DOÇ.DR. AHMET TUNCAN

Çevresel kirlilik şartlarının bentonit kilinin şişme/büzülme özelliklerine etkisi

in ÖZET Yüksek Lisans Tezi ÇEVRESEL KİRLİLİK ŞARTLARININ BENTONİT KİLİNİN ŞİŞME/BÜZÜLME ÖZELLİKLERİNE ETKİSİ MUHSİN YALÇIN Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman : Doç. Dr. Ahmet TUNCAN 1997, Sayfa 97 Bu çalışmada, çevresel kirlilik şartlan altında distilc su ile sıkıştırılmış hentonit kilinin şişme/büzülme özellikleri belirlenmiştir. Sıkıştırılmış aktif kil minerali içeren zeminler üzerine gerekli önlemler alınmadan inşaa edilen karayolu, demiryolu ve havaalanı kaplamaları, sulama kanalları, akaryakıt tankları, petrol horu hatları, istinat duvarları ve çöp depolama alanları gibi yapılarda mevsimsel ve çevresel kirlilik şartlarından dolayı önemli boyutlarda hasarlar meydana gelmekledir. Zeminde meydana gelen şişme olayının üst yapıda meydana getireceği hasarları azaltmak için zeminin değişik çevresel kirlilik şartlan altındaki şişme potansiyelinin ve şişme basıncının önceden belirlenmesi gerekmektedir. Özellikle suya doygun olmayan killi zeminlerin su emmeleri sonunda meydana gelen hacim artışı şişme potansiyeli olarak tanımlanmakta ve kil minerali cinsi, su muhtevası, zeminin kirlilik dununu ve kompaksiyon enerjisi gibi faktörlerle etkilenmektedir. Buharlaşmadan veya zemin içindeki sıvının azalmasından dolayı büzülme meydana gelmekte ve böylece /emin sıkışmaktadır. Yapılan çalışmaları iki bölümde toplayabiliri/. Birinci bölümde, sıkıştınlmış bentonit kilinin distile su, tuzlu su, çöp suyu ve gazyağı gibi çevresel kirlilik şartlan altındaki serbest şişme miktarı ve şişme basıncı belirlenmiştir. Öncelikle, bentonit kili standart kompaksiyon deneyine tabi tutularak optimum su muhtevası belirlendi. Optimum su muhtevasında proktor kalıbında hazırlanan numuneden 2 ayn numune ödometrc (konsolidasyon) hücresine alındı. Numunelerden birine 0.07 kg/cm2 düşey gerilme uygulanarak zamana bağlı şişme miktarı ölçülmüştür. Daha sonra ıslanma/kuruma çevrimleri uygulanarak bentonit kilinin Msmc/İHİ/ülme davranıştan belirlenmiştir. Diğer numune üzerinde ise, sıkıştınlmış bentonit kilinin şişme basıncı belirlenmiştir. Daha sonra ıslanma ve kuruma çevrimleri uygulanarak şişme/büzülme davranıştan belirlenmiştir. Hu deneyler herbir çevresel kirlilik şartlarında yapılmıştır. İkinci bölümde ise, bentonit kiline belirli oranlarda kireç ilavesi yapılarak bentonit kilinin şişme/büzülme özelliklerinin ıslahı yapılmıştır. Bentonit kili distile suda en yüksek kullunun sahipken, tuzlu suda en düşük kabarma potansiyeline sahip olduğu görülmüştür. Çünkü, yüksek tuz konsantrasyonunda denekler arasında agregasyon ve flokulasyon meydana gelmekte ve dolayısıyla kil (İaneleri daha a/ şişmektedir. Distile suda bentonit kili en yüksek kabarma basıncına sahipken, tuzlu suda en düşük kabamın hasııuına sahip olduğu belirlenmiştir. Bu sonuç, beklenildiği gibi fazla şişen zeminlerdeki şişme basıncının düşük olduğunu göstermektedir. Çöp suyu ve gazyağı şartlarında ise şişme özellikleri distile susa göre daha a/ oranda meydana gelmiştir. Deneysel çalışmalar sıkıştınlmış bentonitin herbir çevrimden sonra kabarma göstermiştir. Sıkıştınlmış benlonite belirli oranlarda kireç ilavesi sonucunda şişme ft/riliklrriiMk önemli derecede azalmalar görülmüştür. Anahtar Kelimeler : Bentonit, kireç, flnluılasşonlıı >»|”. agregassımlu şapı. serbest şişme, şişme basıncı, distile su, tıı/lıı su, çöp mimi, ga/ş«£ı