DOÇ.DR. A. GÜRHAN FİŞEK

Özürlülerin mesleğe yönlendirilmesi-çalıştırılması ve bunda toplum örgütlerinin rolü

Bugün sayıları 8 Milyonu bulan ve aileleri ile birlikte yaklaşık toplumun %25»ini direkt ilgilendiren sakatlık olgusu ülkemiz için önemli bir sorun teşkil etmektedir. Sakatların mimari yapıdan, trafiğe kadar akla gelebile cek her konuda sorunları bulunmaktadır. Ana sorunlardan biri de mesleki rehabilitasyon ve istihdamdır. Bu çalışmada sakatlar üzerine genel bilgiler, mesleki rehabilitasyon ve istihdam konularında bilgi verilmiştir. Sakatlarla ilgili toplum örgütleri genel yapıları, mesleki rehabilitasyon ve istihdam konusunda yapabilecekleri araştırılmıştır. Araştırma sonucunda sakatların kendi örgütlerine katılımlarının önemi ortaya konmuş, bu örgütlerin sakatların her- türlü sorunlarının çözümünde ana unsur olduğu görülmüştür. Sakatların mesleki eğitim ve istihdam sorunları belirlenmiş ve bu sorunlar için çözüm yolları ortaya konmuştur. Bu çözüm yolları için toplum örgütlerinin yapabilecekleri ve katkıları belirlenmiştir.

İşçi sağlığı ve iş güvenliğinde iş yeri temelli işçi örgütlenmeleri yönünden sendikaların işlevleri (İstanbul, Bursa ve Gebze’de petrol-kimya-lastik işkolunda 35 işyerinde araştırma bulguları) Trade union functions on health and safety in connection with worker organisations at workplaces (Research findings Of 35 workplaces in petroleum, chemical and rubber industries in Istanbul, Bursa and Gebze)

ÖZET Türkiye’de 1989-1993 döneminde ortaya çıkan iş kazaları ve meslek hastalıkları istatistiklerinden hesaplanan kaza sıklık oranlarında bir azalma görülmekle birlikte, kaza ağırlık oranlarında bu yönde bir gelişme sağlanamamaktadır. Türkiye ile bazı Avrupa Topluluğu üyesi ülkelerdeki kaza verilerinin karşılaştırılması da, Türkiye açısından olumsuz bir gösterge olmaktadır. İSİG’in düzeyini belirleyen toplumsal ve ekonomik yapının temel bir unsuru olarak sendikaların işlevlerinin işyeri odaklı etkinliklerin taşıdığı önem, kuramsal ve alan araştırmaları yönünden araştırmayı gerektirmektedir. Çalışmada, alan araştırması İstanbul, Bursa ve Gebze’de kurulu, sendikal örgütlenme bulunan petrol, kimya ve lastik işkolu kapsamında 35 işyerinde gerçekleştirilmiştir. Uygulanan anket yönteminde, belirtilen işyerlerindeki İSİG Kurulu işçi temsilcileri ile sendika temsilcilerince doldurulan 45 adet bilgi formu değerlendirilmeye alınabilmiştir. Anket sayısının düşük olması, bulguların çözümlenmesinde betimsel/tanımlayıcı istatistik yönteminin kullanılmasını gerektirmiş, güvenilirlik ve anlamlılık testleri ile analitik çözümlemelerin yapılmasına olanak vermemiştir. Buna karşın, elde edilen bulgular, araştırma konusuna ilişkin önemli ölçüde bilgi içermektedir. Eğitsel, örgütsel, tüzel (Toplu İş Sözleşmeleri), yasal, kurumsal, yönetsel, vb. boyutlarda belirli bir bütünlük ve dizge içerisinde kuramsal olarak irdelenen sendikaların İSİG işlevlerinin işyerleri temelinde gerçekleşme düzeyi, alan araştırmasında sorgulanmakta ve bulgular verilmektedir: (i) İSİG’ne özgü, işyeri temelinde, katılımcılığa dayanan yatay ve dikey yönde, örgütlenmeler geliştirilememiştir; (ii) Sendikalar, işyeri temsilcilerine yönelik İSİG eğitimlerinde yetersiz kalmakta, bu konuda işverenlerin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi yönünde etkili ola mamaktadır; (iii) Çalışma koşulları ve ilişkilerini her yönden düzenleme bakımından temel önem taşıyan Toplu İş Sözleşmeleri, İSİG sorunlarını kaynağında önleme yönünden etkin olarak kullanılamamaktadır; (iv) Sendi kaların işçilerin üretim içerisindeki konumunu değiştiremediği koşullarda, işçilerin katılımını içeren İSİG Kurullarının da etkin bir biçimde işleyemediği ortaya çıkmaktadır; (v) İş güvencesi başta olmak üzere, işçilerin toplumsal ve ekonomik kazanımlarındaki gerilemeler, çalışma koşullarının iyileştirilmesi yönündeki istemlerin önplan çıkmasını engellemekte, işçilerin sağlıksız ve güvenliksiz bir ortamda çalışmasını zorunlu kılmaktadır. Sendikaların, İşçi sınıfı örgütlenmeleri olarak, işçilerin çalışma ve yaşama koşullarının toplumsal ve ekonomik bakımdan iyileştirilmesi temel amacını doğrultusunda, işçilerin sağ lıklı çalışma ve yaşama koşullarına kavuşabilmesi için çok-yönlü bir yaklaşımı geliştirmeleri gerekliliği ortaya çıkmaktadır.