DOÇ. DR. SÜLEYMAN AKKUŞ

Sıddık Hasan Han’a göre tevhid ve şirk Unity and polytheism in Siddik Hasan

İslâm düşüncesinin en temel kavramları olan tevhid ve şirk kavramları müslüman kimliği tesbit etmede de belirleyici olmaktadır. Dolayısıyla bu kavramların nasıl anlaşıldığının açık bir şekilde ortaya konulması gerekir. Bunun içinde İslâm düşünce tarihinde bu kavramların nasıl ele alındığını bilmek önem kazanmaktadır. Bu çalışmanın asıl konusu Sıddık Hasan Han olmakla birlikte müellifin ait olduğu ehl-i hadîs geleneği ve bu geleneğin kelâm bilginleriyle olan ihtilafları ortaya konmaya çalışıldı. Bu şekilde müellifin tevhid- şirk kavramlarını nasıl değerlendirdiği biraz daha net ortaya çıkmıştır. Müellif ehl-i hadîs geleneğini takib ederek tevhidi ulûhiyyette ve rubûbiyyette tevhid olmak üzere iki kısma ayırmaktadır. Bu ayrımın neticesinde de doğal olarak şirk de iki kısma ayrılmış olmaktadır. Dolayısıyla şirkin alanı bir hayli genişleyip amelî sahanın önemli bir kısmı da şirkin cereyan ettiği alan haline gelmektedir. Bu açıdan bu çalışmada öncelikle tevhid kavramının nasıl anlaşıldığı sonrasında da şirk kavramı ve şirk olarak değerlendirilen hususlar, müellifin yaptığı muhtelif tasniflerle ortaya konmaya çalışılmıştır. Bununla beraber Müellife ve ehl-i hadîs geleneğine yöneltilen tevhid ve şirk anlayışlarını tenkit eden görüşlere de imkan nisbetinde yer verilmeye gayret edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Tevhid, Tevhid-i Ulûhiyyet, Tevhid-i Rubûbiyyet, ?irk, Ulûhiyyette ?irk, Rubûbiyyette ?irk