DOÇ.DR. KUDDUSİ ERTUĞRUL

Anadolu’da bulunan Rubia tinctorum L.’lardaki antrakinon türevi boyarmaddelerin HPLC ile kantitatif olarak araştırılması

ÖZET Doktora Tezi ANADOLU’DA BULUNAN RUBIA TINCTORUM L.’LARDAKI ANTRAKİNON TÜREVİ BOYARMADDELERİN HPLC İLE KANTİTATİF OLARAK ARAŞTIRILMASI Cafer AKYÜREK Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı Danışman : Doç.Dr. Kuddusi ERTUĞRUL 2001, Sayfa: 53 Jüri: Prof. Dr. Şinasi YILDIRIMLI Prof. Dr. Baki EYCE Prof. Dr. İbrahim KARATAŞ Doç. Dr. Kuddusi ERTUĞRUL (Danışman) Yrd. Doç. Dr. Hüseyin KARA Doğal boyamacılık sanatının en önemli bitkilerinden biri olan, Rubia tinctorum bitkisinden en iyi şekilde istifade etmek ve boyamada standardı yakalamak amacı ile bu formun değişik coğrafyalardaki – iklimlerdeki (Karaman, İnebolu, Beypazarı, Erzurum ) bireylerinin kantitatif olarak ihtiva ettikleri önemli boyarmaddeler YBSK (HPLC) ile incelenmiştir. Daha önce toplanıp yabancı maddelerden arındırıldıktan sonra, uygun şekilde kurutulup öğütülen kök numuneleri, bir yaşında ve çok yaşlı-yıllık (iki ve daha fazla) oluşlarına göre ayrıldıktan sonra incelenmeye alınmıştır. İncelemelerde antrakinonların ekstraksiyonu için beş değişik metod uygulanmış ve en uygunu seçilerek denemelere geçilmiştir. Buna göre en fazla alizarin Karaman (%1.23), purpurin Erzurum (%0.81), toplam antrakinona Karaman (%2.03)’ dan alınan kök numunelerinde rastlanmıştır. En az alizarin Beypazarı (%0. 16), purpurin yine Beypazarı (%0.26) örneklerinde tesbit edilmiştir. Değişik ekolojik şartlarda yetişen bitkilerin farklı oranlarda boyarmadde ihtiva ettiği sonucu ortaya çıkmıştır. Ayrıca aynı yörenin farklı yaşlardaki bitkilerinde de boyarmadde – antrakinon (alizarin, purpurin) oranlarında büyük farklılığın olduğu görülmektedir. Dolayısı ile aynı türün değişik ekolojik şartlarda yetişen formlarının ihtiva ettiği kimyasal bileşenlerde farklılıkların olması mümkün olabilmektedir. Boyalı ve boyanmadan kullanılan kök numunelerinden ekstrakte edilerek analizleri yapılan materyallerden aynı yöreden toplananlar arasında farklılıklara rastlanmıştır. Bu durum boyama metodu ve bazı antrakinonlann (pseudopurpurin gibi) dekarboksilasyonundan kaynaklanmaktadır. İleride yapılacak çalışmalarla uygun metodlar kullanmak suretiyle tekstil elyafa istenilen boyarmaddenin bağlanmasını sağlayarak, haslık derecesi yüksek ürünlerin ortaya çıkması söz konusu olacaktır. Anahtar Kelimeler : Rubia tinctorum, boyarmadde, antrakinon, alizarin, purpurin, YBSK. ^ <# jf r /