DOÇ.DR. MEHMET EMİN KÖKTAŞ

Almanya’daki Türkler’in vatandaşlık değiştirme ile ilgili sorunları The Problems of Turks concerning citizenship status change in Germany

XI ÖZET Bu çalışmanın amacı, Almanya’daki Türkler’in vatandaşlık değiştirme ya da değiştirmeme nedenlerini incelemektir. Vatandaşlık değiştirme ya da değiştirmeme kararında etkili olan faktörler Almanya’da yapılan bir alan çalışmasıyla da test edilmiştir. Milyonlarca insanın Avrupa’nın gelişmiş ülkelerine göç etmesi sonucunda bu ülkelerin sosyal yapılan değişmeye başlamış ve bu insanlara verilecek haklar konusu tartışılmaya başlanılmıştır. Temelde göç alan ülkeler ikili ve/ya çok taraflı yapılan antlaşmalarla, insani gerekçelerle, tarihi ve toplumsal geçmişleriyle bu hak taleplerine cevap vermektedirler. Vatandaşlık, verilen haklar konusunda temel belirleyici olmakta, vatandaş olanlarla olmayanlar arasında ayırımcılık yapılmakta ve ikincilere daha az hak verilmektedir. Bu hakları elde edip etmeme düşüncesi kişileri vatandaşlık değiştirip değiştirmeme ikilemine itmektedir. Ancak hakların ulusal boyuttan evrensel boyuta taşınması gelişmesi de görülmektedir. Almanya’ya Türk göçü, uluslararası iş gücü hareketinin Türkiye’ye bir yansıması olarak geçici iş gücü transferi şeklinde başlayıp zamanla aile göçünün de etkisiyle kalıcılığa dönüşmüştür. Bu süreçte Almanya’daki Türk varlığının karakteri de değişmiştir: îş gücü hareketi aile göçüne dönüşmüş; her meslekten insan var olmaya başlamış; nüfusun kadın/erkek oranı, genç/yaşlı oranı vs değişmiş; eğitim düzeyi yükselmiş ve Almanya’da eğitim görenlerin sayısı artmış; yatırımlar Türkiye yerine Almanya’ya kaymış; emekliler artık Almanya’da yaşamaya başlamış ve son (aşama) olarak da vatandaşlık durumları değişmeye başlamıştır. Vatandaşlık değiştirme, sadece bir pasaport değiştirme ve bazı kurallara uyup uymama (soyut, somut) sözleşmesiyle gerçekleşen hukuki bir konuyu değil; siyasal, toplumsal, yönetsel, psikolojik, vs yönü bulunan ve bir “değişim” sürecini anlatmaktadır ve bütün bu faktörlerin ortak ele alınmasıyla anlaşılabilir. Bütün bunları açıklayabilmek için önce Almanya’ya Türkler’in durumları vatandaşlıkla ilişkilendirilerek ele alınmış; sonra yabancılık, yabancıların haklan ve Türkiye-AB ilişkilerinden Avrupa’daki Türk işçilerine doğan haklar incelenmiştir; daha sonra ise Almanya’daki Türkler’in vatandaşlık değişimi konusu ele alınıp son olarak Kuzey Ren Vestfalya eyaletinde yaptığımız alan araştırması değerlendirilmiştir.