DOÇ.DR. CELAL ILGAZ

Gebelik süresince ve emzirme evresinde alkol uygulanan sıçanların yavrularının beyinciklerindeki Purkinje hücrelerinin ince yapı düzeyinde incelenmesii Ultrastructural investigation of cerebellar Purkinje cells of the offsprings of rats which are exposed to alcohol during pregnancy and lactation period

87 VI.OZET Bu çalışmada alkolün fetal beyincik Purkinje hücreleri ince yapısı üzerine olan etkisinin incelenmesi amaçlandı. Bu erekle Ergin Sprague-Dawney cinsi 12 dişi sıçan kullanıldı. Kontrol ve deney grupları oluşturuldu. Denekler gebe bırakıldı. Deney grubundaki sıçanlara % 6’lık alkol içeren sıvı diyet uygulandı. Doğumdan sonraki 4.,6.,8. ve 10. günlerde yavruları beyincikleri alındı. Elektron mikroskop incelemesi için dokular alışılagelmiş yöntemlerle takip edilip boyandılar. Deney ve kontrol grupları yapısal düzeyde karşılaştırıldığında, deney grubundaki gelişimin kontrol grubundan daha geri olduğu düşünüldü. Deney grubunun elektron mikroskobik incelemelerinde; Mitokondriyonlarda kristolizis düzeyinde dejenerasyon, GER tubuluslarında genişlemeler, Golgi kompleksinin dairesel biçim alışı saptandı. Bazı gruplarda çekirdek zan bütünlüğünü kaybetmişti. Purkinje hücre sitoplazmalarında multiveziküler cisim artışı ayırt ediliyordu. Sonuç olarak, % 6’lık alkol içeren sıvı diyetin Purkinje hücrelerine toksik etkide bulunduğu ve bu hücrelerde ince yapı düzeyinde dejenerasyona yol açtığı belirlendi.

Diabet ve açlık koşullarında sıçanlarda submandibular ve parotis tükürük bezleri ile Pankreas’ın ince yapı düzeyinde karşılaştırmalı olarak incelenmesi Ultrastructural investigations of pancreas, submandibular and parotid glands in fasting and diabetic condition in rats: Comparative study

145 VI. ÖZET Tip II diyabetes mellitus süreğen, metabolik bir hastalıkdır. Nedeni saf ya da bağlı insulin eksikliğidir. Son yıllarda oluşturduğu patolojik olgular yanında, yan etki olarak kabul edilmeyen ve çeşitli organlar üzerinde neden olduğu bazı işlevsel değişiklikler deney hayvanlarında oluşturulan diyabet modelleri ile yapılan araştırmalarda bildirilmiştir. Sıçanlarda oluşturulmuş diyabet modellerinde yapılan çalışmalarla tükürük bezlerinde de belirgin metabolik ve işlevsel değişikliklere neden olduğu gösterilmiştir. Diyabet modellerinde tükürük salgısının ve içeriğinin farklılaştığı ve karbonhidrat metabolizmasının değiştiği gösterilmiştir. Ayrıca tükürük bezlerinin endokrin işlev ile doğrudan ilişkili olduğu da izlenmiştir. Bu çalışmada da diyabet ve açlık koşullarında sıçanlarda submandibular ve parous tükürük bezleri ile karbonhidrat metabolizması ile ilişkili olan pankreasın ince yapı düzeyindeki değişiklikleri ve insülin tedavisinin bu değişikliklere olan etkileri ince yapı düzeyinde incelendi. Bu amaçla erişkin sıçanlardan 8 grup oluşturuldu; 1. Grup: kontrol, 2. Grup: kontrol+24 saat açlık, 3. Grup: kontrol+48 saat açlık, 4. Grup: diyabet (45mg/kg iv STZ), 5. Grup: diyabet+24 aat açlık, 6. Grup: diyabet+48 saat açlık, 7. Grup: diyabet+3gün insülin tedavisi, 8.grup: diyabet+7 gün insülin tedavisi. Deney sonunda her gruptan alman submandibular ve parotis tükürük bezleri ile pankreas Carl Zeiss EM 900 elektron mikroskop ile değerlendirildi. Çalışmanın sonucunda diyabetin her üç bezde de belirgin dejenerasyona neden olduğu belirlendi. Submandibular bezde dejenerasyonun daha çok müköz 146 hücrelerde salgı birikimi şeklinde olduğu gözlenirken salgı kanallarındaki granül kaybı ilgiyi çekti. Parotis bezi ve ekzokrin pankreasda seröz son bölüm hücrelerinde granül kaybı ve lipit birikimi belirgindi. Granül içeriğinin dejenerasyonu en yoğun parotis bezinde saptandı. Pankreasta, tükürük bezlerinden ayrıcalı olarak apopitotik hücrelerin varlığı dikkat çekiciydi. Açlık uygulamasının her üç bezde de özellikle GER tubuluslannda ve mitokondriyonlarda aktivasyonu arttırdığı, insülin tedavisinin ise bezlerin ince yapılarım genel olarak normale döndürdüğü ancak mitokondriyon ve granül yapısındaki dejenerasyonun kısmen sürdüğü gözlemlendi. Sonuç olarak, ince yapı düzeyinde yapılan bu çalışmada, her üç bezin de diyabet ve beraberinde uygulanan açlıktan etkilendikleri, bu etkinin özellikle granül içeriği ile kendini gösterdiği belirlendi.