DOÇ.DR. RAHMİ KARAKUŞ

Refik Halid Karay’ın eserlerinde Türk toplumu Turkish nation in Refik Halid Karay’s achievements

ÖZET Edebiyat, basın, yayın ve kültür tarihimizde önemli bir yeri olan Karay, II.Meşrutiyet, milli Mücadele ve Cumhuriyet dönemlerini yaşamış ve eserler vermiş nadir sanatçılarımızdandır. Ülkenin içinde bulunduğu sıkıntılı dönemlere ve kötü gidişata kayıtsız kalmayarak durumu kalemiyle dile getirmiş olan aydınımızın, aynı türden ancak farklı zamanlarda ortaya çıkan olayları eserlerinde ele alması bize ışık tutmaktadır. Karay’ ın eserlerini incelediğimizde geçmişte yaşanmış önemli tarihi ve sosyal olayların toplumsal yaşama tesirlerini ve günümüzdeki yansımalarını sosyolojik olarak analiz edebilmekteyiz. Yaşanmış devrim ve inkılâpların yakın tanığı olarak olayların toplumsal hayatımız üzerindeki izlerini aktaran eserleri, sosyoloji için kaynak olma özelliği taşıdığından incelemeye değer niteliktedir.

Ömer Seyfettin’in hikayelerinde Türk toplumu The Turkish society in the Ömer Seyfettin’s stories

ÖZET Ömer Seyfettin’in eserleri. II. Meşrutiyet’ in ilanı ile birlikte, siyasileşme ve batılılaşma sürecine giren geleneksel bir toplumun yaşadığı değişimlerin bir aynası gibidir. O. ulus devlet olma yolunda, ümmetçi zihniyetten Türkçülük fikrine geçiş mücadelesini verenlerin başında gelmektedir. Bu mücadelesi sırasında toplumun kurumlar ve değerlerindeki değişmeyi, aydın-halk yabancılaşmasını ve milli kimliğe uzaklaşmayı görmüş ve eserlerini bu doğrultuda vermiştir. Tezin amacı, bu fikirlerin sosyolojik özelliklerini açıklamaktır. Araştırmada izlenen yol, tarihi yöntemdir. Araştırmanın adı ise “Ömer Seyfettin’in Hikayelerinde Türk Toplumu”dur. Araştırma sonucunda, bir devletin kurulma aşamasında bir ilkesinin var olmasının birey ve yönetim açısından gerekli olduğuna ulaşılmıştır. Ayrıca, toplumda ekonominin ahlak, değerler, inanç, tutumlar ve yargılar gibi manevi unsurlara doğrudan bir etkisi olduğu görülmüştür. Savaş sonrası görülen düzensizlikler söz konusu olduğunda, vatandaşların bireysel özellikleri ile anlam kazanan güçlü bir otorite olmalıdır. Ekonomik sıkıntıyı en fazlasıyla yaşayanlar ise kadınlar olmuş, böylelikle aile ve değerlerde de bir değişim meydana gelmiştir. Din ise bir milletin ayırt edilecek bir özelliğidir ve örfe göre millileşebilir. Bu İslamiyetin kendi yapısında mevcuttur. Anahtar Kelimeler:Edebiyat Sosyolojisi, Türk Milliyetçiliği, Türk Toplum Yapısı, Sosyal Değişme. IV

Sosyoloji için konvansiyonalizmin eleştirisi The Criticims of conventionality for sociology

ÖZET ‘Sosyoloji îçin Konvansiyonalizmin Eleştirisi’ adlı bu tezde üzerinde durulan konular, kısaca şu şekilde özetlenebilir: 19. Yüzyılda ortaya çıkışından itibaren, ‘bilim’ dendiğinde, Auguste Comte’un sistemli bir biçimde ortaya koyduğu pozitif bilim anlayışı akla gelir. Pozitif bilim, sosyolojiyi de temel ilkeleri bakımından doğa bilimlerine benzeterek pozitif yapmaya çalışan bir anlayıştır. Batı toplumlarının teknolojik, ekonomik ve giderek kültürel hayatlarına yaptığı katkılar, bu anlayışın gerek batı, gerekse batı dışı toplumların felsefe ve bilim çevrelerinde geniş taraftar bulmasına neden olmuştur. Bilim, kendisi için vazgeçilmez olan olgusallık, nedensellik ve genel yasaldık ilkelerini kullanarak genel-geçer doğru bilgiler bulabileceğini iddia eder. Sosyoloji de başlangıcından itibaren bu ilkeleri kullanarak doğa bilimleri gibi genel-geçer doğru bilgiler bulma iddiasındadır. 20. yüzyılın başlarında mikrofizikte ortaya çıkan gelişmeler (maddenin ve ışığın en küçük parçalarının hareketlerinin belirlenememesi), bazı bilim felsefesi çevrelerince kullanılarak, söz konusu ilkeler eleştirilmiş ve bilimin genel-geçer doğru bilgi bulamayacağı savunulmaya başlanmıştır. Kuhn’un ilk defa 1962 yılında yayınlanan, meşhur ‘Bilimsel Devrimlerin Yapısı’ adlı eseri de bu eleştirilerden bir tanesidir. Batıda bilim felsefesinin yaptığı işi, Türkiye’de bilim sosyolojisi üstlenir. Bilim sosyolojisinin, bilimin doğru idealini zedeleyen eleştirileri Türkiye’ye taşıması ve burada savunması çeşitli yönlerden sakıncalıdır: Bu sakıncalardan bir tanesi, genelde bilginin özelde de bilimsel bilginin eleştirisini ancak bilim felsefesinin yapabileceğidir. İkinci sakınca ise, bilim sosyolojisinin bilimi eleştirme gibi bir görevi olsa dahi, dayanak olarak alınan mikrofizikteki gelişmelerin ve Kuhn’un çalışmalarının, henüz bilimin doğru idealini zedelemek için yeterli olmamasıdır.