DOÇ.DR. ORHAN TORKUL

İmalatta yönetim bilişim sistemleri ve bir uygulama

ÖZET Bilişmek, bilgi, bilgi teknolojileri, bilgi toplumu, bilgi devrimi vb. birbiriyle yakından alakalı kavramlar. Bu kavramların tüm ekonomik faaliyet alanlarının altyapısını oluşturması ve ekonomik gücün büyüklüğünü tayin edici nitelikte olması beklenmektedir. Bu çalışmada bilişmenin ve ilgili kavramların tanımları yapılmakta, bilişmenin farklı yönleri irdelenmekte ve yurdumuzda niçin tam manada bilişilemediğinin muhasebesi yapılmaktadır. Sade bir dille yazılmaya çalışılan çalışmada bazı çözüm önerileri de verilmektedir

Endüktif öğrenme yaklaşımıyla hücresel imalat sistem tasarımı Cellular manufacturing system design with inductive learning approach

ÖZET Anahtar Kelimeler: Hücresel İmalat Sistemi, Hücre Düzenleme, Grup Teknolojisi, Endüktif Öğrenme Hücresel imalat (Hİ), endüstride yaygın olarak uygulanan yeni bir imalat kavramıdır. HÎ’ın esası, bir imalat sisteminin hücre olarak adlandırılan çeşitli alt sistemlere bölünmesine dayanır. Bu hücreler sistemde tasarım benzerliklerine ve parçaların imalat gereksinimlerine göre düzenlenir. Ht’ın uygulanmasında çeşitli yararlar elde edilebilir. Bu yararlar genel olarak şunlardır; parça taşıma maliyetlerinin düşürülmesi, hazırlık sürelerinin kısaltılması, süreç içi stokların azaltılması, üretim kalitesinin iyileştirilmesi ve iş tatminin arttırılması. Hücresel imalat sistem (HİS) konusunda yapılmış bir çok çalışma, sadece 0-1 matrisli parça – makina ilişkisine dayanır, diğer tasarım faktörleri ise göz ardı edilir. Buna bağlı olarak sunulan çözümler, HİS’in yararlarını en aza indirmektedir. Ayrıca böyle çalışmalarda, önerilen çözüm yaklaşımları doğal olarak probleme özgüdür. Bu durum çözüm kalitesini düşürmektedir. Hücre düzenlemesi yapılırken, hücre tasarımında rol oynayan faktörlerin dikkate alınması, etkin bir hücre oluşturulması açısından oldukça önemlidir. Bu tezde, parçaların işlem sırası, işlem süresi ve tasanm-imalat karakteristiği gibi hücre tasarımında etkili olan faktörleri göz önüne alan yeni bir yaklaşım sunulmuştur. Geliştirilen bu metoda, Hücresel İmalat Sistem tasarımına Endüktif öğrenme ile Yaklaşım (HİSEY) adı verilmiştir. HİSEY, yapay zeka tekniklerinden biri olan endüktif öğrenmeye dayandırılmıştır. Önerilen bu yaklaşım önce, parçaların işlem süresi ve işlem sırası olmak üzere iki faktörlü problemlere uygulanmıştır. Basan ölçütü olarak grubun verimliliği ve gruplama ölçütü ele alınmış olup, diğer metodlarla karşılaştalmıştır. Diğer yaklaşımlardan en iyi sonucu elde eden metoda göre HİSEY, grubun verimliliğinde (en az) % 5,7’lik ve gruplama ölçütünde (en az) % 8,1’lik bir artış oram ile en iyi sonuca ulaşmıştır. Daha sonra bu iki faktöre tasarım- imalat karakteristiği faktörü eklenerek örnek bir probleme çözüm aranmıştır. Bu problemde de HİSEY, diğer yaklaşımlar arasında en iyi sonucu elde etmiş yaklaşıma göre grubun verimliliğinde % 4,7’lik ve gruplama ölçütünde ise % 2,7’lik bir artış oram ile en yüksek performansa ulaşmıştır. Ayrıca bu problem için başka bir başarı kriteri olan makina yatırımında da diğer en iyi yaklaşıma nazaran % 7,8’lik bir tasarruf sağlamıştır. Sayısal sonuçlar, hem hücre performansında hem de makine yatırımda en iyi değere sahip yaklaşımın HİSEY olduğunu göstermiştir. HİSEY’in, iki faktörlü problemlerde olduğu kadar üç faktörlü problemlerin çözümünde de güvenilir, etkin ve imalat sistemi içinde gerçek hücre düzenleme problemlerinin çözümünde rahatlıkla kullanılabilir bir yaklaşım olduğu gözlemlenmiştir.

Uzaktan öğretim ve ders içeriği geliştirme Distance learning and developing lesson contents

ÖZET Internet teknolojisinin son yıllardaki büyük gelişimi uzaktan eğitim modellerinin internet destekli eğitim üzerine yoğunlaşması sonucunu doğurmuştur.Hayatımızın her alanına girmeye başlayan internet, eğitim sektöründe başrol oynamaya başladığı görülmektedir. Zaman ve mekan kavramını ortadan kaldıran internet, bilgilerin paylaşımını kolay, ucuz ve hızlı hale getiriyor. İlk etapta Sakarya Üniversitesi başta olmak üzere, çeşitli lisans dallarında bazı derslerin internet destekli olarak verilmesinin ardından kısa bir süre sonra ön lisans programlarının tamamen internet ortamında verilmeye başlanması bu teknolojinin ne kadar hızlı geliştiğinin göstergesidir. Bu çalışmada uzaktan öğretimin Dünya ve ülkemizdeki ilerleyişi ve Sakarya Üniversitesindeki gelişimi anlatılıyor.

İnternet destekli öğretimde öğrenci memnuniyeti ( SAÜİDÖ örneği

I ÖZET Anahtar Kelimeler: İnternet Destekli Öğretim, Öğrenci Memnuniyeti, Uzaktan Eğitim. Eğitim Teknolojisi Bu araştırmanın amacı bütün derslerini internet üzerinden alan öğrencilerin internet destekli öğretim sisteminden memnuniyet düzeylerini ortaya çıkarmaktır. Bu amacı gerçekleştirmek için literatür taramasından elde edilen kaynaklar ve veriler yardımıyla bir ölçme aracı geliştirilmiştir. Ölçme aracı iletişim, Web sitesi ve ders içeriklerinden oluşan 3 temel bölümden oluşmaktadır. Geliştirilen ölçme aracı http://vvww.ido.sakarya.edu.tr adresinden yayınlanarak Sakarya Üniversitesi Adapazarı Meslek Yüksek Okulu’nda okuyan öğrencilerin isteğe bağlı katılımı sağlanmıştır. Ölçme aracı üç hafta süre ile yayında kalmış ve öğrencilere internet destekli öğretim sitesinin duyurular bölümü ve e-posta adreslerine e-posta göndererek ankete katılımları teşvik edilmiştir. Ölçme aracından toplanan veriler SPSS paket programı yardımıyla ki kare analiz tekniği kullanılarak değerlendirilmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular ışığında öğrencilerin internet destekli öğretim sisteminden memnuniyet düzeylerinin yüksek olduğu gözlenmiştir. VII

Tam zamanında imalat ortamında bir benzetim modeli A Simulation model in just-in-time manufacturing environment

ÖZET Anahtar Kelimeler: Tam Zamanında Üretim (TZÜ), benzetim Günümüzdeki rekabet ortamında, işletmeler yaşamlarını sürdürebilmek için, daha düşük maliyetle üretim yapma ve kaliteyi yükseltme gereğini anlamışlardır.Bunun sonucunda amacı, üretim sürecindeki maliyetlerin azaltılması yolu ile toplam verimliliğin arttırılması olan Tam Zamanında Üretim Sistemi ortaya çıkmıştır. Tam Zamanında Üretim Felsefesi ilk olarak Toyota Motor Şirketi tarafından ileri sürülmüştür. Felsefenin esası geleneksel ölçek ekonomileri modeli yerine, müşteri özel isteklerini karşılamaya yönelik, küçük hatta tek birimli parti üretimine dayanmaktadır. Bir çekme sistemi olarak çalışan Tam Zamanında Üretim Sistemleri üretimi yönetmek için kanbanı kontrol aracı (özel bilgi sistemi) olarak kullanırlar. Bu çalışmada Tam Zamanında Üretim Sistemi ve felsefesi hakkında bilgi verildikten sonra yapılan çalışmalar irdelenmiştir. Son olarak tam zamanlı bir imalat ortamında üretim yapan bir benzetim modeli geliştirilmiştir. Model üzerinde, ilk olarak, hücre ve iş karakteristiklerinin sisteme etkisi incelenmiş, daha sonra sıralama kurallarının üç başarım ölçütüne (ortalama tezgah yararlanma oranı, ortalama akış zamanı, ortalama üretim miktarı) göre karşılaştırılması için deneyler yapılmış ve sonuçlar irdelenmiştir. Deney sonuçları Beşinci Bölümde ayrıntılı olarak verilmiştir. Geliştirilen benzetim modeli koşullarında Son Gelen İlk İşlenir (LCFS) sıralama kuralının daha iyi sonuçlar verebileceği görülmüştür. VI n

Web erişimli veri tabanı yönetim sistemiyle ölçme ve değerlendirme sistemi tasarımı Design of measurement and evaluation system by web based database management system

ÖZET Anahtar Kelimeler: Web Tabanlı Öğretim, Internet Teknolojileri, Dinamik Web Öğeleri, İnternet Destekli Öğretim, Uzaktan Eğitim, Web Erişimli VeriTabanı Yönetim Sistemi, Çevrimiçi Smav Sistemi, Ölçme ve Değerlendirme Günümüzde ülkelerin diğer ülkelerden daha üstün olabilmesi için iyi eğitilmiş insan gücüne gereksinim duyarlar. Ayrıca şirketler diğer şirketlerle rekabet edebilmek için çalışanlarını sürekli olarak eğitime tabii tutmaları gerekmektedir. İnsanlar hayatları boyunca sürekli olarak kendilerini geliştirmek için eğitim içinde olmak durumundadır. Ülkemizin çağdaş medeniyetler seviyesine ulaşabilmesi için eğitim seviyesini artırması gerekmektedir. Bu seviyeye ulaşabilmek, yeni teknolojileri de kullanarak eğitimde kaliteyi artırma ve daha büyük kitlelere daha hızlı ve nitelikli eğitim vererek mümkün olacaktır. Eğitim ve öğretim hayatımızda, öğrencilerin basanlarım ölçmek ve öğrencileri iyi bir şekilde yönlendirmek için doğru ve hatasız ölçme ve değerlendirme yöntemlerinin kullanılması gerekmektedir. Bu amaçla uzaktan öğretimde kullanılan çevrimiçi sınavlarla bütünleşik olarak çalışan, ölçme ve değerlendirme işlemlerini gerçekleştiren bir sistem kullanılabilir. Geleneksel eğitimde ölçme ve değerlendirme işlemlerinde karşılaşılan ölçme ve değerlendirme işlemlerinin iyi bilinmemesi, öğretim elemanlarının etkin smav sistemi oluşturmak için yeterli zamanlarının olmaması, bölümlerde ölçme ve değerlendirme birimlerinin bulunmaması v.b. güçlükler internet destekli öğretimde karşımıza çıkmaktadır. Ülkemizde internet altyapısından kaynaklanan sayfaların geç yüklenmesi kullanılan yazılım teknolojisinin yetersiz olması v.b. güçlükler nedeniyle ölçme ve değerlendirme sisteminde bazı sorunlarla karşılaşılabilir. İnternet ortamında çalışacak olan ölçme ve değerlendirme sistemini tasarlarken ölçme ve değerlendirme kriterlerine uygun olarak sistemin performansından etkilenmeyen, web ortamında kolay ulaşır, sorunsuz şekilde tasarlanmalıdır. Bu çalışmada, web erişimli veritabam yönetim sistemini kullanacak bir ölçme ve değerlendirme sisteminin tasarlanması gerçekleştirilecektir. XIII

Kişisel satış faaliyetlerinde müşteri odaklılık ve KOBİ’ler üzerine bir araştırma A Study on customer focusing in personal sales activities on SMBS

ÖZET Anahtar Kelimeler: Müşteri, Kişisel Satış, Müşteri Odaklılık, Müşteri Memnuniyeti, Küçük ve Orta Boy İşletme (KOBİ). Ülkemiz ekonomisindeki değişimler ve günümüz yoğun rekabet koşulları işletmelerin hayatlarını idame ettirebilmeleri, başarılı olmaları ve büyümeleri için en gerekli faktörlerden birinin müşteri memnuniyeti olduğunu ortaya koymaktadır. Türkiye’deki işletmelerin % 99’unu teşkil eden küçük ve orta boy işletmeler (KOBİ’ler) rekabetin korunması, işletmeler arasında bağımlılık sağlaması, genellikle yeni fikir ve buluşların çıkış yeri olması, istihdam oranları, orta sınıfın korunmasına ve bölgeler arasındaki dengeli büyümeye yaptığı katkılar nedeniyle oldukça önemlidir. Araştırmamızın amacı, ülke ekonomisi ve sosyal hayatında çok önemli bir yere sahip olan KOBİ’lerin müşteri yönlü olma düşüncesini kabul etme durumlarını ve bunu oluşturan faktörleri kabul etme seviyelerini araştırmak ve bu faktörlerle, KOBİ’lerin profil özellikleri arasında bir ilişkinin olup olmadığını incelemek amacıyla “Kişisel Satış Faaliyetlerinde Müşteri Odaklılık ve KOBİ’ler Üzerine Bir Araştırma” isimli çalışma gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın kapsamına yurdumuzun ve İzmit’in önemli bir sanayi merkezi olan Gebze İlçesi’ndeki 1-150 personel çalıştıran çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren küçük ve orta boy işletmeler alınmış ve birincil veri sağlayabilmek amacıyla anket yönteminden faydalanılmıştır. Anket formu iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, KOBİ’lerin profil özelliklerine (Faaliyet grupları, sektör, kuruluş yılı, ortak sayısı, hukuki yapı, çalışanların dağılımı, çalışan sayısı, pazarlama faaliyetini yürütenler) ilişkin sorular bulunmaktadır. Anketin ikinci bölümünde ise, KOBİ’lerin müşteri odaklı olup olmadıklarına işaret eden çeşitli ifadelere katılıp katılmadıklarına ilişkin Likert türü sorular yeralmaktadır. Araştırma kapsamına alınan KOBİ’lerin müşteri odaklılık kriterlerine katılma ölçeğinden aldıkları toplam ortalama puan 1 10.12 ± 16.1 1 (maksimum puan 125’tir) olarak tespit edilmiştir. KOBİ’lerin müşteri odaklı olma düşüncesine katılmaları ile bazı profil özellikleri arasındaki ilişki tek yönlü varyans analizi, t-testi ile değerlendirilmiş ve KOBİ’lerin profil özelliklerine göre müşteri odaklılık düşüncesini kabul etmelerinde farklılık olduğu gözlemlenmiştir. vııı

İmalat hücreleri tasarımında bulanık mantık yaklaşımı Fuzzy logic approach to manufacturing cell design

ÖZET Anahtar Kelimeler: Grup Teknolojisi, Hücresel İmalat, Bulanık Mantık, Bulanık Kümelendirme. Grup teknoloji ve hücresel imalat tasarımı temel de üç değişik biçimde uygulanmaktadır. Bu uygulama biçimi; i. Parça ailelerinin oluşturulması ii. Makine hücrelerinin oluşturulması iii. Parça ailesi ve makine hücrelerinin eş zamanlı olarak oluşturulması Bunları başarabilmek için çeşitli algoritma ve teknikler geliştirilmiştir. Yapay zeka teknolojileri de diğer imalat konularında olduğu gibi kümelendirme problemlerinde yaygın şekilde kullamlmaktadır. Bu çalışmada da parça aileleri ve makine hücrelerinin eş zamanlı olarak tasarımında bulanık mantık yaklaşımı ele alınacaktır. Çalışmanın amacı, bulanık mantık yaklaşımı ile yapılan hücre tasarımının klasik yöntemlerle yapılan kümelendirmelerden ne oranda olumlu ya da olumsuz sonuç verdiğini görmektir. Bulanık mantık yaklaşımı ile imalat hücresi tasarımının sunulduğu bu çalışma beş bölümden oluşmaktadır. Bu tez kapsamında, genel bir giriş yapıldıktan sonra grup teknolojisi felsefesinden ve hücresel imalattan bahsedilecek, parça ailesi ve hücre oluşturma problemi üzerine şu ana kadar yapılan çalışmalar ve bu çalışmalarda kullanılan teknikler anlatılacaktır. Üçüncü olarak, bulanık mantık içerisinde bulanık kümelere kısaca değinilecek, temelini bulanık kümelerden alan bulanık kümelendirme algoritması üzerinde durulacaktır. Ayrıca parça ailesi ve hücre oluşturma çerçevesinde algoritmanm nasıl modellendiğinden de bahsedilecektir. Son iki bölümde de, literatürde klasik yöntemlerle uygulanma imkanı bulmuş bir örnek ve gerçek bir veri setinin bulanık kümelendirme algoritması ile çözümleri ve klasik bir yöntem olan derece sırası algoritmasıyla performanslarının karşılaştırılması sunulacaktır. Bu çalışma sonucunda seçilen örnek seti için bulanık kümelendirme algoritmasının klasik kümelendirme yöntemlerinden daha etkin bir çözüm sunduğu görülmüştür. ıx

Müşteri ilişkileri (CRM) yönetiminde veri madenciliği metodolojisi ve bir gıda firmasına uygulama çalışmaları The Data mining methodology in the customer relationship management (CRM) and study of implementing to a food company

ÖZET Teknoloji, müşteri istek ve ihtiyaçlarındaki değişim, artan rekabetin de etkisiyle firmaları sürekli bir değişime yönlendirmektedir. Değişimi bir yaşam felsefesi olarak benimseyen çağdaş işletmelerde bilgi en önemli üretim faktörü olduğu gibi, en büyük rekabet unsuru olarak da kabul edilmektedir. Son derece hızlı değişim ve yüksek rekabetin olduğu günümüz iş dünyasında bilgiye ulaşamayan yada zamanında değerlendirilip kullanılamayan işletmelerin hayatta kalabilmeleri zorlaşmaktadır. Değişimin ve gelişimin hayatımızın bir parçası olduğu günümüzde yönetim sistemide yenilenmektedir. Yönetim stratejisinin klasik yöntemi teknoloji ile birleşerek “Müşteri İlişkileri yönetimi” (CRM) kavramı olarak karşımıza çıkmaktadır. Yeni yönetim sistemi başarı için veri toplamayı, onu işlemeyi, bilgiye dönüştürüp saklamayı daha da önemlisi gerektiğinde karar vermek için kullanmayı öğütlemektedir. Bu tez çalışmamız dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde pazarlama anlayışlarındaki değişimler, yeni pazarlama stratejileri, CRM kavramı, metodolojisi, ve en yaygın CRM çözümleri açıklanmıştır. İkinci bölümde Veri Madenciliği kavramı, modelleri, veri madenciliğinde bilgi keşfi, metodolojisi ve en yaygın veri madenciliği çözümleri anlatılmıştır. Üçüncü bölümde bir otomasyon aracı seçilirken dikkat edilecek hususlar açıklanmıştır. Dördüncü bölümde CRM’in bir işletmeye uygulama çalışmaları ve bununla birlikte şirkette meydana gelen değişimler açıklanmıştır. Bu tez çalışmasında da görüleceği üzere CRM teknolojik bir uygulamadan ziyade şirketlerin geleneksel davranışlarını değiştirip uygulamaya çalıştıkları yeni bir stratejidir. VII

Web tabanlı öğretim sistemlerinin kullandığı sunucuların performans optimizasyonu Performance optimization for servers that are used by learning management systems

ÖZET Anahtar Kelimeler: Web Tabanlı Öğretim, Sunucu Performansı, Dinamik Web Öğeleri. Web tabanlı öğretim vermek için kullanılan Öğretim Yönetim Sistemleri(ÖYS), elektronik ortamda hazırlanan ders içeriklerinin öğrencilere İnternet üzerinden ulaştırılmasını sağlayan platformlardır. Gelişen İnternet teknolojileriyle paralel olarak yürütülen çalışmalar sonucu sanal birer okul haline gelen ÖYS ‘ler sunucu tarafında çalışan dinamik Web öğelerini sıklıkla kullanırlar. Kullanıcı ile sistemin iletişimini sağlayan bu dinamik öğeler, ders ve kullanıcı bilgilerinin saklanması ve etkileşimli ortamların sağlanması gibi işlevlere sahiptir. Sunucu tarafında çalışan dinamik web öğeleri, çalıştıkları sunucuların kaynaklarım yoğun olarak kullanırlar. Yani işlemlerini yapabilmek için sunucu bilgisayarların, mikroişlemci zamanı, fiziksel bellek, sabit disk kapasitesi, ağ arayüz birimleri gibi kaynaklarını kullanırlar. Web tabanlı bir sistem söz konusu olunca, sistemin verimliliğini, oluşturulan sayfaların istek yapan kullanıcılara ulaşma süresi belirler. Bu nedenle yapılan optimizasyonlarm temel hedefi ise bu süreyi mümkün olduğu kadar kısaltmaktır. Her sistemde olduğu gibi ÖYS’lerin de kaynaklan optimum kullanması gerekir. Aksi taktirde bu tür Web tabanlı sistemlerin kullanıcıları, istenilen verimi alamayacaktır. Düşük performans ile çalışan Web tabanlı sistemlere bağlanan kullanıcılar istek yaptıkları sayfaların açılmasını uzun süre bekleyecek, işlemlerinin bazıları ya da tamamı gerçekleşmeyecektir. Hatta sunucu bilgisayarların kilitlenmesi durumlarında sistem çalışmaz hale gelebilecektir. Diğer Web tabanlı sistemlerde olduğu gibi, ÖYS’lerde de kullanılan dinamik Web öğelerinin geliştirilme aşamasından başlanarak test edilmesi gerekmektedir. Dinamik öğelerin testleri, gerçek ortam koşullan oluşturularak yoğun kullanıcı yükü altında yapılarak, sonuçlar analiz edilmelidir. Analizlerden elde edilen bulgular değerlendirilerek sistemde darboğazlara neden olan bileşenler üzerinde gerekli değişiklikler(change)/yükseltmeler(upgrade) yapılmalıdır. Bu tezde, Web tabanlı sistemlerin performans analizlerinin yapılabilmesi için bir test modeli oluşturulmuş ve ÖYS’lerin yoğun olarak kullandığı dinamik öğelerin testleri için bir yöntem geliştirilmiştir.