PROF. DR. A. COŞKUN SÖNMEZ

SIP based mobile voice over IP client for wireless networks Kablosuz ağlar için SIP tabanlı, mobil, IP üzerinden ses istemcisi

Çeşitli ikinci nesil (2G) ve üçüncü nesil (3G) hücresel ağ teknolojileri ile kablosuz yerel alan ağı (WLAN) ve kablosuz bağlantı (Wi-Fi) teknolojilerinin birlikte işlerliği yaygınlaştığı ve popülarite kazandığı için, çoklu ortam (multimedya) uygulamaları kullanıcıya hissettirmeden farklı hava arayüzleri arasında çalışabilme özelliğine sahip olmalıdırlar. Her iki teknolojinin tek bir istemcide desteklenmesi, bu iki teknolojinin yararlarını birleştirir. Bu çoktürel ortamdan yararlanacak anahtar teknolojilerden biri de IP üzerinden ses (VoIP) iletimi teknolojisidir. Internet Protokolü üzerinden sayısallaştırılmış ses paketinin nasıl taşınacağını tanımlayan VoIP, üçüncü nesil (3G) hücresel teknolojiler ve kablosuz yerel alan ağı (WLAN) gibi belirli bant genişliğine sahip ve kablosuz ortamların diğer kısıtlamalarını içinde taşıyan telsiz teknolojilerden faydalanır. Hücresel bağlantılılık geniş kapsama alanı sağlarken, düşük bant genişliği ve yüksek gecikmeden yana sıkıntı yaratır. Diğer taraftan, WLAN daha yüksek bant genişliği ve daha düşük gecikme sunar. Bundan dolayı, hücresel ağlarda çalışan VoIP uygulamaları bant genişliğini etkin olarak kullanabilmek için yarı-çift yönlü iletişim tabanlı tasarlanırken, kablosuz yerel alan ağında işleyen VoIP uygulamaları ses kalitesini arttırmak için tam-çift yönlü iletişim kullanırlar. Yarı-çift yönlü VoIP iletişimi temel olarak, diğerleri dinlerken sadece bir kullanıcının konuşabildiği ?hücresel ağlar üzerinden bas-konuş? (PoC) yöntemidir. Yarı-çift yönlü iletim yapan IP tabanlı ağ kullanımı daha az bant genişliği gereksinimi yararına sahiptir (örneğin; ağ ve hizmet tasarrufu). Bu tez SIP tabanlı mobile bir VoIP istemcisinin tasarımını ve gerçeklenmesini tanımlar. Bu tez temelde çoktürel ağlar üzerinde çalışabilen bir VoIP istemcisi tasarımının çözülmesi gereken iki sorununun üzerinde yogunlaşır. Birinci ve en zorlu sorun farklı erişim teknolojileri arasında kullanıcıya fark ettirmeden yer değişim desteği sağlanmasıdır. Bu tezde, kullanıcıya fark ettirmeden el değiştirme yönetimi, uygulama katmanında, multimedya oturumunu başlatmak, sonlandırmak ve değiştirmek için kullanılan Oturum Başlatma Protokolü (SIP) kullanılarak ele alınmıştır. SIP yaygın bir şekilde kabul edilmekte olan bir VoIP standartıdır. Kullanıcıya fark ettirmeden el değiştirmeyi destekleyebilmek için, VoIP istemcisi üzerinde çalışan SIP tabanlı bir bağlantı yöneticisi önerilmiştir. Bağlantı yöneticisi yeni ağlar keşfettiğinde, adaylar listesinden bir ağ seçer ve hali hazırda yürütülmekte olan iletişimi kullanıcıya fark ettirmeden yeni ağ arayüzüne aktarır. Dolayısı ile, bu birim Wi-Fi, 3G gibi çoktürel ağlar arasında dolaşmayı sağlar. İkinci sorun ise, en kaliteli çağrı (arama) desteğini sağlamaktır. En kaliteli çağrı desteği, iletişim kurmak isteyen tarafların farklı türden ağlara bağlı olmaları durumunda, VoIP uygulamasının iletişim tipine (yarı-çift yönlü yada tam-çift yönlü) karar verebilmesidir. Örneğin, eğer iletişim kurmak isteyen taraflardan biri bir GSM ağındaysa, en iyi çağrı kalitesini yakalayabilmek için, iletişim yarı-çift yönlü olarak kurulmalıdır. Bu tez, bahsedilen özelliği desteklemek için, istemci tabanlı bir karar mekanizması önerir. Bu karar mekanizması, iletişim kurulmak istenen tarafa, istemcinin içinde bulunduğu ağa göre belirlenmiş iletişim tipini içeren bir davet iletisi gönderir. Diğer istemci bu davet iletisini aldıktan sonra, aynı karar mekanizması, iletişimi ?bas-konuş VoIP? yada ?tam-çift yönlü VoIP? olarak ayarlar.

An integrated architecture for information extraction from documents in Turkish Türkçe belgelerden bilgi çıkarımı için tümleşik bir mimari

Bu çalısmada bir belge alanına ait eylemler ve iliskili bilgilerin çıkarılması için ontoloji tabanlı bilgi çıkarımı teknikleri ile belge yapı analizi teknikleri bir arada kullanılmıstır. Önerilen ?Kavram Bölme? tekniği sayesinde çıkarım eylemleri kolaylıkla tanımlanmakta ve çıkarım sisteminin yeni bir alana tasınması hızlandırılmakta, ayrıca metin sablonları kullanmaya gerek kalmadan çok küçük bir bilgi tabanı ile basarılı sekilde çıkarımlar yapılabilmektedir. Önerilen mimarinin kısıtlı belge alanı ve uygulamalarında yüksek basarı sağladığı görülmüstür. Ayrıca yaklasım tablolu, listeli ve maddesellestirilmis yapıdaki metinlerden veri çıkarımı konusunda yüksek basarı sağlamıstır. Çıkarım ontolojisi kullanılarak yaklasım, bilinmeyen bir eyleme en yakın eylemi bulmak için kural tabanında tanımlı olan kavramlar ile metinde yer alan kavramlar arasındaki benzerliği hesaplamakta ve bu bilgiye dayalı olarak kullanıcı sisteme kademeli sekilde yeni çıkarım kavramlarını, anahtar kavram birimlerini ve kavram özelliklerini eklemektedir. Yaklasım aynı zamanda yeni kesfedilmis verileri ontolojiye örnekleri olarak ekleyerek ontolojiyi zenginlestirmektedir. Deneysel sonuçlar ayrıca yüksek basarımlı belge isleme için yeterli sayıda sözlüksel kaynağa, çıkarım kavramına ve belge yapı tanımlamasına ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Ayrıca belge yapı analizi bilinmeyen varlık tiplerinin çıkarımında kullanılmakla birlikte, eylemlerle iliskilendirilmis anahtar değerler kullanılarak çıkarımı yapımıs bilgiler ve bu bilgiler arasındaki iliskiler kontrol edilmektedir.

Aritmetik problemlerin çözümlenmesi ve simgelenmesi

Bu çalısmada, ilkögretim ögrencileri seviyesindeki aritmetik matematik problemlerinin çözümlenmesi ve simgelenmesi gerçeklestirilmistir. Kullanıcı tarafından girilen aritmetik problem içindeki tüm kelimelerin biçimbirimsel analizleri yapılarak kökleri ve aldıkları ekler tespit edilmekte ve bu sayede cümle içindeki isim tamlamaları belirlenmektedir. Gelistirilen uygulamada girilen problemin hangi tipte oldugunun ögrenilmesi ve ögrenilen bu tipe göre problemin çözümlenmesi yöntemi benimsenmistir. Bu yöntem dogrultusunda, problem tipinin belirlenmesi için karar agaçları kullanılmıstır. Karar agaçları ile tipi belirlenen problem çesitli islemlerden geçirilerek çözümlenmekte, denklemler ve dört islem sembolleriyle ifade edilmekte ve ilkögretim ögrencilerine kesirli sayıların anlatılmasında kullanılan sembollerle simgelenmektedir. Bu çalısma Türkçe dogal dil isleme uygulamalarının sayısını ve çesitliligini artırmak, yeni fikirlere öncülük etmek, ilkögretim ögrencilerine aritmetik problemlerinin çözümü konusunda yardımcı olmak ve test imkanı sunmak, ilkögretim ögrencileri arasında bilgisayar kullanımını tesvik etmek, insanı anlayan makine kavramına katkıda bulunmak amacıyla gelistirilmistir. Anahtar Kelimeler: Dogal dil isleme, Biçimbirimsel analiz, Karar agaçları