PROF. DR. FEROZ AHMAD

An analysis of John Gray’s political thought John Gray’in siyasal düşüncesinin analizi

Bu çalışmamız John Gray?in siyasal ve felsefi düşüncesini merkeze almıştır. Günümüzde Gray yasayan en tartışmalı aydınlar arasındadır. Çalışmaları çağdaş Batı uygarlığının kurucu kabullerini temelden sarsan bir entellektüel patlayıcı görevi görmüştür. Gray?in Aydınlanmaya, tek Tanrılı dinlere, `ilericilik? kavramına, küreselleşmeye ve siyasal yelpazenin Marksizm?den serbest piyasa kapitalizmine dek bütün çağdaş ideolojilere yönelttiği sert eleştiriler akademi ve dışında ateşli tartışmalara yol açmıştır. İnsanlığı büyük olasılıkla kendi kendini yok etmeye doğru giden saldırgan ve aldanmış bir primat turu olarak tanımlaması bazılarının kendisini nihilist ve insan düşmanı bir karamsar olarak reddetmesine neden olmuştur. Ancak bu tezin amacı Gray?in düşüncelerinin yol açtığı tartışmalara girmek değildir. Tersine, Gray?in gelecek hakkındaki kötümser görüşüne dair tartışmaya bir katkı yapmaktır. Gray?in öngörülerini desteklemek için öne sürdüğü siyasal, toplumsal ve ekonomik süreçleri sınamaktır. Ve son olarak dikkat çektiği karanlık sonuçlara olası çözümleri değerlendirmektir. Bunu yaparken, tez Gray?in bazı konularda aşırı olumsuz, diğer bazı konularda da (şaşırtıcı bicimde) aşırı iyimser davrandığını kanıtlamaya çalışacaktır.

Liberal opposition in Turkish political life in the late Ottoman empire and the role of Prince Sabahattin Türk siyasal hayatında Osmanlı son dönemi liberal muhalefet ve Prens Sabahattin’in rolü

19.yüzyılın ilk yarısından itibaren modernleşme sürecine giren Osmanlı İmparatorluğu’nun reform tarihinin kilometre taşlarını Tanzimat ve Birinci ve İkinci Meşrutiyet Dönemleri oluşturmaktadır. Tanzimat Fermanı, Osmanlılık ülküsünü hakim ideoloji haline getirmiş, sekülerleşme yolunu açmış ve eğitim alanında başlattığı reformlarla eşit vatandaşlık, özgürlük, anayasa kavramlarını idealize edecek olan aydın gençlerin yetişmesine sebep olmuştur. Bu anlamda ilerleyen yıllarda muhalif kimliğiyle ortaya çıkacak Osmanlı aydınlarının entelektüel birikimine katkıda bulunmuş hem de siyasi olarak muhalefetlerinin temel zeminini oluşturmuştur.1876’da Kanun-i Esasi’nin ilanıyla sonuçlanan süreçte işte bu ilk aydın muhalefeti, yani Yeni Osmanlılar, öncü rolü oynamışlardır. 1878’de askıya alınan anayasanın tekrar ilanı adına Jön Türkler tarafından yürütülen mücadele ise 1908’de İkinci Meşrutiyet’in ilanı ile sonuçlanmıştır. İdeolojik anlamda Yeni Osmanlı’ların halefi sayılan ve II.Abdülhamit’in mutlakiyetçi rejimine karşı mücadele eden Jön Türklerin öncelikli amacı meşrutiyetin yeniden kurulmasıdır. Bu amaca ulaşıldığında ise, hareket içinde önceki yıllarda başlamış olan ayrılıklar iyice ortaya çıkmıştır. Devrimin liderliğini üstlenen İttihat ve Terakki Cemiyeti hakim duruma gelirken, diğer Jön Türk’ler muhalif gruplar oluşturarak, bu sefer İTC despotizmine karşı çıkmaya başlamışlardır. Cemiyete karşı çıkanlar içinde en etkilisi kuşkusuz, muhalefet etmiş olduğu padişahın yeğeni olan Prens Sabahattin’dir. İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde İttihatçılara muhalefet eden partilerin en büyük esin kaynağı yine Sabahattin’in fikirleri olmuştur. Bu çalışmanın amacı Türk siyasi literatüründe her zaman siyasi bir kutuplaşmaya konu olan Sabahattin’i tarafsız olarak analiz etmek, muhalefetinin fikri temellerini belirlemek ve savunduğu toplumsal reformların bilimsel dayanakların, uygulanabilirliklerini sorgulamaktır. Sabahattin’in görüşleri çerçevesinde inşa ettiğimiz İttihat ve Terakki karşıtı diğer grup ve partilerin analizi ise dönemin liberal duruşunu tespit etmemize yardımcı olmuştur. Anahtar kelimeler: Liberalizm, Tanzimat Dönemi, Kanun-i Esasi, İkinci Meşrutiyet, Prens Sabahattin, İttihat ve Terakki Cemiyeti, Adem-i Merkeziyet, Şahsi Teşebbüs

Tensions in American-Turkish relations during World War II İkinci Dünya Savaşı sırasında Amerikan-Türk ilişkilerinde gerginlikler

Bu çalışmada, Amerika Birleşik Devletleri?nin İkinci Dünya Savaşı sırasında Türkiye?ye karşı İngiltere?den bağımsız bir dış politika gütmediği şeklindeki yaygın inanış sorgulanmaya çabalanmıştır. Bu tez, Amerika Birleşik Devletleri?nin Türkiye?ye karşı bağımsız bir dış politikası olduğunu kanıtlamakla kalmayacak, ayrıca bunun neden olduğunu da gösterecektir. Bu tezin savunduğu fikir, Amerika?nın ele geçirdiği ilk İspanyol kolonileri ve 1898?de bunu takip eden İspanya-Amerika Savaşı zaferinden sonra küresel bir Açık Kapı Politikası uyguladığıdır. Amerika Açık Kapı Politikasını ayrıca ilk Açık Kapı Mektubunu yayınlamasını takip eden yıl Osmanlı İmparatorluğu?na da uygulamaya başlamıştır. Amerika Birleşik Devletleri Açık Kapı Politikasını sürdürmeyi Osmanlı İmparatorluğu?nun çöküşüne kadar bırakmadı ve Türkiye Cumhuriyeti?nin ilk yılları boyunca da devam ettirdi. Bu politika 11 Mart 1941?de Lend-Lease (Ödünç Verme ve Kiralama) Yasasını yürürlüğe sokarak İkinci Dünya Savaşı sırasında olağanüstü şartlar altında bile sürdürülmüştür. Bahsi geçen yasa Amerikan ihracatında bir patlamaya yol açmış ve İttifak ülkelerinin Amerikan ekonomisine olan bağımlılığını arttırmıştır. Ancak durum tarafsız Türkiye için Almanya?yla sahip olduğu ekonomik ilişki sayesinde böyle değildi. Ancak Türkiye 1944 yılında Almanya?yla ekonomik ve diplomatik bağlarını kestikten sonra devlet tarafından yönetilen otarşik bir ekonomi yerine kalan tek gerçekçi seçeneği egemenliği kemiren, aşındıran Amerika yardımıydı. Lend-Lease programı ve ticarette görülen orantılı artış, Nazi?lerin yenilgisi ve Amerika?nın politik baskıları, Türkiye?yi savaşı takip eden süreçte ekonomisini açmaya itti. Türkiye Devleti 1946?da ekonomisini liberalize etmeye başladı ve Marshall Aid Plan (Marshall Yardım Paketi) sonucunda 1948?de en sonunda Amerika tarafından domine edilen küresel ekonomik sisteme integre oldu. Amerika?nın Açık Kapı politikasını Türkiye?ye son uygulama çabasının yaklaşık 40 yıl süren başarısız denemeler sonunda İkinci Dünya Savaşı sırasında başladığı sorgulanamaz.

A study on Turkish modernization and Kemalism: The life, times and thoughts of Niyazi Berkes Türkiye’de çağdaşlaşma ve Kemalizm üzerine bir çalışma: Niyazi Berkes’in hayatı, dönemi ve düşünceleri

Niyazi Berkes (1908-1988) Cumhuriyet dönemi Türk siyasi düşüncesinin en önde gelen isim-lerinden biridir. Berkes otuzlu yılların başından yaşamının son günlerine kadar, Türkiye’nin toplumsal, siyasal ve iktisadi yapısı üzerine ele aldığı eserleri ile Türk düşünce tarihinde ö-nemli bir yer edinmiştir. Ayrıca, 1908 yılında Kıbrıs’ta başlayıp 1988 yılında İngiltere’de sona eren uzunca hayatı sırasında Berkes, Türkiye’nin siyasi tarihine şahitlik etmiş ve zaman zaman da bir parçası haline gelmiştir. Mesela, Jön Türk anayasal devrimi (1908), Kurtuluş Savaşı (1919-1922), Atatürk Devrimleri (1923-1938), Kemalist ideolojinin ortaya çıkması İkinci Dünya Savaşı (1939-1945) sırasında geçirdiği dönüşüm, Soğuk Savaş (1945-1989) gibi Türk siyasal hayatında önemli yeri olan pek çok olay ve süreç, Niyazi Berkes’in hayat hikâ-yesinin birer öğesi olmuştur. Dolayısıyla, Türkiye’de modernleşme sürecinin veya Türk dü-şünce tarihinin belirli bir kesitinin incelenmesi söz konusu olduğunda, Niyazi Berkes’in siyasi ve entelektüel biyografisi araştırmacılar için özgün bir odak noktası olarak durmaktadır. İşte bu düşünceden hareketle, bu çalışmada Niyazi Berkes’in hayatı, dönemi ve düşünceleri ince-lenmiştir. Bu bakımdan, Niyazi Berkes’in biyografisi Türkiye’nin sosyal ve siyasi tarihine atıfla incelenmiştir. Ayrıca, Berkes’in düşünceleri Kemalist ideolojinin dönüşümü ve Türk siyasal düşününün evrimi çerçevesinde ele alınmıştır.