ÖĞR. GÖR. LEVENT ÇALIKOĞLU

Fotoğrafın müzede kullanım şekilleri ve koleksiyon nesnesi olma kriterleri

Bu tezin amacı, fotoğrafın çeşitli türlerini, müze içinde farklı amaçlara yönelik kullanımları ile birlikte incelemek ve ?sanat ve koleksiyon nesnesi? olma başlığı altında, fotoğrafın müze nesnesi haline gelişini ve bunu sağlayan kriterleri araştırmaktır. Araştırma kapsamında birçok fotoğraf tekniği ve türü incelenmiş, bu teknik ve türlerin müzelerde nasıl sınıflandırıldıkları ve hangi amaçlara yönelik kullanıldıkları araştırılmıştır. Ayrıca müze içinde yer alan fotoğrafların onarım ve koruma koşullarına da değinilmiştir. Bu kısımda, kullanım alanı ne olursa olsun, tüm fotoğrafların özel ısı ve nem koşulları altında tutulmaları ve gerektiğinde özel kimyasal işlemlerden geçirilmeleri üzerinde durulmuştur. Çalışma kapsamında, yurtdışındaki birçok müze ile yazışmalar yapılmış, koleksiyonlarına seçtikleri fotoğrafları ne gibi kriterlere göre değerlendirdikleri incelenmiştir. Bu yazışmaların yanı sıra, mümkün olduğunca çok sayıda veri toplamak amacıyla birçok müze internet üzerinden tek tek incelenmiştir. Fotoğrafın icat edilmesine yön veren ve yol açan çalışmalar, yaklaşık 1727 yılından başlayarak günümüze kadar devam etmiştir. Yaklaşık olarak 20 farklı fotoğraf tekniği, konularına göre ise 20 farklı fotoğraf türü bulunmaktadır. Müze yapıları incelendiğinde görülmüştür ki tüm bu farklı özellikte fotoğraflara müze içinde her departmanda ihtiyaç duyulmaktadır. Elde edilme açısından diğer sanat eserlerinden daha kolay görülen fotoğrafın başlı başına bir koleksiyon malzemesi olma özelliği kazanması ise beraberinde bir takım seçim kriterini getirmiştir. Bu çalışma sırasında ülkemizde henüz bir fotoğraf müzesi olmamasına rağmen yurtdışında yaklaşık 700 fotoğraf müzesinin bulunduğu saptanmıştır. Bu müzelerin koleksiyonlarına fotoğraf seçme kriterleri konusu ise daha önce herhangi bir araştırmaya konu olmamıştır. Bu sebeple tüm müzelerin kriterleri derlenerek, çalışmanın sonunda tek bir liste halinde düzenlenmiş, böylelikle, çalışmanın amaçlarından birini oluşturan, ?Fotoğrafın koleksiyon nesnesi haline gelmesini sağlayan kriterler nelerdir?? sorusuna cevap aranmıştır. Tüm bu elde edilen sonuçlar, yapılan çalışmanın kapsamına giren ve tezin sonunda Ekler kısmında verilen bir takım listelerle desteklenmiştir.

Türkiye’deki özel müzelerde küratöryel etkinliğin incelenmesi

2004 yılı sonundan bu yana Türkiye yoğun bir müzecilik etkinliğine şahit oluyor. 1990’lı yıllardan bu yana kültür hayatında görülen kurumsal düzeyde hareketlilik en ciddi noktasına bu dönemde açılan özel müzelerle girmiş durumdadır. Açılan müzelerin her birisi belirli vakıf, kişi veya holding koleksiyonlarına dayanarak tarihsel dizgeler oluşturmaktalar. Tarihsel açıdan kültürü koruyan kurum olarak gelişen Türkiye müzeciliği özel müzelerle birlikte kültürün üretildiği, yaşandığı, paylaşıldığı kurumlar olma yönünde bir olanak yakalamıştır. Açılan her müze kendini temellendirdiği zemini kurumsal deneyim ve birikimleri açısından netleştirecektir. Henüz kurumsallaşabilme açısından ilk adımlarını atan bu müzelerin kendilerini ifade ettikleri küratöryel zemin hayati önem taşımaktadır. Çağdaş müzecilik anlayışı içerisinde müzenin misyon ve vizyonlarla belirlenmiş, temel sorumluluk alanları açısından temel görevleri benimsemiş, uzmanlaştığı sanat tarihsel alanı kendisine ve kamuoyuna duyurmuş olması ve bir koleksiyon yönetim politikası ekseninde uzmanlık alanına temel yaklaşımını beyanlarla ifade etmiş olması gerekmektedir. Bu doğrultuda özel müzelerin küratöryel etkinlik çerçevelerini hem teorik hem de uygulama açısında iyi oluşturmuş olması çok önemlidir. Popüler anlamda küratöryel etkinlikten ya da küratöryel görevden sergi yapımcılığını anlayan bir ortamda kurulan özel müzelerin söz konusu kavramın tarihsel ve müzeolojik çerçevesini kendi uygulamalarına yansıtmaları zorunludur. Bu tez çalışması yakın tarihte kurulmuş olan Türkiye özel müzelerinden İstanbul modern sanat müzesi, Pera Müzesi ve Sakıp Sabancı Müzesi’nin küratöryel etkinlik açısından incelenmesi amacını taşımaktadır. Bu doğrultuda müze küratöryel etkinliğinin kapsamının müzeolojik açıdan saptanması gerektiği fikrinden hareket edilmiştir. Devamında söz konusu 3 özel müzenin her biri kendi kapsamında incelenmiştir. Bu müzelerin küratöryel etkinlikleri organizasyon yapıları ve müze temel sorumluluk etkinlikleri temelinde saptanmaya çalışılmıştır. Anahtar kelimeler: müzeoloji, küratör, küratöryel etkinlik, İstanbul Modern, Pera Müzesi, Sakıp Sabancı Müzesi