 darbesini izleyen süreçte sıkıyönetim ve olağanüstü hal süreçlerinin PKK’nın alternatif şiddet uygulamaya başladığı 1984 yılından itibaren sürekli bir hale geldiğini ve bu sürekliliğin silahlı kuvvetleri norm belirleyici bir konuma getirdiğini incelemektedir. Bu sorunu incelemek için bu tez metni üç kısımdan oluşmaktadır. İlk kısım kuramsal bir çerçeveden şiddet, yasa, iktidar ve olağanüstü hal ilişkisini tartışmaktadır. İkinci kısım, ordu kurumunun ulus, siyasal iktidar ve tehdit algısı ile ilişkisini incelemektedir. Üçüncü kısımda ise, birinci kısımda verilen kuramsal çerçeveden yararlanılarak Türkiye’de silahlı kuvvetler, PKK ve sivil iktidar arasında ilişkisi değerlendirilmektedir. Türkiye örneğinde olağanüstü hal, sivil siyaset ve silahlı kuvvetler arasındaki ilişkiyi incelerken birincil arşiv kaynakları olan MGK açıklamaları, Meclis Tutanakları, ve PKK’nın kaynaklarından o dönemde yaptığı açıklamalar kullanılmıştır. İkincil olarak kullanılan kaynaklar ise, kuramsal tartışmayı ve Türkiye örneğini açıklarken konu üzerine kaleme alınmış çeşitli İngilizce ve Türkçe literatürdür. Anahtar Kelimeler: Olağanüstü Hal, Silahlı Kuvvetler, Sivil İktidar, Darbe, Siyasal Şiddet, PKK