PROF. DR. CENGİZ ERDAMAR

Belediyelerde muhasebe sistemi ve bir uygulama

10.03.2006 tarihinde, T.C. Resmi Gazete’de yayınlanan Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği ile Yerel Yönetimlerde de Tahakkuk Esaslı Muhasebe Sistemi uygulanmaya başlanmıştır. Belediyelerin halkın ihtiyaç ve beklentilerine uygun hizmet üretebilmeleri, sahip oldukları kaynakları etkin kullanabilmeleri ile ilgilidir. Kaynakları etkin kullanmaları ise; ancak alacakları kararlara temel olan verilerin doğru analiz edilebilirliği ile ilgilidir. Tahakkuk esaslı muhasebe sistemi, belediyelerin yürüttüğü bütün faaliyetleri; maddi duran varlıklar dahil bütün varlık kalemlerini ve borçlarını kaydetmeyi ve raporlamayı esas alır. Bu sayede belediye kaynaklarını kullanma yetkisine sahip kişilerin doğru karar almalarına imkan sağlar. Bu çalışmada; belediye muhasebesi ele alınmış, tahakkuk esaslı muhasebe sistemi ile nakit esaslı muhasebe sistemi; hesap planı, belge düzeni ve raporlama açısından karşılaştırılarak incelenmiş ve son bölümde ise Beylikdüzü Belediyesi’nde yapılan muhasebe sisteminin işleyişine yönelik uygulamaya yer verilmiştir.

İş ortaklıklarındaki işlemlerin ve payların muhasebeleştirilmesi, raporlanması:

Ticari ve stratejik bir işbirliğini ifade eden iş ortaklığı, en geniş anlamıyla, iki veya daha fazla ortağın, kendi faaliyetlerini sürdürürken, sürekli veya geçici olarak ayrı bir işletme oluşturarak ya da bir işletme oluşturmadan, belirli bir işi gerçekleştirmek için kendi şirketlerinden mali ve teknik destek sağlayarak güç birliğinde anlaşmaları olarak tanımlanabilir. Muhasebe açısından ise, daha çok müşterek kontrol ve ayrı bir işletme unsurları ile kâr elde etme ve bölüşme amacının iş ortaklığının belirleyici özellikleri olduğu görülmektedir. İş ortaklıkları çeşitli açılardan sınıflandırılabilmekle birlikte, konumuz açısından en önemli ayrım, iş ortaklığının yapısına göre, salt sözleşmeye dayalı ve sermayeye katılımlı iş ortaklıkları olarak birbirinden tamamıyla farklı iki ana grupta sınıflandırılmasıdır. Bu ayrım, tarafların konsolide finansal tablolarına yansıtılacak iş ortaklığındaki payları için muhasebe yönteminin belirlenmesinde önem arz eder. Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (IFRS)?na göre, birinci gruba giren iş ortaklıkları ile ikinci gruba giren iş ortaklıklarından, taraflarına, anlaşmayla ilgili borçlara ilişkin yükümlülük getiren ve bu nedenle, tamamıyla ayrı bir araç üzerinden yapılandırılmamış kabul edilenler, müşterek faaliyetler olarak sınıflandırılır, iş ortaklığı olarak nitelendirilmez. İş ortaklıklarının yapılandırılması için, sözleşmeli birliktelikler, partnershipler ve tüzel kişiliği olan şirketler, temel hukuki yapılar olarak seçilebilir. Ancak önemli olan, iş ortaklığının ticari faaliyetindeki ihtiyaçlarına uygun bir yapının belirlenmesidir. En geniş anlamıyla bir iş ortaklığı, bir bağlı ortaklık, iş ortaklığı ya da iştirak yatırımı olabileceği gibi, müşterek faaliyet de olabilir. İş ortaklığı, bir bağlı ortaklık ise, ana şirket, konsolidasyondan muaf olmadıkça, kontrol gücüne dayanarak, yatırımını konsolidasyona tabi tutar. İş ortaklığı, müştereken kontrol edilen bir iş ortaklığı ya da önemli etkiye sahip bir iştirak yatırımı ise, yatırımcı, yatırımını grubun konsolide finansal tablolarına özkaynak yöntemini uygulayarak dahil eder. İş ortaklığının bir müşterek faaliyet olması durumunda ise, yatırımcı, kontrol ettiği varlık ve borçları ile gelir ve giderlerini, ayrıca ortak varlıklarda, borçlarda, gelir ve giderlerdeki payını, sadece kendi hesaplarına kaydeder.

Konaklama işletmelerinde etkin maliyet yönetiminin önemi ve bir uygulama

Ülkeler arası sınırların gün geçtikçe yok olmaya başlaması, konaklama işletmelerinde ürün olarak sunulan hizmetlerin ve hizmet paketlerinin kolay kopyalanabilir olması ve stoklanamaması nedenleri ile konaklama sektöründe rekabet gün geçtikçe artmaktadır. Sektörde yaşanan bu rekabet, işletmelerin istedikleri kar marjlarına ulaşabilmeleri için gerekli olduğunu düşündükleri fiyatları belirlemelerini zorlaştırmaktadır. Sektörle rekabet edebilmek için piyasa fiyatlarını kabul etmek zorunda kalan konaklama işletmeleri, hedefledikleri kar marjlarına ulaşmak için belli bir kalite düzeyinin altına düşmeden maliyetlerini kontrol etmek zorunda kalmaktadır. Bu bağlamda maliyetleri daha oluşmadan kontrol eden, maliyet artı yöntemlerden farklı olarak, satış fiyatından, hedeflenen kar marjının çıkartılması ile hedef maliyeti belirleyen ve bu maliyet çerçevesinde ürünün şekillenmesine yönelik çalışmaları kapsayan hedef maliyetlemeyi uygulamak faydalı olacaktır. Bu süreçte hizmetlerin bileşenlerinin bulunması ve bu bileşenlerin maliyetlerinin doğruya daha yakın belirlenebilmesi amacıyla faaliyet tabanlı maliyetlemenin, hedef maliyetleme ile uyumlu olarak konaklama işletmelerinde uygulanabilirliği araştırılacaktır. Bu kapsamda çalışmanın birinci bölümünde konaklama işletmelerinin özellikleri, sınıflandırılmaları, organizasyon yapıları ve muhasebe yapıları incelenmiştir. İkinci bölümünde maliyet yönetimine değinilecek ve maliyet yöntemleri içerisinde yer alan hedef maliyetleme ve faaliyet tabanlı maliyetleme incelenecektir. Çalışmanın üçüncü bölümünde konaklama işletmelerinde faaliyet tabanlı maliyetlemenin ve hedef maliyetlemenin uygulanması incelenecek ve dördüncü bölümde de bir konaklama işletmesinde faaliyet tabanlı maliyetleme ile birlikte hedef maliyetleme uygulanacaktır.

Çok uluslu şirketler ve finansal raporlama sorunları-bir uygulama

Günümüzde, uluslararası mal ve sermaye hareketlerinin giderek yoğunlaşması ve şirketlerin finansman kaynağı gereksinimi sonucu iç pazarlardan dış pazarlara da yönelmesi, şirketlerin hazırladıkları finansal raporların önemini arttırmıştır. Her ülkenin kendine özgü finansal raporlama standartlarının olması, birden fazla ülkede faaliyette bulunan şirketler için sorun ortaya çıkarmaktadır. Türkiye’de faaliyet gösteren çok uluslu şirketler finansal tablolarını Tekdüzen Muhasebe Sistemine göre hazırlamaktadır. Aynı zamanda çok uluslu şirketler finansal tablolarını ana şirkete de sunmak zorundadır. Çalışmada çok uluslu şirketlerin özellikleri, çok uluslu olma yolunda geçirdikleri aşamalar ve Türkiye’de faaliyet gösteren çok uluslu şirketlerin Türkiye’de hazırladıkları finansal tablolar ile yurt dışına sundukları temel mali tablolar arasındaki benzerlikler ve farklılıklar ortaya konulmuştur.

Sağlık kuruluşlarında tıbbi faaliyet maliyetlerinin saptanması ve bir uygulama

Elektronik ticaretin muhasebeleştirilmesi ve vergilendirilmesi sorunları, bir uygulama

Günümüzde bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişmeler, ticari faaliyetler için gerekli olan bilgi ve belgelerin elektronik ortama aktarılarak, işlemlerin elektronik ortamda yapılabilmesine olanak sağlamış ve elektronik ticaret kavramını gündeme getirmiştir. Elektronik ticaret sayesinde tüketiciler ve üreticiler birbirleriyle her türlü veri, ürün ya da hizmet alışverişini yapabilmektedir. Elektronik ticaret yapan işletme sayısının artmasıyla, muhasebe bilimine olan ihtiyaç artmıştır. Elektronik ticaret işlemlerinin mahiyeti gereği, muhasebeleştirme ve vergilendirme işlemlerinde bazı sorunlar ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada da, elektronik ticaret işlemlerinin muhasebeleştirilmesi ve vergilendirilmesi ile ilgili sorunlar belirlendikten sonra çözüm önerileri getirilmiştir. Yapılan uygulama ile, uygulama yapılan firma bünyesinde, konuyla ilgili sorunlar belirlenip, çözüm önerileri sunulmuştur.

İşletmelerde kârı yüksek gösterme yöntemleri ve Türkiye’de hisse senetlerinin halka arzı öncesi kârı yüksek gösterme eğilimleri

Bu çalışmada ülkemizde hisse senetlerini ilk defa halka arz eden işletmelerin halka arz dönemlerinde tahakkuklarını kullanarak kârlarını yüksek gösterip göstermedikleri incelenmiştir. İşletmelerin kârları, nakit ve tahakkuklar olarak iki ayrı bileşenden oluşmaktadır. Nakit kârlar, tahsil edilmiş gelirler ve ödenmiş giderlerden oluşmaktadır. Tahakkuklar ise, nakit olarak tahsil edilmemiş gelirler ve ödenmemiş giderlerden oluşmaktadır. Nakit karşılığı oluşan işlemler seçilen muhasebe politikalarından etkilenmemektedir. Buna karşılık, tahakkuklar seçilen muhasebe politikaları, uygulanan yöntemler ve gelir ve giderlerin tanıma zamanına göre değişebilmektedir. Çalışmada, 1994-2001 yılları arasında halka açılan işletmelerden belirli kriterler gözetilerek 95 adedi seçilmiş ve bu işletmelerin takdire bağlı tahakkuklar olarak adlandırılan işletmenin normal faaliyet seviyelerin gerektirdiği tahakkukların dışındaki, işletme yöneticilerinin seçtikleri muhasebe politikaları sonucunda oluşan tahakkuklarının halka arz dönemleri itibariyle değişimi incelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre işletmelerin halka arz döneminden önce tahakkuklarını artırarak kârlarını yükseltmeye başladıkları, halka arz yılında ise tahakkuklarını en yüksek seviyelere çıkardıkları görülmüştür. Halka arz döneminden sonra ise tahakkukların halka arz öncesi seviyelerine yakın seviyelere düştüğü görülmüştür. Bu durum, ülkemizde hisse senetlerini halka arz eden işletmelerin tahakkuklarını kullanarak kârlarını yüksek gösterdiğine dair hipotezleri destekler niteliktedir. Sonuçların gücünü test etmek için aynı dönemde hisse senetlerini halka arz etmeyen ve aynı sektörde faaliyet gösteren işletmeler incelenmiş ve bu işletmelerin tahakkukları ile halka açılan işletmelerin tahakkuklarının dönemler itibariyle değişiminde önemli farklılıklar gözlenmiştir. Bu da aynı dönemlerdeki tahakkuklardaki değişimlerin, işletmelerin tümü için geçerli olmadığı, sadece halka açılan işletmeler için geçerli olduğunu göstermektedir.

Sağlık kuruluşlarında faaliyet maliyetlerinin saptanması ve bir uygulama

Hastaneler topluma çeşitli sağlık hizmeti sunan sağlık sistemimizin en önemli kurumlarından biridir. Hastanelerde ekonomik değerlendirmeler yapmak için öncelikle faaliyetlerin belirlenmesi ve üretim sürecinin analiz edilmesi gerekmektedir. Diğer hizmet işletmelerinden farklı olarak hastanelerdeki üretim süreci karmaşık bir yapıya sahiptir. Hastane yönetimlerinin bu karmaşık çevrede doğru karar alabilmeleri için gerekli olan en önemli bilgi kaynağı maliyet muhasebesi sistemidir. Bu çalışmada, özel bir sağlık kuruluşunun 2007 yılı verilerine göre hastane hizmet üretim merkezlerindeki birim maliyetleri belirlemek amaçlanmıştır.