DR. BİRGÜL ÇOLAKOĞLU

Gelenekselden türeyen çağdaş Mardin konut yerleşimi

ix ÖZET Mardin, yüzyıllar içinde oluşmuş ve bugüne kadar korunan dokusuyla, bütünüyle kültür mirası olan ender bir şehirdir. Bugün, yerel mimarinin en önemli bileşeni olan taş evler değişen şartlar karşısında yaşamı zorlaştırmaktadır. Taş evlere betonarme ekler veya evlerin orijinalliğini bozan mekan düzenlemeleri yapılmaktadır. Kentin mimari ve tarihi birikimiyle bağdaşmayan, ama konfor sunan niteliksiz betonarme apartmanlarda yaşamak cazip gözükebilmektedir. Konut ihtiyacı, kentin dört yanında artan gecekondu ve betonarme apartmanlarla kendini göstermektedir. Kent, geleneksel dokuyu hiçe sayarak gelişmektedir. Bu soruna bir çözüm aramak için, tarihi dokuyla uyumlu çağdaş konut tipolojileri ve bunlardan oluşan yerleşim alternatiflerinin tasarlanma metodunun geliştirilmesi üzerine bir deneme yapılması amaçlanmıştır. İlk bölümde bir mimari dilin nasıl tanımlandığı, mimari dili çözümlemenin, geleneksel mimari çevrede yeni bir tasarım üretmenin nasıl mümkün olabileceği üzerinde durulmuştur. İnformel biçim gramerleri kullanarak tasarım yöntemi ve uygulama alanları anlatılmış, geleneksel mimari dokuda tasarım için kullanıldığı örnekler verilmiştir. Mevcut tip ve stillerden yenilerini üretmek, ?Biçim Gramerleri?nin kullanım alanlarından biridir. Mardin’de çağdaş konut tasarımında alternatifler üretmek için informel biçim gramerlerinin kullandığı metoddan yararlanılmıştır. İkinci bölümde, önce Mardin hakkında genel bilgiler verilmiş, evlerin tasarımını belirleyen faktörler ve Mardin evinin bileşenleri anlatılmıştır. Prof. Dr. Füsun Alioğlu’nun araştırmasında incelemiş olduğu evlerin arasından seçilen 20 Mardin evinin krokileri, biçim gramerleri incelenmek üzere seçilmiş, mimari bileşenlerin bir araya geliş kuralları ve kısıtlayıcılar şekil ilişkileri ile ifade edilmiştir. Son bölümde anlatılan, seçilen 20 Mardin evinden elde edilen gramer kuralları ile yapılabileceklerin bir bölümünün önerilmesidir. İşlev yitiren veya değiştiren mekanların tasarlanan yeni konutlarda çağdaş mekanlara dönüştürülmesi önerilmiş, biçim kuralları yeni mekan kurguları için uygulanmıştır. Burada bitmiş bir tasarım elde etmeye odaklanılmamış, tasarım yönteminin ve alternatiflerinin geliştirilmesinde izlenecek adımlar araştırılmıştır. Konut tasarımlarında, gramer kurallarıyla, ihtiyaca göre değişen farklı durumlar için, sayısız tasarım alternatifi üretmek mümkündür. Ayrıca, yeni yerleşimin nasıl olabileceğinin ipuçları olarak, konutların birbirleriyle ve ticaret dokusuyla birlikteliği için öneriler getirilmiştir. Sonuçlar ve öneriler bölümünde Mardin’de çağdaş konut ve yerleşimler için yapılan öneriler özetlenmiş, gelenekselden türeyen çağdaş mimari dilin gramerini anlatan bir yerleşim ve yapı tasarım rehberi hazırlanmasıyla, tasarlanabilecek konut ve konut dışındaki yapı tipolojileri hakkında öneriler sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: biçim gramerleri, geleneksel mimari dokuda mimari tasarım, konut tipolojileri, kural tabanlı tasarım, Mardin, mimari dil