PROF. DR. AHMET GÖKÇEN

Yapısal eşitlik modellemesi: İnternet servis sağlayıcıları sektöründe müşteri sadakati üzerine bir uygulama

Yapısal eşitlik modellemesi gizil değişkenler arasındaki nedensel ilişkilerin sınanmasında kullanılan kapsamlı bir istatistiksel analiz tekniğidir. Yapısal eşitlik modellemesi Doğrulayıcı Faktör Analizi, Yol Analizi ve Regresyon Analizi yaklaşımlarının sentezlenmesiyle ortaya çıkan bir yöntem olup bu çalışmada bütün teorik ayrıntıları ile incelenmiştir. Çalışmanın uygulama kısmında Türkiye’de İnternet Servis Sağlayıcıları sektöründe müşteri sadakati ve bileşenleri arasındaki ilişkilerin modellenmesi amaçlanmaktadır. Söz konusu pazarda müşteri sadakati olgusunun bileşenleri olan kurumsal imaj, güven, firmaya yönelik beklentiler, müşteri şikâyetleri yönetimi, hizmet kalitesi, değiştirme maliyeti ve fiyat algısı değişkenleri arasındaki ilişkilerin teorik altyapıları ile incelenmesi ardından kuramsal model ve araştırma kapsamında belirlenen hipotezler yapısal eşitlik modellemesi kullanılarak istatistiksel olarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda önerilen teorik modelin istatistiksel olarak geçerliliği belirlenmiş ve ileri sürülen ondört hipotezden yalnızca biri reddedilmiştir. Anahtar Kelimler: Yapısal Eşitlik Modellemesi, Yol Analizi, Doğrulayıcı Faktör Analizi, Gizil Değişken, Müşteri Sadakati, İnternet Servis Sağlayıcıları Sektörü.

Çok rejimli eşik değerli hata düzeltme modelleri ile Türkiye ekonomisinde bütçe açıklarının analizi

Çalışmada varyansta ve ortalamada doğrusal olmayan model ayrımı vurgulanmıştır. Birim kök kavramı ve yapısal kırılmalı birim kök testleri incelenmiş ve bu testlerin doğrusal olmayan birim kök testleri ile olan farkı vurgulanmıştır. Ekonometri litaratürüne yeni katılan doğrusal olmayan koentegrasyon ve hata düzeltme modellerinin incelendiği bu çalışmada birim kök testlerinde ve hata düzeltme modellerindeki rejim sayıları yapılan testlerle tespit edilmiş ve tahminler yapılmıştır. 3 rejimli birim kök ve 3 rejimli hata düzeltme modelinin en iyi sonucu verdiği bu çalışmada, elde edilen sonuçlara göre Türkiye ekonomisinde genel bütçe dengesinin GSMH’ye oranı -0.038 ile 0.032 aralığında sürdürülebilirdir.

Gelişmekte olan ülkelerde doğrudan yabancı sermaye yatırımları etkinliği: Türkiye için ekonometrik bir uygulama

Doğrudan yabancı sermaye yatırımları, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler için önemli bir sermaye kaynağıdır. Birçok ülke, doğrudan yatırımları teşvik ederek ekonomilerini geliştirme stratejisini izlemektedir. Küreselleşme sürecinin hız kazanmasıyla birlikte, hem gelişmiş hem de tasarruf ve yatırım eksiği bulunan ülkeler, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını çekebilmek için çaba sarf etmektedir. Söz konusu yatırımları çekebilmek; ülke ekonomisine sermayenin yanı sıra teknoloji, istihdam, milli gelir artışı, üretim ve geniş dış pazar avantajları gibi birçok katkı sağladığı için, ülkelerin kalkınmasında doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının etkin bir rol oynadığı kabul edilmektedir. Türkiye, yabancı sermaye yatırımlarına karşı olumlu bir tutum sergileyen, liberal mevzuata sahip bir ülke olmasına rağmen, sahip olduğu doğrudan yabancı sermaye yatırımı çekme potansiyelinin oldukça gerisinde kalmıştır. Ayrıca, Türkiye’ye gelen yabancı sermayenin, sabit yatırımlar yerine daha çok şirket birleşmeleri ve satın almalar, özelleştirme ve gayrimenkul alanlarına yönelmesi nedeniyle, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının istihdam, milli gelir ve ekonomik büyüme gibi makroekonomik değişkenlere yapması gereken olumlu katkı, yetersiz seviyede kalmıştır. Anahtar Kelimeler: Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları, Ekonomik Büyüme, Çok Uluslu Şirketler, Durağanlık, Eşbütünleşme.

Sektörel bazda hisse senetleri getiri volatilitesinin asimetrik koşullu değişen varyans modelleri ile tahmini

Finansal zaman serilerinin en önemli özelliği, zaman içinde değişen volatilitedir. GARCH (Genelleştirilmiş Otoregresif Koşullu Değişen Varyans) metodu bu varsayım üzerine kurulmuş bir tekniktir. Bu model, zaman serilerinde değişen volatilitenin modellenmesinde başarıyla uygulanmıştır. Koşullu volatilite ve koşullu ortalama arasında asimetrik bir ilişki bulunmasından sonra, ekonometristler tüm gayretlerini yeni yöntemler bulmaya harcamışlardır. Bu yöntemlerin en ilgi çekici olanları, olumlu ve olumsuz haberlerin volatilite üzerinde farklı etkilerinin olduğu ?asimetrik? ya da ?kaldıraç? volatilite modelleridir. Bu modellerin en önemli avantajı, volatilitedeki asimetrikliği hesaba katmalarıdır. Çünkü, klasik GARCH modelleri asimetrikliği açıklamazlar. Bu çalışmada, mali, hizmetler, sanayi ve teknoloji sektörlerindeki hisse senetlerinin getirilerinde asimetri ve kaldıraç etkilerinin olup olmadığını açıklamak amacıyla, koşullu değişen varyans modelleri kullanılmıştır. TARCH ve EGARCH modelleri en uygun modeller olarak bulunmuştur. Fakat, TARCH ve EGARCH modelleri ile modellenen tüm sektörlerde hisse senedi getirilerinde kaldıraç etkisi bulunmamıştır. Olumlu ve olumsuz şokların hisse senedi getirilerinin volatilitesi üzerinde asimetrik etkileri olduğu görülmüştür. Olumlu şoklar aynı büyüklükteki olumsuz şoklarla karşılaştırıldığında volatilite üzerinde daha büyük etki yaratmaktadır.

Türkiye’de işsizlik olgusu ve çözümüne ilişkin politikaların etkinliği

İşsizlik, ülkelerin tamamen yok edemediği, ancak asgari düzeye indirmeye çalıştığı sosyoekonomik bir olgudur. Bu amaçla uygulanan istihdam politikalarının etkinliği, parametrik veya nonparametrik yöntemlerle analiz edilebilmektedir. Bu çalışmada, teorik çerçevenin verilmesinden sonra, uygulanan istihdam politikalarının etkinliği Veri Zarflama Analizi (VZA) ile sınanmıştır. Nonparametrik bir yöntem olan VZA, Charnes, Cooper ve Rhodes (1978) tarafından Farrell’ın doğrusal programlama tabanlı toplam faktör verimliliği yaklaşımından türetilmiştir. VZA, tanımlı bir üretim fonksiyonu veya istatistiksel dağılım kullanmaksızın benzer girdilerle benzer çıktılar elde eden homojen karar verme birimlerinin (KVB) etkinliklerini ölçebilmektedir. VZA, her bir KVB için en uygun ağırlıkları hesaplayarak KVB’lerin etkinlik değerlerini verebilmekte, ayrıca KVB’ler için etkinsizliğin kaynağını gösterebilmektedir. İstihdam politikalarının etkinliği iki uygulamayla sınanmıştır. İlk uygulamada KVB olarak ülkeler; çıktı olarak GSYH ve istihdam oranı, girdi olarak kısmi istihdam oranı, işgücüne katılım oranı, sabit sermaye yatırımları, doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve küresel rekabet endeksi kullanılmıştır. İkinci uygulamada, KVB olarak İŞKUR İl Müdürlüğü birimleri, çıktı olarak istihdam, girdi olarak personel sayısı, açık iş sayısı, kursiyer sayısı, kayıtlı işsiz sayısı ve iş-meslek danışmanlığı hizmetleri belirlenmiştir. Uygulamalarda, çıktı yönelimli BCC modeli temel VZA modeli olarak kullanılmıştır. Bu seçimde, beşeri sermeye ve teknoloji seviyesi sebebiyle KVB’lerin ölçek farklılıkları ve seçilen girdilerde azaltma yapmanın ulusal politikalar gereği anlamlı olmaması etkili olmuştur.

Mekansal ekonometri ve mekansal panel ekonometri yaklaşımları: AB üye ülkeleri için gelir yakınsama hipotezi üzerine bir uygulama

Coğrafyanın temel yasalarından biri yakın şeylerin uzak şeylerden daha etkili olduğudur. Yakın şeylerin etkilerinin ölçülme ihtiyacı sonucu mekansal ekonometri gelişmiştir ve birçok disiplinde kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. Özellikle bölgesel ekonomik çalışmalarda bölgelerarası etkileşimleri ve farklılıkları belirlemek için etkin bir araçtır. Çünkü mekansal ekonometri yaklaşımı, mekansal etkileşim veya mekansal otokorelasyon ve mekansal heterojenliği içermektedir. Bu çalışma esas olarak yalnızca mekansal etkileşimi veya otokorelasyonu inceleyen mekansal ekonometri ve mekansal panel ekonometri yaklaşımlarını açıklamak amacıyla yapılmıştır. Bu bağlamda öncelikle mekansal ekonometrik modeller, daha sonra panel veri modelleri ardından mekansal panel veri modelleri izah edilmiştir. Açıklanan modellere ait tahmin yöntemleri ve testler detaylı olarak incelenmiştir. Uygulama kısmında ise Avrupa Birliği üye ülkelerine ait gelir yakınsama hipotezi 2000-2007 yılları için bu modeller ile araştırılmıştır. Kesit analizde sınır komşuluğu ve merkezler arası uzaklığa göre belirlenen komşuluklar kıyaslanmıştır. Ancak panel veride sınır komşuluğu tanımına göre anlamlı bulgulara ulaşılamamıştır. Bu nedenle panel veri analizinde merkezler arası uzaklığa göre komşuluklar oluşturulmuştur. Kesit veri analizi ile tüm AB ülke grupları için hem mutlak hem de koşullu yakınsama bulgusuna ulaşılmıştır. Panel veri analizine göre ise yalnızca AB-15 için koşullu yakınsama ortaya çıkmıştır. AB-27 ülke grubu için gelir yakınsaması gerçekleşmemiştir. Hem kesit hem de panel veri modellerinde anlamlı mekansal gecikme katsayı ve mekansal hata katsayı tahminleri elde edilmiştir. Böylelikle üretim faktörleri ve bilgi yayılması sonucu mekanlar arasında etkileşim olduğu görülmüştür.

Çok değişkenli stokastik oynaklık modelleri: Petrol piyasası ile finansal piyasalarda işlem gören sanayi sektörü endeksi arasındaki oynaklık etkileşimi üzerine bir uygulama Multivariate stochastic volatility models: An application to volatility spillovers between oil market and industrial sector indices traded in financial markets

Bu çalışmada finansal varlıklara ait oynaklığın modellenmesinde kullanılan tek değişkenli ve çok değişkenli deterministik oynaklık modelleri ile tek değişkenli ve çok değişkenli stokastik oynaklık modelleri anlatılmıştır. Ampirik analizde petrol piyasası ile MIST ülkelerinin finansal piyasalarında işlem gören sanayi sektörü endeksi arasındaki oynaklık etkileşimi çok değişkenli deterministik modellerden CCC-GARCH ve DCC-GARCH, çok değişkenli stokastik oynaklık modellerinden CCC-MSV ve DCC-MSV modelleri ile analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre oynaklık etkileşimini gösteren aktarım parametreleri deterministik modellerde değer olarak daha büyük olarak elde edilmiştir. Çok değişkenli stokastik oynaklık modellerinde ise aktarım parametreleri daha küçük olarak bulunmuştur. Çok değişkenli stokastik oynaklık modellerinde tahmin edilen sanayi sektörü endeksi oynaklığını ve ham petrol oynaklığını gösteren parametre değerleri deterministik modellerden elde edilenlere göre daha büyüktür. Dolayısıyla çok değişkenli stokastik oynaklık modellerinin oynaklık parametrelerine ilişkin süreklilik etkilerini ve oynaklık kümelenmelerini daha yoğun şekilde belirlediğini ifade etmek mümkündür.Ayrıca tahmin edilen tüm modeller dikkate alındığında tüm ülkeler için sanayi sektörü endeksi getirileri ile ham petrol getirileri arasında bir korelasyon olduğu ve bu korelasyon yapısının zamana bağlı değiştiği, dinamik olduğu anlaşılmıştır.