PROF. DR. ADNAN KARAİSMAİLOĞLU

Sümbül-Zâde Vehbî’nin Farsça Divançesi

Nazmın her türünde örnekler veren Sünbül-zâde Vehbî’nin Farsça Divançe’sinin tenkitli metnini içeren bu çalışmada şâirin hayatı, eserleri ve edebî kişiliği ele alındı. Çalışmamıza konu olan Farşça Divançe 54 gazel, 3 kasîde, 2 mesnevî, 3 tahmis, 23 kıt’a, 28 rubâ’i, 2 müfred ve 1 tarih’ten oluşmaktadır. Bu Divançe’de gazeller 428 beyit, kasîdeler 47 beyit, mesneviler 163 beyit, tahmisler 23 bend, kıt’alar 46 beyit, ruba’iler 56 beyit ve tarih 15 beyittir

Mevlânâ’da felsefe ve felsefî yaklaşım

İslâm düşüncesinin en önemli simalarından biri olan Mevlâna Celâleddin Rumî’nin düşünce sistemi, çok sayıda araştırmalara konu olmuştur. Bu çalışmada ise bir mutasavvıf olarak Mevlânâ’nın felsefeye ve filozoflara bakış açısını tespit etme amaçlanmıştır. O’nun ilim anlayışı ve önem verdiği bilgiler dinî ve tasavvufî bakışının etkisi altındadır. Mevlânâ’ya göre nazarî hikmet evrenden, maddeden hareketle yaratıcının evrene yayılmış ilim, hikmet ve kudretini anlamaya yarar. Bu faydalarıyla birlikte insanı ilahî aşka, Tanrı’ya ulaştırmada yeterli değildir.Mevlânâ insanın düşünme, idrak etme ve anlama kuvveti olan akla önem vermekle birlikte, akla bir sınır çizmekte diğer düşünürlerden farklı davranmaz. O’na göre cüz’i akıl dünyevî işlerde insana rehber olmakla birlikte irfanî bilgiyi elde etmekte yegane rehber olamaz. Zira akl-ı Küll’e muhtaçtır.Mevlânâ benzerlerinden hüküm çıkarma ve ispat etme çabası olarak kıyası, yol bulmada yardımcı olan körün elindeki sopa metaforuyla faydalı bir yöntem olarak değerlendirir. Ne var ki kıyaslarda bulunma gerekliliği batıl olandan hak olana ulaşıncaya kadardır. Çünkü maddî alem ile manevî alem arasında farklar vardır. Mevlânâ’ya göre sebepleri bilmek işleri kolaylaştırır, bilgisizliği defeder. Öz ve kabuk nispetinde olan sebepler ve tesirler Tanrı’nın eseridir ve bizi O’na ulaştırır. Ancak hakikatin önünde perde olan sebeplere karşı temkinli olmak gerekir. Sebep perdesini aralayıp sebebi yaratana ulaşmak şarttır. Anahtar kelimeler: Mevlânâ, Felsefe, Hikmet, Filozof, Akıl, Kıyas, Sebeplilik.