DOÇ.DR. ALAATTİN KARACA

Vüs’at Orhan Bener’in eserleri üzerine bir araştırma

284 9. ÖZET 1922 yılında Samsun’da doğan ve 1950 yılında ?Dost? öyküsü ile Türk edebiyatına adım atar. Daha çok öykücü kimliğiyle ön plâna çıkan Bener, roman, oyun ve şiir türlerinde de eserler veren çok yönlü yazarlarımızdan biridir. Biz bu çalışmamızda Bener’in bütün eserlerini inceledik. Çalışmamız beş bölümden oluşmaktadır. Amacımız yazarın öncelikle hayatını, edebû yaşantısını ve sanat anlayışını ortaya koyarak romanlarının, öykülerinin, oyunlarının ve şiirlerinin edebi değerini tespit etmekti. Bu doğrultuda yazarın, iki romanı, altı öykü kitabı, iki tiyatrosu, olay örgüsü, muhtevâ, biçim, şahıs kadrosu, mekân, zaman, dil ve üslûp açıdan incelendi. Şiirleri de temalar, biçim, dil ve üslûp açısından değerlendirildi. nsanı ön plâna alan ve ona değer veren Bener, daha çocuk yaşlarda babasının öğretmenlik görevi ve sonraki yıllarda kendisinin askerlik görevi nedeniyle Anadolu’nun birçok il ve ilçelerinde bulunmuş ve bu yıllarda gerek yaşadıklarını gerek tanık olduklarını eserlerinde yansıtır. Hayattan aldığı anlık bir olaydan yola çıkarak oluşturduğu eserlerinde olaylar ve kişilerin çoğu gerçek yaşamdan alınır. Kendi deyimiyle ?Yaşayamadığım, bir bakıma yaşamayı tasarlayamadığım şeyleri kolayca yazıya dökemedim.? Bener, romanlarında ve öykülerinde özellikle Ege bölgesini mekân olarak kullanır. Ankara eserlerinde kullandığı bir diğer önemli mekândır. Bener, uzun tahlil ve betimlemelerden uzak sade bir dille akıcı bir üslup kullanır. Bener, kısa, kesik ve çarpıcı cümleler kullanır. Günlük konuşma dilinin bütün sadeliği eserlerinde görülür. Dil ve üslûbunun en belirgin özelliği ironik anlatımıdır. Bener standart dilden saparak bazı sözcüklerin dış biçimlerini bozarak kendine özgü bir anlatı dili kurar ve dış dünyada algıladıklarını kendine özgü soyutlamalarla anlatır. lk öykülerinde diyaloga yer veren Bener, son dönem öykü ve romanlarında iç monolog, bilinç akışı, iç diyalog tekniklerini kullanarak yoğun bir dil ve anlatım yolunu seçer. 1950 kuşağı içinde değerlendirilen Bener, çok üretken bir yazar değildir. Uzun aralıklarla eserlerini yazan Bener, az fakat nitelikli ve özgün eserler vücuda 285 getirir. Göz önünde ve medyatik olmayı sevmeyen yazar haliyle çok az, fakat seçkin bir okur kitlesine ulaşmıştır. Buna rağmen yazdığı eserlerle birçok ödül kazanır. Seksen yıllık yaşamı boyunca iki roman, altı öykü, iki tiyatro ve bir şiir kitabı kaleme alır. Bazı öyküleri yabancı dillere de çevrilmiştir.

Pazar Postası’nın Türk edebiyatındaki yeri ve önemi The importance and place of the Pazar Postasi in Turkish literature

Pazar Postası, 1951-1952 ile 1956-1959 yılları arasında iki farklı dönem halinde yayımlanan haftalık siyasû bir gazetedir. Gazete, 1956 yılından sonraki yayımında, DP baskısından ötürü sanat ve edebiyat sayfalarıyla ön plâna çıkmıştır. Gazetenin Türk edebiyatı açısından en önemli yanı, İkinci Yeni olarak bilinen şiir hareketiyle öne çıkmasıdır. Günümüzde bile tartışmaları yapılan İkinci Yeni hareketinin en canlı ve kapsamlı olarak tartışıldığı yer Pazar Postası’dır. Bu bağlamda Pazar Postası gazetesi, İkinci Yeni’nin esas yayım organıdır. Pazar Postası, Türk şiirinin yanı sıra Türk dili, romanı, öyküsü, resmi, müziği, sineması ve tiyatrosuna sağladığı yeni görüşlerle de önemli bir yere sahiptir. Ayrıca 1950 ile 1960 yılları arasında Türkiye’de ortaya çıkan siyasal, sosyal ve ekonomik gelişmeler, Pazar Postası sayfalarından rahatlıkla takip edilebilir.

Yeni Ufuklar dergisinin sistematik tahlili ve edebiyatımızdaki önemi The systematical anlaysis of the magazine New Horizons and its importance in our literature

Türk edebiyatının tarihsel gelişiminde edebiyat ve sanat dergilerin önemi oldukça büyüktür. Bu çalışma Şubat 1952 ile Kasım 1976 tarihleri arasında İstanbul’da 275 sayı yayımlanan Yeni Ufuklar dergisini kapsamaktadır. Çalışmada derginin sistematik tahlili yapılarak, Türk edebiyatındaki önemi belirlenmeye çalışılmıştır. 1952-1976 yılları arasında yayımlanmış olan ve söz konusu dönemde önemli bir yere sahip olan Yeni Ufuklar dergisi, ilkin edebiyat dergisi olarak yayım hayatına başlamıştır. Bu anlamda şiirlere ve öykülere daha fazla yer verilmiştir. Fakat 1960 yılından sonra düşünce yazılarına daha fazla ağırlık verildiği görülmektedir. Yeni Ufuklar’ın bu yayım anlayışı derginin son bulduğu Kasım 1976 tarihine kadar devam eder. Dönemin tanınmış yazarlarına sayfalarını açan dergide, genç sanatçıların yazılarına da rastlamak mümkündür. Bu bağlamda dergi, genç yazarlara yetişme ortamı hazırladığı söylenebilir. Edebiyatımızın düşünce ve tür bakımında gelişmesine büyük katkıları olan dergide, Batı ve dünya edebiyatlarından çevirilen eserler ile Anadolu kültürü bütünleştirilmeye çalışılmıştır. Dergide yayımlanan soruşturmalar, özel sayılar ile de dönemin edebû ve sosyal ortama farklı bir bakış açısı kazandırma amacı güdülmüştür. Bunların dışında dergi sayfalarında edebû eserleri değerlendiren birçok yazı yayımlanmıştır. Yukarıdaki çalışmalarla ilgili yazıları sayfalarında yayımlayan dergi, yayımlandığı dönemdeki edebiyat ve sosyal ortamı yansıtmaya çalışmış, ayrıca bu ortamları etkilemiştir. Yeni Ufuklar dergisi ile ilgili yapmış olduğumuz bu çalışma giriş, iki bölüm, sonuç ve kaynakçadan oluşmaktadır. Giriş kısmında 1950-1980 arası siyasû-sosyal ve edebiyat-sanat ortamları değerlendirilmiş ve dönemin dergileri incelenmiş. Birinci bölümde Yeni Ufuklar dergisinin tarihçesi, mizanpaj özellikleri ile ilgili bilgi verilmiş ve dergideki yazılar değerlendirilmiştir. İkinci bölümde ise derginin Türk edebiyatındaki yeri ve önemi değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Yeni Ufuklar Dergisi, Vedat Günyol, Sabahattin Eyüboğlu, Atatürkçülük, Köy Enstitüleri, Anadolu ve Aydınlanma, Sanat.

Sermet Muhtar Alus’un romanlarında ve öykülerinde eski İstanbul