PROF. DR. ERCAN AKYİĞİT

İşçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda işverenin genel yükümlülükleri

ÖZET Anahtar Kelimeler: İşçi Sağlığı, İş Güvenliği, İş Kazası, Meslek Hastalığı. 4857 sayılı İş Kanununun 78. Maddesi uyarınca yayınlanan İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetmeliği ve İlgili yönetmeliklerce, İşverenin Genel Yükümlülüklerinin ele alındığı bu araştırmada, temel kaynak olarak kanun maddeleri ve yönetmelik hükümleri ele alınmıştır. Bu kanun ve yönetmelik hükümlerinin daha kolay anlaşılması için açıklamalar yapılmış ve konu ile ilgili örnekler verilmiştir. Araştırma işverenin genel yükümlükleri olarak adlandırılmışsa da, Özel durum gösteren işyerlerinde (Örneğin: Kanserojen ve mutajen maddelerle Çalışmalarda, v.b….) işverenin alması gereken sağlık ve güvenlik önlemlerine de değinilmiştir. Araştırmanın amacı; Bir işverenin, kanun ve yönetmelikler çerçevesinde asgari olarak yerine getirmesi gereken şartlan ortaya koymak ve çalışma koşullarının buna bağlı olarak ne şekilde oluşturmasının uygun olacağını göstermektir. Bu amaç doğrultusunda araştırmada, konuların daha açık olarak anlaşılması için çeşitli tablolar, şekiller kullanılmış ve konu ile ilgili yayınlanan makalelerden alıntılar yapılmıştır. Ayrıca, kanun ve yönetmeliklerin getirdiği bir zorunluluk olmamasına rağmen, İşyerinin ve buna bağlı olarak işverenin rekabet gücünü arttırmasını sağlayan, müşteri memnuniyetini temel amaç edinen çeşitli standartlardan biri olan ve araştırma konumuz ile örtüşen OHSAS 18001 Standardı ve gerektirdikleri de bu araştırmanın son kısmında anlatılmıştır. vııı

Türk İş Hukukunda evde çalışma Working at home in Turkish Labour Law

Evde çalışmanın çeşitli tanımları olmasına rağmen Uluslararası Çalışma Örgütü’nün tanımı genellikle kabul edilmektedir. Bu tanıma göre, evde çalışma; bir işveren veya aracı için işçinin kendi evinde, işveren veya arıcının denetimi olmaksızın, bir sözleşme gereğince bir malın üretilmesi veya malın sağlanmasıdır. 1 Temmuz 2012 Tarihinde yürürlüğe giren Yeni Türk Borçlar Kanunu’nda Evde Hizmet Sözleşmesi başlığı altında evde çalışma düzenlenmiş ve Uluslararası Çalışma Örgütü’nün tanımına benzer bir tanım yapılmıştır. Yeni Türk Borçlar Kanunu’ndaki düzenleme haricinde evde çalışmaya ilişkin 4857 Sayılı İş Kanunu’nda evde çalışmaya ilişkin özel bir düzenleme yoktur. Bu nedenle öğretide evde çalışma bazı görüşlere göre iş sözleşmesine değil eser sözleşmesine dayandığı ve bu nedenle İş Kanununa tabi değildir. Diğer görüşe göre de, işçinin iş görme edimi işverenin işyerinde gerçekleştirilmemesine rağmen yapılan iş, işverenin iş organizasyonu içinde yer almakta dolayısıyla iş sözleşmesinin tüm unsurlarını taşımaktadır. Böylece bu görüşe göre, evde çalışan kişi İş Kanunu anlamında işçidir. Yargıtay kararları ise, ikinci görüşü benimsemektedir. Bu bağlamda, bireysel iş hukuku içerisinde evde çalışanların hukuki statüsü 4857 Sayılı İş Kanunu çerçevesinde belirlenir. Bunun yanında, toplu iş ilişkilerini düzenleyen 2821 Sendikalar Kanunu ve 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu’nun evde çalışanlara uygulanmasında da eksiklik vardır. Son olarak,benzer şekilde 5510 Sayılı Sosyal Güvenlik ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun evde çalışanlara uygulanmasında da bazı hukuksal boşluklar bulunmaktadır.

İşsizlik sigortası ve Türkiye modeli

ÖZET Anahtar Kelimeler: İşsizlik, istihdam, sosyal güvenlik sistemi, sigorta, işsizlik sigortası. Sosyal güvenliğin en önemli risklerinden biri olarak kabul edilen işsizlik sorunu, ülkelerin gelişmişlik düzeylerine bağlı olarak farklılıklar gösterse de bütün dünya ekonomilerinin yaşadığı ortak bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. İşsizlik sorununun çözümüne yönelik devletlerin gerekli sosyal güvenlik sistemlerini oluşturmaları sosyal devlet olma ilkesinin en önemli unsuru olarak kabul edilmiştir. Bu bağlamda işsizlik sigortası, işsizlik sorununun ortaya çıkaracağı sosyal riskleri tazmin etmeye yönelik geliştirilen bir sigorta kolu olarak sosyal güvenlik sistemleri içerisindeki yerini almıştır. Bu çalışmanın amacı, işsizlik sorununun genel bir tanımını yaparak bireysel ve toplumsal etkilerini incelemek ve işsizlik sigortasının temel kriterlerini belirleyerek Avrupa’daki uygulama modelleri ile Türkiye’de uygulanabilirliğini değerlendirmektir. Hazırlıklar kapsamında işsizlik sigortasının temel kriterlerini belirlemeye yönelik çeşitli uzmanların kaynaklarına başvurulmuş; çeşitli bilim adamlarının makaleleri incelenerek, işsizlik sigortasının olumlu ve olumsuz tarafları açıklanmış ve işsizlik sigortası uygulaması aşamasında karşılaşdan problemler ile bunlara ilişkin getirilen çözüm önerileri sunulmuştur. vııı

Fazla çalışma ve fazla çalışmanın etkileri: Türk bankacılık sektöründe bir araştırma Overtime work and its’ impacts: An inquiry in Turkish banking sector

Fazla çalışma; üretimin arttırılması, üretim faaliyetlerindeki aksamaların önlenmesi, işletme ve toplumun bazı ivedi ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla normal iş süreleri üzerinde yapılan çalışmalardır. İşçi ve işverenin kendi açılarından haklı sayılabilecek sebeplerle bu olguyu desteklemeleri fazla çalışmayı yaygınlaştırmaktadır. Fazla çalışma konusu sadece ücret boyutuyla değil, işçi sağlığı, iş ve yaşam dengesi, aile ve sosyal yaşama etkisi, iş verimliliği, işverenin rekabet gücü ve devletin ekonomik ve istihdam politikaları açısından da önem taşımaktadır. Çalışma süreleri sınırlarına uygunluğun sıkı şekilde denetlenmesi ve uymayanlar için caydırıcı nitelikte yasal olarak düzenleme yapılması istihdam artışına katkı sağlarken, iş ve yaşam arasında kurulacak denge çalışma yaşamını da motive edecektir. Bu çalışmada, fazla çalışmanın dünyada ve ülkemizdeki tarihi gelişimi ele alınarak, zaman içinde hangi süreçlerden geçtiği hususları incelenmiştir. Yürürlükte bulunan 4857 sayılı yasa incelenmiş ve ülkemizdeki diğer yasaların fazla çalışma hükümleri gözden geçirilmiştir. Ayrıca konu çerçevesinde ülkemiz ile muhtelif ülkelerdeki uygulamaları karşılaştırılmış ve fazla çalışmanın; çalışanlar, işverenler, devlet ve sendikalar açılarından yarattığı etkiler irdelenmiştir. Çalışmada fazla çalışmanın en fazla yapıldığı sektörlerden birisi olan bankacılık sektöründeki çalışanlar üzerindeki etkisine yönelik bir uygulamaya da yer verilerek sonuçları değerlendirilmiştir. Veri toplanması yöntemi olarak ülkemizde faaliyette bulunan dokuz adet bankanın farklı illerdeki çalışanları ile yüz yüze görüşme tekniğine dayalı anket uygulamasına yer verilmiş ve tabakalı örnekleme yöntemi uygulanmıştır.