PROF. DR. ALAEDDİN MEHMEDOĞLU

Türkiye Türkçesinde hitap ve ara sözler(duygu sözleri)

Türk dili zengin kelime hazinesine sahiptir. Türk dilinde kelime türlerinin bazıları söz diziminde görev alabilmekte, bazıları ise söz diziminde görev alamamaktadır. Dilde cümleyi oluşturan temel ve yardımcı cümle öğelerinden başka, bir sıra kelime ve kelime grupları da kullanılmaktadır. Hitap ve ara sözler bu kelime veya kelime gruplarındandır. Türkiye Türkçesinde hitap ve ara sözler geniş bir şekilde araştırılmamıştır. Neticede de Türkiye Türkçesinde cümle öğeleri ile hitap ve ara sözler karıştırılmaktadır. Bu tezde Türkiye Türkçesinde kullanımı yaygın olan hitaplar ve ara sözlerin özeliklerini, bunların söz dizimindeki yerini ortaya koymaya çalıştık. Tez dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Türkiye Türkçesine ait yazılmış dil bilgisi kitaplarında kelime türlerinin sınıflandırılmasına, bu sınıflandırmada yardımcı kelime türlerinin belli bir ölçüte dayanmadan yapılan tasniflerinin yol açtığı belirsizliklere, sorunlara yer verdik İkinci bölümde Türkiye Türkçesinde gramer bakımından cümle öğeleriyle ilişkisi olmayan sözlerin özellikleri ve bu kelimeleri cümle öğesi olarak tahlil etmenin yanlışlığı örnek cümlelerle açıklanmaya çalışılmıştır. Üçüncü bölümde bizim adlandırdığımız hitapların Türkiye Türkçesi içinde ünlem türü içinde verildiği Türk dil bilimcilerin eserlerinden örneklerle ortaya koyulmuştur. Hitapların anlam özellikleri, cümledeki yeri açıklanarak, dilimizdeki edebi eserlerden örnekler seçilerek, hitaplar gösterilmiştir. Böylece hitapların ünlemlerden ayrı bir tür olarak yer almasının gerekliliği anlatılmıştır. Son bölümde bizim adlandırdığımız duygu sözlerinin Türkiye Türkçesinde edatların ve zarfların içinde verildiği örneklerle ortaya koyulmuş, duygu sözlerinin anlam özellikleri, cümledeki yeri belirtilerek, bunların edatlardan ve zarflardan çeşitli yönleriyle ayrılan bir kelime çeşidi olarak kabul edilmesinin gerekliliği anlatılmıştır. Tez Türklük biliminin son bulgularına dayalı olarak yazılmıştır. Anahtar kelimeler: Temel Kelimeler, Yardımcı Kelimeler, Cümle Dışı Unsur, Hitap, Ara Sözler,

Türkiye Türkçesinde kelime gruplarının sınıflandırılması

ÖZET Bu çalışmada Türkiye Türkçesinde kelime grupları meselesini incelemeye çalıştık. Ancak önce “Kelime grubu nedir?” sorusuna yanıt bulmaya çaba gösterdik. Bu hususta birçok ayrı görüşün olduğunu ortaya çıkardık. Bilim adamlarına göre, kelime gruplarının tasnifinin, cümlenin ve cümle öğelerinin adlandırılışının farklarının neler olduğunu göz önüne serdik. Türkiye Türkçesinde içinde isim-fıil, sıfat-fıil, zarf-fıil bulunan cümleler birçok dil bilimci tarafından basit cümle olarak kabul edilmiştir. Bazı dil bilimciler ise isim-fıil, sıfat-fıil, zarf-fıil bulunan cümleleri birleşik cümle kabul etmiştir. Böyle düşünen dil bilimcilerin düşünceleri ve verdikleri örneklerde bu çalışmada verilmiştir. Türkiye Türkçesinde kelime grupları ile ilgili yapılmış tasnifler incelenmiştir. Bu tasniflerdeki farklılıklar tespit edilerek gözler önüne serilmiştir. Kelime gruplarının dil bilimciler tarafından yapılmış tanımları ortaya konmuştur. Kelime gruplarının sınıflandırılmasının sınırları üzerinde durulmuştur. Dil bilimcilerin görüşlerinde kelime grubunun, cümlenin tanımı, kelime gruplarının sınırları, kelime gruplarının tasnifi yapılmış ve bunun nedenleri ortaya konulmuştur. Türk dilinin bu meselesine çözüm aranmış ve bunlar araştırmada ortaya konulmuştur. VI

Türkiye Türkçesinde edat Postposition in Turkey Turkish language

ÖZET Anahtar Kelimeler: Edat, Ügeç, Takı, Edat Grubu, Edat Tümleçleri, Ügeç Tümleçleri, Takı Grubu. Bu tez Türkiye Türkçesinde edatların dilin yapısındaki yerini tayin etmek, bu sahada yapılmış olan çalışmaları araştırmak ve edat konusunda mevcut problemlerin çözümüne katkıda bulunabilmek amacıyla hazırlanmıştır. Bazı dil bilimcilerimizin edat teriminin kapsamı içine bağlaç ve ünlemleri de dahil etmiş olmalarından kaynaklanan bir sebeple; sırf bu eserlerle sınırlı olmak kaydıyla bağlaçlar (bağlama edatları) ve ünlemler (ünlem edatları) bu tezin kapsamına dahil olmuştur. Ayrıca genel anlamda Türkolojide edatların tetkik tarihiyle ilgili bilgiler ve çağdaş şivelerde edatların işlenişleri tespit ve düşüncelerimiz beyan edilmek suretiyle ele alınmıştır. Türkiye Türkçesinde bu konuyla ilişkilendirilen terimler, terimlerle ifade edilen alanın sınırları, edatm tanımlanması ve edatlara izafe edilen karakteristik özellikler başlıca gramer kitaplarından ve dil bilimle ilgili öteki eserlerden; müştereklikten münferide bir yöntemle aktarılarak ulaşılan neticelere yer verildi. Gramer yazarlarımızın ve diğer dil bilimcilerimizin, edatları yapı ve menşe, kullanış, fonksiyon halamlarından işleyişleri konu edilerek problem teşkil eden meselelerin sebepleri izaha çalışıldı. Bu konuda varılan sonuçlar ilgili bölümlerin son kısımlarında ağırlıklı olmak üzere işlendi. Türkiye Türkçesinde umumiyetle

Kazak Türkçesi-Türkiye Türkçesi arasında aktarma ile ilişkili bağımlı birleşik cümle üzerine bir inceleme

Bu çalışmada Türkiye Türkçesi ile Kazak Türkçesi arasındaki bağımlı birleşik cümle örnekleri incelenmektedir. Türkiye Türkçesinde şimdiye kadar bağımlı birleşik cümleler bilimsel açıdan yeterince araştırılmamış ve farklı sınıflandırmalar yapılmıştır. Bu çalışmada bağımlı birleşik cümle konusunda Kazak Türkçesi ile Türkiye Türkçesi örneklerle mukayese edilmiş ve Türklük biliminin son bulgularına dayalı incelemeler yapılmıştır. Bununla birlikte, Türk lehçelerinde birleşik cümlenin oluşumu ve çeşitleri araştırılmıştır. Neticede Türk dilinde ortak ve her lehçeye has değişiklikler tespit edilmiştir. Türkiye Türkçesindeki farklı fikir ve görüşler araştırılmış ve bağımlı birleşik cümle ile ilgili yeni sınıflandırmalar yapılmıştır. Kazak Türkçesindeki birleşik cümlelerin Türkiye Türkçesinde yanlış terimlerle adlandırılması üzerine bilimsel çalışmalar yapılmıştır. Neticede, Kazak Türkçesinin kendine has cümle yapılarıyla Türkiye Türkçesinin cümle yapıları arasındaki farkın olduğu meydana çıkmıştır. Ama bu fark yapı farkıdır. İster Kazak, ister Türkiye Türkçesi birleşik cümlelerle, o açıdan bağımlı birleşik cümlelerle zengin olduğu belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Türkiye Türkçesi, Kazak Türkçesi, Türk lehçeleri, birleşik cümle, bağımsız birleşik cümle, bağımlı birleşik cümle