PROF. DR. FATİH SEMERCİÖZ

Rekabet geriliminin stratejik inovasyona etkisinin farkındalık motivasyon ve yetenek perspektifinde incelenmesi

Stratejik inovasyon, örgütlerin rekabetten kurtularak sağlıklı büyüme sağlamakta kullanabileceği önemli bir araçtır. Rekabet geriliminin örgütlere bu amaçla yardım edebileceği düşüncesi, bu araştırmanın yapılmasına neden olmuştur. Amaç, rekabet geriliminin kaynakları ve sonuçlarını incelemenin yanında örgütlerin değişiklik yapmak, iç ve dış paydaşların kazandığı bir gelecek kurmak amaçlarına katkıda bulunmaya çalışmaktır. Bu amaca ulaşmak için örgüt paydaşları tarafından algılanan rekabet geriliminin, rakip örgütlerle rekabeti tırmandırmanın yanında örgütlerce rekabeti anlamsız kılan çekişmesiz pazar alanı yaratmakta kullanılabileceği savunulmaktadır. Araştırma iki yeni model kullanmaktadır. İlk olarak, veriler örgüt ikilileri bazında toplanıp incelenmektedir. Böylelikle farkındalık, motivasyon ve yetenek perspektifinde odaklanılan örgüt için belirli bir rakibin yarattığı gerilim ve odaklanılan örgütün rakibi için geliştireceği tedbir tahmin edilebilmektedir. İkinci model de örgüt iç ve dış paydaşlarınca algılanan rekabet gerilimi değişkeninin, somut değişkenlerle bağımlı değişkenler arasında bağımsız ve aracı değişken olarak etkilerinin incelenmesinde kullanılmasıdır. Farkındalık, motivasyon ve yetenek perspektifinde rekabet geriliminin, örgüt yönetici ve sanayi paydaşlarının değerlendirmeleri ile üç değişkenin etkilerine maruz olduğu savunulmaktadır: Nispi ölçek, rakibin saldırı şiddeti ve rakibin yarışma yeteneği. Rekabet gerilminin de iki tür sonucu bulunmaktadır. Uygulamaya yönelik sonuçları, rakibe direkt saldırı, başkalarının keşiflerinden yararlanma veya stratejik inovasyon uygulamasıdır. Uygulama öncesinde ise bu konuda bir seçim yapmak gerekmektedir. Araştırma, Türkiye İç Hat Yolcu Taşımacılığı sektöründeki işletmelerin tüm yöneticilerine ve önemli dış paydaşlara uygulanan bir anketle hem birincil veri, hem de resmî ve özel kaynaklardan elde edilen ikincil verilerden yararlanılarak geliştirilmiştir. Sebep sonuç ilişkilerine ait elde edilen çoğu veri literatürle uyumludur. Rakibin saldırı şideti ile kısmen de yarışma yeteneğinin odak örgütün hissettiği rekabet gerilimini etkilediği bulunurken, sektördeki işletmelerin büyüklüğünün ve etki alanlarının rekabet gerilimini etkilemediği görülmüştür. Rakibin saldırı şiddetinin de nispi ölçek, ve rakibin yarışma yeteneği ile rekabet gerilimi arasında aracılık etkisinin de olmadığı bulunmuştur. Rekabet gerginliğinin rakibe saldırı şiddetini belirlediği bulunmuştur. Örgütün algıladığı rekabet geriliminin stratejik inovasyon uygulamalarına etkisi üç örgütsel durum bazında incelenmiştir. İlk durum, örgüt performansının yöneticilerin hedeflediği düzeyden düşük olması, ikinci durum örgütün hem farklılık hem de düşük maliyet stratejisini bir arada uygulamaya çalışması, son durum da örgütün büyüme evresinde olmasıdır. Her üç durumda da sonuçlar örgütün algıladığı rekabet geriliminin stratejik inovasyon uygulamalarına olumlu etkisi olduğu yönündedir. Rekabet geriliminin, örgütün rakibe direkt saldırı veya başkalarının keşiflerinden yararlanma kararlarına olumlu bir etkisi varken stratejik inovasyon kararlarına direkt etkisi olmadığı bulunmuştur. Bunun yanında stratejik inovasyona yatkın örgütlerde iç ve dış paydaşların algıladığı rekabet geriliminin, stratejik inovasyon kararlarına öngörüldüğü gibi pozitif ve anlamlı bir düzenleyici etkisi tespit edilmiştir. Sonuçlar, rekabet, inovasyon ve stratejik yönetimin diğer alanlarındaki çalışmalarda olduğu gibi ekonomi disiplininde yapılacak çalışmalarda da kullanılabilecektir.

Uluslararasılaşma sürecine kurumsallaşmanın etkileri: KOBİ’lerde bir araştırma

Gerek uluslararası literatürde gerekse ülkemizde uluslararasılaşma süreci ve kurumsallaşma süreci ayrı ayrı ele alınarak birçok çalışmaya konu olmuş ve incelenmiştir. Ancak bu iki kavramın bir arada ele alınarak incelenmesine dönük çok sınırlı sayıda çalışma bulunmaktadır. Türkiye’deki KOBİ’ler ayakta kalabilmek için kurumsallaşmanın gereklerini belli bir ölçüde sağlamak zorundadırlar. Bununla birlikte ticari ve ekonomik anlamda büyümek ve varlıklarını sürdürmek için uluslararası ticari ilişkilere girmek mecburiyetindedirler. Çünkü günümüzde küreselleşmenin etkileri bu gelişmeleri KOBİ’ler içinde kaçınılmaz kılmaktadır. Ayrıca bu iki kavram birbirini olumlu yönde etkileyerek firmanın her iki yönde gelişimine katkı yapan mekanizmalar olarak işlev görmektedir. İki kavram arasındaki ilişkinin ortaya konması, rekabet avantajı elde etmek zorunda olan KOBİ yöneticilerine ve bu alanlarda düzenleyici rolü üstlenen diğer aktörlere geleceğe dönük planlamalarında ışık tutacaktır. İşte tüm bu nedenlerle bu alanda yapılan çok az sayıdaki çalışmalara yapacağı katkı ve KOBİ yöneticilerine ve diğer aktörlere geleceğe dönük planlamalarında ışık tutacak olması araştırmayı önemli hale getirmektedir. Bu çerçevede araştırmanın amacı; çevrede var olan uluslararasılaşmaya dönük kurumsal baskıların İstanbul İlinde faaliyet gösteren KOBİ yöneticileri tarafından algılanması ve firmanın mevcut kurumsal yapısının firmanın uluslararasılaşma düzeyi ile ilişkisinin olup olmadığını incelemektir. Araştırma sonucunda KOBİ niteliğindeki firmaların kurumsallaşma düzeyleri ve yöneticilerin uluslararasılaşmaya dönük kurumsal baskıları algılama düzeyi, firmaların uluslararasılaşma derecesini zayıf ama anlamlı bir şekilde olumlu yönde etkilemektedir. Benzer bir şekilde Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) analizleri sonucunda firmaların kurumsallaşma düzeyleri ve yöneticilerin uluslararasılaşmaya dönük kurumsal baskıları algılama düzeylerinin, model bütünlüğü içinde firmaların uluslararasılaşma derecesini açıklama güçleri anlamlı çıkmıştır. Yani araştırma modeli bir bütün olarak anlamlı ve gerçekçidir. Anahtar Kelimeler: Uluslararasılaşma, Kurumsallaşma, KOBİ, KurumsalBaskılar, Yöneticilerin Algısı, Yapısal Eşitlik Modellemesi, YEM

Örgütsel güvenin, örgütsel bağlılık, örgütsel vatandaşlık davranışı ve çalışan performansı üzerindeki etkisi: Bankacılık sektörü üzerine bir araştırma

Bu çalışmanın temel amacı bankacılık sektöründe, çalışanların meslektaşlarına ve yöneticilerine duyduğu güven ve bu güvenin öncelleri (kurumsal güven, güven eğilimi ve çalışanların meslektaşlarının ve yöneticilerinin dürüstlük, yetenek ve yardımseverliğinin algılanan güvenilirliği konusundaki algısı) şeklinde örgütsel güvenin, çalışanların örgüte duygusal bağlılığı, örgütsel vatandaşlık davranışı-kişilerarası yardımlaşma davranışı ve görev performansı üzerinde oynadığı rolün incelenmesidir. Çalışmanın verileri iki katılım bankası, üç devlet mevduat bankası ve iki özel mevduat bankasının İstanbul’da bulunan genel müdürlük ve bölge müdürlükleri çalışanları ve bunların bağlı olarak çalıştığı yöneticilerinden elde edilmiştir. Verilerin toplanmasında (8’i çalışanların, 2’si yöneticilerin değerlendirmelerine dayalı) 10 adet ölçüm aracından yararlanılmıştır. Bunlar: (1) demografik veri formu, (2) çalışanların meslektaşlarının dürüstlük, yetenek ve yardımseverliği konusundaki algısı, (3) çalışanların yöneticilerinin dürüstlük, yetenek ve yardımseverliği konusundaki algısı, (4) çalışanların güven eğilimi, (5) kurumsal güven, (6) çalışanların meslektaşlarına duyduğu güven, (7) çalışanların yöneticilerine duyduğu güven, (8) çalışanların örgüte duygusal bağlılığı, (9) çalışanların örgütsel vatandaşlık davranışı ?kişilerarası yardımlaşma davranışı ve (10) çalışanların görev performansı ölçekleridir. Verilerin incelenmesinde keşfedici faktör analizi, regresyon analizi ve yapısal eşitlik modeli kullanılmıştır. İlk olarak, meslektaşlara ve yöneticilere duyulan güvenin tam aracı modelleri için elde edilen çalışma bulgularına göre banka çalışanlarının meslektaşlar ve yöneticilerine duydukları güven, çalışanların meslektaşlarının ve yöneticilerinin dürüstlük, yetenek ve yardımseverliğinin algılanan güvenilirliği konusundaki algısının çalışanların örgüte duygusal bağlılığı, örgütsel vatandaşlık davranışı-kişilerarası yardımlaşma davranışı ve görev performansı üzerindeki etkilerine tam olarak aracılık etmektedir. İkinci olarak, meslektaşlara duyulan güvenin öncelleri ve sonuçlarının kısmen aracı modeli için elde edilen bulgulara göre, meslektaşlara duyulan güven güvenilirlik ve sonuçları arasındaki ilişkilere aracılık etmektedir. Ancak bu aracılık sadece kısmen gerçekleşmektedir. Çünkü öncellerin çoğu sonuçlarla, güçlü ve kendine özgü ilişkiler içine girmiştir. Üçüncü olarak, yöneticilere duyulan güvenin öncelleri ve sonuçlarının kısmen aracı modeli için elde edilen bulgular, yöneticilere duyulan güvenin güvenilirlik ve sonuçları arasındaki ilişkilere aracılık ettiği ancak bu aracılığın anlamsız olduğu ortaya çıkmıştır. Ancak, öncellerin çoğu sonuçlarla güçlü ve kendine özgü ilişkiler içine girmiştir. Son olarak, çalışanların güven eğilimi ve kurumsal güvenin temel ve dengeleyici etkileriyle ilgili elde edilen bulgular, kurumsal güven ve çalışanların güven eğiliminin her birinin çalışanların meslektaşlarına ve yöneticilerine duyduğu güvenle kendine özgü ve anlamlı bir ilişki içinde olduğunu ve güven eğilimi dengeleyici olmamasına rağmen kurumsal güvenin çalışanların meslektaşları ve yöneticilerinin güvenilirliği konusundaki algısının çalışanların meslektaşlarına ve yöneticilerine duyduğu güven üzerindeki etkilerini kısmen dengelediğini göstermiştir. Bu bulgular bir bütün olarak ele alındığında, bankacılık sektörü gibi örgütler içerisinde güvenin son derece karmaşık ve dinamik bir olgu olduğunu ortaya koymaktadır. Bu olgu hem çalışanların meslektaşlar ve yöneticilerine duyduğu güven hem de kurumsal güvenle ilgili etkenleri içinde barındırmaktadır. Bu etkenler çalışanların örgüte duygusal bağlılık, örgütsel vatandaşlık davranışı-kişilerarası yardımlaşma davranışı ve görev performansı şeklindeki tutum, davranış ve performans sonuçlarının tahmin edilmesini sağlamaktadır. Ayrıca bu bulgular, kuram ve uygulama açısından yapılan çıkarımlarla örgütsel güven, öncelleri ve sonuçlarıyla ilgili çalışmaya bir anlayış getirmiştir. Aynı zamanda, gelecek çalışmalar için bazı öneriler de ele alınmıştır.

Konaklama sektöründe faaliyet gösteren stratejik ittifaklarda örgütlerarası ilişki unsurlarının bilgi paylaşımı aracılığıyla örgütsel yenilikçilik üzerindeki etkilerinin araştırılması Research of the effects on organizational innovativeness via the knowledge sharing of the interorganizational relation elements in hotel managements within strategic alliance formation

Son yıllarda bilgi ekonomisi pazarında yaşanan gelişmeler işletmeleri bilgiye, bilginin yönetilmesine ve işletmenin içinde ve dışında paylaşılmasına daha fazla önem vermesini gerektirmektedir. Bununla birlikte bilgi kaynaklı yeniliklerin de ortaya çıkması önem kazanmaktadır. Bu nedenle örgütlerarası ilişkileri düzenleyen unsurların ortaya konarak, bu unsurların örgütlerin örgüt içinde ve dışında birbirleriyle bilgi paylaşmalarını ve bu paylaşımın etkisiyle ortaya çıkan yenilikçiliği etkileyebildiği görülmektedir. Bu nedenle bu tez çalışmasında da örgütlerarası ilişkileri düzenleyen unsurlar olarak belirlenen bazı değişkenlerin bilgi paylaşımı aracılığı ile örgütün yenilikçiliğini etkiledikleri ortaya konmaktadır. Bu çerçevede örgütlerarası yapılardan biri olarak bilinen stratejik ittifak konusu ele alınarak, ittifak ilişkilerini düzenleyen örgütlerarası ilişki unsurları ortaya konmuştur. Bu unsurlar stratejik ittifaklardaki bilgi paylaşımını, hem örgüt içi bilgi paylaşımı hem de örgütlerarası bilgi paylaşımı açısından etkileyebilmektedir. Böylece stratejik ittifaklarda bilgi paylaşımı da ortaya konarak, ardından örgütlerin sahip olduğu yenilikçilik hem örgüt içi yenilikçilik hem de ittifaktan kaynaklanan yenilikçilik şeklinde ele alınmıştır. Ayrıca örgütlerarası ilişkileri düzenleyen unsurların bilgi paylaşımı aracılığıyla örgütsel yenilikçiliği etkilediği de ortaya konmaktadır. Tüm bu unsurlar ve aralarındaki ilişkiler turizm sektörünün en önemli aktörlerinden biri olarak görülen otel işletmeleri açısından ele alınmaktadır. Böylece çalışmanın son bölümünde konaklama sektöründe faaliyet gösteren stratejik ittifakların turizm sektörü içerisindeki işletmelerle ya da farklı sektörlerdeki işletmelerle ilişkileri ele alınmış, bu ilişkilerin bilgi paylaşımı aracılığıyla örgütsel yenilikçiliğe etkileri bir saha araştırmasıyla ortaya konmuştur. Bu kapsamda, İstanbul ve Antalya illerinde bulunan Kültür ve Turizm Bakanlığı işletme belgeli 4 ve 5 yıldızlı oteller ile gerçekleştirilen araştırmada, otel işletmelerinin özümseme kapasitesi, güven, öğrenme niyeti, bağlılık, paylaşılan vizyon ve iletişim unsurlarının stratejik ittifak ilişkisi içerisindeki otel işletmelerinin bilgi paylaşımı aracılığıyla örgütsel yenilikçiliği nasıl etkilediği belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla elde edilen verilerin analizinde; Frekans ve Yüzde Dağılımları, Güvenirlik Analizi, Faktör Analizi, Bağımsız İki Grup Ortalaması t-testi, Mann-Whitney U Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA), Kruskal-Wallis Testi, Basit Regresyon Analizi ve Çoklu Regresyon Analizi yöntemleri kullanılmıştır. Sonuç olarak; stratejik ittifak ilişkisi içerisindeki otel işletmelerinin sahip olduğu özümseme kapasitesi, güven, bağlılık, paylaşılan vizyon ve iletişim unsurlarının bilgi paylaşımının tam aracılığıyla örgütsel yenilikçiliği etkilediği, öğrenme niyeti ilişki unsurunun ise bilgi paylaşımının kısmi aracılığı ile örgütün yenilikçiliğine etki ettiği ortaya konmuştur. Anahtar Kelimeler: Stratejik İttifaklar, Örgütlerarası İlişki Unsurları, Bilgi Paylaşımı, Örgütsel Yenilikçilik, Otel İşletmeleri.

Aile hekimliğinde çalışan sağlık personelinin örgütsel bağlılık ve iş tatmini ilişkisi üzerine bir araştırma

Bu çalışma, aile hekimliğinde çalışan sağlık personelinin(aile hekimleri ve aile sağlığı elemanları), iş tatmini ve örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada, iş tatmini; içsel ve dışsal iş tatmini faktörleri açısından, örgütsel bağlılık; duygusal bağlılık, devam bağlılığı ve normatif bağlılık olmak üzere üç boyutlu örgütsel bağlılık unsuru açısından değerlendirilmiştir. Araştırmanın sonunda, iş tatmini ve örgütsel bağlılık ilişkisi ortaya konulmuştur. Çalışma; literatür taraması ve saha araştırmasında yapılan anket uygulamasından oluşmaktadır. Saha uygulaması, İl Sağlık Müdürlüğü’nden alınan izin doğrultusunda İstanbul’un bir ilçesinde bulunan 47 aile sağlığı merkezinde çalışan ve araştırmamıza gönüllü olan 44 aile hekimi ve 41 aile sağlığı elemanı olmak üzere, toplam 85 sağlık personeli ile yapılmıştır. Araştırmada; örgütsel bağlılık ölçeği OCQ(Organizational Commitment Questionnaire), iş tatmini ölçeği MSQ(Minnesota Satisfaction Questionnaire) ve demografik özellikler soru formu kullanılmıştır. Araştırma sonucunda; aile hekimliğinde çalışan sağlık personelinin genel, içsel ve dışsal iş tatmini ile örgütsel bağlılık, duygusal bağlılık ve normatif bağlılık boyutları arasında pozitif yönlü anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Aile hekimliğinde çalışan sağlık personelinin genel iş tatminleri arttıkça örgütsel bağlılıklarının da arttığı sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelime: Örgütsel Bağlılık, İş Tatmini, Aile Hekimliği.