DOÇ.DR. SELİM YÜKSEL PAZARÇEVİREN

Tek düzen hesap planında rutin dışı kullanılan hesaplar Study on accounts used irregularly in the standard arrangement plan

ÖZET Bu çalışma, Tek düzen hesap planında işletmelerin rutin dışı olarak kullandıktan hesap kalemlerinin incelenmesinden oluşan bir çalışmadır. İşletmelerde sürekli olarak kullanılmayan bu tür işlem ve hesapların kullanımı sırasında çeşitli tereddütler oluşmaktadır. İşte bu çalışmada tek düzen hesap planında yer alan çok fazla çalıştırılmayan hesaplar belirlenmiş ve vergi kanunlarına, sigorta kanunlarına ve genel kabul görmüş muhasebe ilke ve standartlarına göre nasıl işlenmesi gerektiği belirlenmeye çalışılmıştır. Öncelikle ilgili konuda kaynak taraması yapılmıştır. Daha sonra ilgili bulgular beş bolüm içerisinde sunulmuştur. İşlemlerin tek düzen muhasebe sistemine uygun olarak gerçekleşmesi için sürekli olarak kullanılmayan hesap kalemlerinin iyi bir şekilde öğrenilmesi gerekir. Aksi takdirde bir çok yanlışlıkların ortaya çıkması muhtemeldir. Dolayısıyla uygulamada bu tür konular aydınlatılması gerekli olan konuların başmda gelmektedir. Özellikle maliyet ve giderlerin kayıtlanması gibi konularda uygulamada tereddüt duyulan bir çok konunun aydınlatılması bakımından bu çalışmanın yararlı olacağı kanaatindeyim. İşletmeler, ticari faaliyetlerinin çok değişik ve çeşitli olmasına bağlı olarak farklı durum ve işlemlerle muhatap olurlar. Bu çalışmada ise bu durumlardan biri olan istisna sayılabilecek olanlarının tespiti ve incelenmesi konusu üzerinde durulmaktadır. Zaten uygulamada çoğu zaman istisna durumundaki işlemlerde zorluklar ve tereddütler olmaktadır. Bu işlemlerin hesap planı ve muhasebe sistemi açısından nasıl kayıtlanacağı son derece önemlidir. Muhtelif kanunlarda istisna ve muafiyet durumları zikredilmiştir. Bu tür kanun metinlerinden, çeşitli mesleki dergi ve yayınlardan, muhtelif kitaplardan istisna olarak kabul edilebilecek işlem ve kayıtlar belirlenmiştir. Elde edilen bilgi ve materyallere ilaveten muhasebe kayıtlan örnekleri verilmektedir. Uygulamada çeşitli yanlışlıklar yapılmaktadır. Gerek vergi mükellefi gerekse muhasebeciler yeterli bilgi birikimden yoksun bir görüntü içerisindedirler. Mesleki yayınlarda da yetersizlikler söz konusudur. VIII HNCOHAKTASYON MEUQBi

Kaynak tabanlı maliyetleme Resource based costing

ÖZET Üretim teknolojisinde meydana gelen büyük gelişmelere paralel olarak, üretim yaklaşımlarında da meydana gelen önemli değişiklikler sonucunda bu günün ileri üretim ortamları ortaya çıkmıştır. İleri üretim ortamları işletmelerin tüm fonksiyonlarını etkilediği gibi maliyet muhasebesi sistemlerini de önemli ölçüde etkilemiştir. Mamul ve üretim tekniklerindeki hızlı değişim, standartların da sık sık değiştirilmesi gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. Bu da geleneksel standart maliyetlemenin, ileri üretim ortamlarında, mevcut üretimi değerlendirmede çok yararlı kriterler vermemesine neden olmaktadır. Bu nedenle ileri üretim ortamlarında standart maliyetleme geleneksel maliyetlemeden farklı olarak düzenlenmiş ve uygulama yapılmıştır. Geleneksel maliyetleme sistemlerinde belirlenen standart mamul maliyetleri ile ileri maliyetleme yöntemlerinden kaynak tabanlı maliyetlemede saptanan standart mamul maliyetleri arasında; kapsanan maliyetler, doğru mamul maliyeti, objektif ölçülerin esas alınması gibi açılardan önemli farklılıklar vardır. İleri üretim ortamlarında, ileri maliyetleme yöntemleri ile geleneksel maliyetleme sistemleri arasındaki en önemli fark standart mamul maliyeti içinde yer alan kaynak ve faaliyet maliyetlerinde ortaya çıkar. İleri maliyetleme yöntemlerinde mamulün standart maliyeti içinde tüm işletme maliyetleri vardır. Ancak geleneksel sistemde yalnızca üretim faaliyeti maliyetleri vardır. Ayrıca geleneksel sistemde mamulün direkt maliyeti içinde sadece ilk madde ve malzeme, direkt işçilik maliyeti varken, ileri maliyetleme yöntemlerinde, bunların yanında enerji, yardımcı malzeme, basınçlı hava vs. kaynakların maliyetleri mamulün direkt maliyeti içinde yer alır. Maliyet yönetim sisteminde amaç, yönetime zamanında ve uygun bilgi sağlamaktır. Doğru fiyat tespiti, birçok işletme kararının verilebilmesi üretim faaliyetlerinin etkin bir şekilde yürütülüp yürütülmediğine bağlıdır. Maliyet yönetiminde sağlıklı birim maliyetinin hesaplanabilmesinde kullanılan yöntemlerden biriside Kaynak Tabanlı Maliyetleme Yöntemidir. Günümüz rekabet koşullarında, son derece stratejik bir bilgi özelliğine sahip mamulün ticari tam birim maliyetini objektif ölçüler kullanarak doğru bir şekilde belirlemeyi amaçlayan bu yöntem ; Türk bilim dünyasında ortaya konmuş bir maliyet sistemi olarak geliştirilerek dünya literatüründe yerini almayı amaçlamaktadır. IX ^