PROF. DR. AHMET KALA

Süveyş Kanal Şirketi’nin kuruluş dönemi faaliyetleri ve buharlı kazı makineleri teknolojisi: 1854?1860

Süveyş Kanal Şirketi’nin kuruluş dönemi faaliyetleri ve buharlı kazı makineleri teknolojisini konu alan bu çalışmanın ilk kısmında kanalların tarihsel gelişimi ele alınmıştır. Devamında; Süveyş Kanal Şirketi’nin kuruluş dönemi boyunca özellikle Avrupa’da oluşturduğu kamuoyu tavrı ve Osmanlı Avrupa ilişkilerindeki rolü, arşiv belgeleri ve şirket kayıtları temel alınarak incelenmiştir. Son bölümde ise, buharlı kazı makinelerinin tarihsel gelişimi ve projede kullanılması planlanan makinelerin fiyatları, özellikleri ve teknolojileri analiz edilmiştir. Ayrıca işçi maliyetleri ve planlanan toplam maliyet öngörüleri de çalışmamızda yer almıştır. Araştırma sonucunda; Süveyş Kanalı için yapılan çalışmanın yalnızca Avrupa devletlerine atfedilmesi durumunun yanlışlığı ve bütün Mısır tarihi boyunca süregelen bir bilgi birikimin proje üzerindeki etkisi ortaya çıkmıştır. Süveyş Kanal Şirketinin kuruluş aşamasından itibaren çok uluslu bir şirket olduğu ve projeyi devam ettirebilmek amacıyla birçok Avrupa devleti ile uluslararası siyaseten etkin bir diyalog içinde bulunduğu tespit edilmiştir. Son olarak buharlı makinelerin kazı teknolojilerine entegrasyonu ve bu sayede kazı işlemlerini yapılabilir kılmasının şirketin çalışmalarını ne şekilde etkilediği ve bu teknolojinin geçmişine çalışmamızda yer verilmiştir.

Osmanlı Devletinde porselen ve çini fabrikaları

Bu çalışma Osmanlı Devleti’ndeki porselen ve çini üretiminin, fabrikasyon yönünü ele almak amacıyla yapılmıştır. Çalışmada öncelikle Osmanlı Devleti’nin sanayi ve fabrika kavramlarına genel bir bakışı verilmiştir. Daha sonra çalışma porselen ve çininin tarihsel gelişimi ile devam etmiştir. Bu ikilinin üretimi ile ilgili bazı teknik detaylardan sonra, sektörün fabrikasyon üretimi anlatılmaya başlanmıştır. Sektördeki fabrikalar devlet ve özel sektör olmak üzere iki ayrı başlıkta incelenmiştir. Bu bölümde ilk incelenen kısım, sektörün tek devlet fabrikası olan Yıldız Porselen ve Çini Fabrikası’dır. Fabrikanın kuruluş nedeni, binası, teknik donanımı, üretim amaçları ve işgücü öncelikli ele alınan konular olmuştur. İşgücünün mesleki gelişimi, sektörde kaydettiği aşama ve sektörde yerli uzman yetiştirilmesi konuları ele alınan diğer hususlardır. Ayrıca bu fabrikanın tarihsel gelişim süreci de, detaylı bir şekilde anlatılmıştır. 1892 yılında kurulan fabrika, 1908’e kadar faaliyetine devam etmiştir. Fabrika 2. Meşrutiyet sonrası Maarif Nezareti tarafından yeniden açılmıştır. Fakat süregelen savaşlar fabrikanın önemli bir faaliyette bulunmasını engellemiştir. Birinci Dünya Savaşı içerisinde Fenerbahçe’de yeni bir fabrika kurulmak istenmişse de, bu teşebbüs netice vermemiştir. Çalışmanın takip eden bölümünde, özel sektör faaliyetlerinden bahsedilmiştir. Bu bölümde özellikle vurgulanan husus, sektör bazında incelenen imtiyazlı özel fabrika sistemidir. Bu sistemde devlet kendisi sanayi yatırımı yapmak yerine, bunu yapması için özel girişimcilere imtiyaz tanımıştır. Bu imtiyazla fabrika kurmak isteyen girişimciye, sınırları ve süresi net bir şekilde belirlenmiş bir tekel tanınmaktaydı. İmtiyaz sisteminde konuyla ilgili ikinci bir fabrikanın kurulması yasaklanırdı. Yalnız dükkân ve atölye ölçeğindeki esnaf faaliyetlerinde serbestti. Bu sistemle devlet bütçeden kaynak ayırmadan sanayi yatırımı yaparken, girişimci kendisine tanınan sınırlı tekel hakkıyla piyasa rekabetinde güç kazanırdı.

1589-90 ile 1602-3 malî yıllarına ait Osmanlı Devleti bütçelerinin oluşturulması ve incelenmesi Compose and analize of the Ottoman State budget belonging to the years 1589-90 and 1602-3

16. yüzyılın sonları ve 17. yüzyılın başları Osmanlı Devleti?nde uzun savaşların, para politikalarındaki değişimlerin, isyanların olduğu bir dönemdir. Osmanlı Devleti bu sorunların her birine karşı idare yapısındaki esneklikten dolayı çözüm politikaları geliştirerek çağdaşı olan devletlere nazaran dönemi başarılı bir şekilde geçirmiştir. Osmanlı Devleti maliyesinde merkezî hazineye ait günlük gelir ve giderlerin kayıtlarını yansıtan ruznamçe defterleri ışığında bütçeler oluşturularak 1589-90 malî yılı ile birlikte 1602-3 malî yılında devletin malî yapısı incelenmiştir. Bütçelerden elde edilen yekun meblağları dönemin bütçeleriyle karşılaştırarak gelir ve giderlerin seyri gözlemlenmiştir. Ayrıca devletin içinde bulunduğu ekonomik ve askerî şartlara uyumuna ilişkin kullandığı politikalar incelenebilmektedir.

Son dönem Osmanlı mimarisinde mimarbaşılık müessesesi ve Mimar Kemalettin

1900’lerin İstanbul’u, Fransa ve Almanya’da eğitim görmüş Müslüman mimarlar tarafından değiştirilmiş ve yeniden imar edilmiştir. Bu mimarlar tüm Avrupa’da neo-klasik binaları görmüşler ve Osmanlı başkenti İstanbul’a deneyimlerini getirmişlerdir. II. Abdülhamid döneminden sonra siyasal parti olarak İttihat ve Terakki’nin Osmanlı topraklarında iktidara gelmesiyle, partinin ideolojisi yeni nesil mimarların görüşleriyle örtüşmüştür. Bu çalışmanın amacı Avrupa ve Osmanlı Neo-klasik deneyimini tarihsel ve politik arka planlarını da göz önünde bulundurarak benzerlikleri ve farklılıklarıyla tartışmak ve İstanbul’daki mimari dönüşümü örnekleriyle anlamaya çalışmaktır.

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul Şehremaneti Mecmuası (1924-1928) dizin inceleme ve değerlendirme

İstanbul Şehremaneti Mecmuası, Cumhuriyet’in ilanından sonra Türkiye’de bir belediye tarafından yayımlanan ilk şehircilik ve yerel yönetim yayını olma özelliğine sahiptir ve özellikle İstanbul’daki belediyecilik faaliyetleri ve şehir hayatı hakkında çok önemli bilgiler içermektedir. Bu sebeple yayının incelenmeye değer bir nitelikte olduğu düşünülmüş ve yayın, tez çalışmamıza konu edilmiştir. Şehremaneti Mecmuası, üç bölüm halinde incelenmiştir: Birinci bölümde, mecmuanın yayımlanma amacı, şekilsel özellikleri ve içeriği ele alınmıştır. İkinci bölümde, mecmuanın yazar kadrosu hakkında teferruatlı bilgi verilmiş, üçüncü bölümde ise mecmuada yer alan makaleler genel başlıklar altında toplanarak değerlendirmeleri yapılmıştır. Ayrıca ekler bölümünde de mecmuada yayımlanan makale, yazı ve fotoğrafların bibliyografik dizinleri hazırlanarak dönemin yerel yönetim yazınına, İstanbul’un sosyo-kültürel yapısına ait bulgular elde edilmiştir. Bu inceleme sonucunda, araştırmacıların, ortaya çıkarılan bilgiler ışığında, Cumhuriyet’in ilk yıllarında İstanbul’daki belediyecilik ve kentleşme uygulamalarını yeniden ve daha ayrıntılı bir şekilde yorumlayabilmesine katkı sağlanmıştır.

Cumhuriyet dönemine kadar Osmanlı İmparatorluğu’nda sigortacılık

Osmanlı İmparatorluğu’nda sigortacılığın ortaya çıkışı ve gelişimini anlamak bir çok açıdan aydınlatıcı olacağı kuşkusuzdur. Zira Osmanlı’da sigortacılığın ortaya çıkışı Osmanlı Modernleşmesinin tam ortasında duran fakat şu ana kadar ihmal edilen bir alandır. Bu manada Osmanlı İmparatorluğu’nda sigortacılığın gelişimi modernleşme ile birlikte ve onu tamamlayarak yoluna devam etti. Sigortacılığın Osmanlı Toplumsal yapısını nasıl tanımladığı ve dönüştürdüğünün ihmal edilmesi dönemi inceleyen çalışmaları kuşkusuz eksik bırakacaktır. Osmanlı Toplumu’nu derinden etkileyen yangın felaketine karşı Sigorta şirketlerinin sunduğu teminatlar ve faaliyetler; devletin üzerindeki maddi yükü almakla kalmadı devleti de modernleşmenin fiziki dönüşümünü sağlaması için zorladı. Bu çalışmada Modern Sigorta Şirketleri’nin ilk defa nerede ve ne zaman faaliyete başladıklarını ve nasıl bir gelişim izlediğini, devlet ve toplumla olan ilişkileri ve kendi iç işleyişlerini İngiliz Sun Sigorta Şirketi Arşivi ve İngiliz Ulusal Arşivi temel alınarak incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda şu ana kadar bilinenin aksine Osmanlı’da sigortanın erken tarihlerinden beri uygulandığı ve devlet makamlarının sigortacılığı desteklediği ve bu alanı düzenlemek istediği sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Sigorta Tarihi, Sigorta, Yangın Sigortası, Sun Sigorta Şirketi, Yangın Sigorta Haritası, Goad

Osmanlı İstanbul’unda zamanı belirlemek için kullanılan araçlar, mekânlar ve ilgili uzmanlar

İnsanlar çağlar boyunca çeşitli sebeplerle zamanı ölçme ihtiyacı duymuşlardır. İslam’da zamanı ölçme ihtiyacı, temel olarak dinin gereklerini yerine getirebilme zorunluluğundan doğmuştur. Bu zorunluluk, Osmanlı döneminde, başkent İstanbul’da bu konuda birçok çalışmanın yapılmasını tetiklemiştir. Bu çalışmanın amacı, Osmanlı döneminde İstanbul’da zamanı belirlemek için kullanılan araçları, yapılan çalışmaları, bu konuda çalışan uzmanları ve zamanın belirlendiği mekânların değişimini incelemektir.